Pariser maydoni
Pariser maydoni (inglizcha: Paris Square) Germaniyaning Berlin shahrining tarixiy markazidagi maydon, Unter den Linden koʻchasining oxirida, Brandenburg darvozasi yonida joylashgan. Maydon Fransiya poytaxti Parij nomiga Napoleonga qarshi ittifoqchilarning Parij jangidagi g‘alabasi (1814) sharafiga berilgan va shaharning asosiy markazlaridan biri hisoblanadi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Pariser maydoni — gʻarbdagi hayvonot bogʻidan Berlinning tarixiy markaziga yaqinlashishdagi, Brandenburg darvozasi orqasidagi maydon. Neoklasik uslubdagi Brandenburg darvozasi 1790-yillarning boshlarida Karl Gottard Langhans tomonidan qurilgan. 1814-yilgacha maydon oddiygina toʻgʻridan-toʻgʻri (kvadrat) nomi bilan tanilgan. 1814-yil mart oyida Prussiya qoʻshinlari boshqa ittifoqchilar bilan birgalikda Napoleon qoʻshinlarini yengdi. Soʻng Parijni egallab olgandan soʻng, bu gʻalabani nishonlash uchun maydonga Pariser nomini qoʻydi.
Brandenburg darvozasi XVIII asrda shaharni oʻrab turgan Bojxona devorining gʻarbiy tomonidagi asosiy darvoza boʻlgan. Pariser maydoni shaharning markaziy koʻchasi boʻlgan Unter den Lindenning gʻarbiy uchida joylashgan boʻlib, u yerdan Gohenzollern davridan tortib Germaniya Demokratik Respublikasigacha boʻlgan barcha rejimlarning gʻolib qoʻshinlari gʻalaba bilan oʻtgan.
Ikkinchi jahon urushidan oldin Pariser maydoni Berlindagi eng katta maydon boʻlib, u Amerika va Fransiya elchixonalari, eng yaxshi mehmonxona (Adlon mehmonxonasi), Sanʼat akademiyasi va bir nechta kvartira va ofislar bloklari bilan oʻralgan edi.
Ikkinchi jahon urushining so‘nggi yillarida maydon atrofidagi barcha binolar havo hujumlari va kuchli artilleriya bombardimonlari natijasida vayronaga aylangan. Pariser maydoni xarobalarida qolgan yagona inshoot Brandenburg darvozasi boʻlib, Sharqiy Berlin va Gʻarbiy Berlin hukumatlari tomonidan qayta tiklangan. Urushdan keyin va ayniqsa Berlin devori qurilishi bilan maydon vayronaga aylangan va shaharni ajratib turuvchi oʻlim zonasining bir qismiga aylangan.
1990-yilda Germaniya qayta birlashganda, Pariser maydonini yana goʻzal shahar maydoniga aylantirish kerakligi haqida keng konsensus mavjud edi[1]. Elchixonalar hududdan koʻchirilgan, mehmonxona va sanʼat akademiyasi qayta tiklanadi va nufuzli firmalarning maydon atrofida offislar qurishi ragʻbatlantiriladi[2].. Qayta qurish qoidalariga koʻra, korniş balandligi 22 metr boʻlishi kerak edi. Tosh qoplamasidan iloji boricha koʻproq foydalanish kerak edi. Biroq, cheklovlarning talqinlari juda xilma-xildir.
Pariser maydonidagi binolar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Quyida Brandenburg darvozasidan soat miliga teskari yoʻnalishda ishlaydigan Pariser maydonidagi binolar va inshootlarning qisman roʻyxati keltirilgan:
- Brandenburg darvozasi
- Haus Sommer, Commerzbank tomonidan qoʻllanadi
- AQSh elchixonasi
- Palais Wrangel, DZ Bank tomonidan foydalaniladi
- Badiiy akademiyasi, Berlin
- Brandenburg darvozasi muzeyi
- Adlon mehmonxonasi
- Fransiya elchixonasi
- Dresdner Bank tomonidan ishlatiladigan Eugen-Gutmann-Haus
- Pariser Platz saroyi
- Libermann uyi
Pariser maydoni yaqinida:
- Shimol: Reyxstag binosi va hukumat okrugi
- Janub: Yevropaning oʻldirilgan yahudiylar xotirasiga yodgorlik
- Janubi-sharqiy: Vilgelmstrassedagi Britaniya elchixonasi
- Sharq: Unter den Lindendagi Rossiya va Vengriya elchixonalari
Taniqli aholi
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Achim fon Arnim, shoir va yozuvchi
- Avgust von Kotzebue, dramaturg
- Maks Libermann, rassom
- Giakomo Meyerber, bastakor
- Fridrix Karl fon Savigny, huquqshunos
- Albert Speer, meʼmor, natsistlarning qurollanish vaziri
- Fridrix fon Vrangel, Prussiya generalfeldmarshall
Transport
[tahrir | manbasini tahrirlash]Maydon yaqinida Berlin S-Bahn S1 liniyasida xizmat koʻrsatadigan Brandenburger Tor metro bekati joylashgan va Berlin U-Bahn U5 liniyasidagi stansiya hisoblanadi. S-Bahn stansiyasi 1936-yilda Unter den Linden nomi bilan ochilgan va 1961-yilda Berlin devori qurilishi bilan yopilgan va Berlinning arvoh stansiyalaridan biriga aylangan. U 1990-yil 1-sentyabrda qayta ochildi.
Maydonning oʻzi avtomobillar harakati uchun yopiq, ammo yaqin atrofda mahalliy avtobus liniyalari xizmat koʻrsatadi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Zwei historische Brunnen auf dem Pariser Platz auf der Website des Berliner Senats
- ↑ K. von Krosigk, " Gartendenkmalpflege, Teil der Berliner Denkmallandschaft ", in Landesdenkmalamt Berlin, Gartenkunst Berlin : 20 Jahre Gartendenkmalpflege in der Metropole, Berlin, 1999, Schelzky und Jeep, p. 111.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Pariser Platzda — Berlindagi shahar maydonini loyihalash va qurish, Germaniya, Anne Vyne tomonidan, The Architectural Review, № 1, 1999 yil.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Pariser Platz — Interaktiv 360 ° Panorama