Jampiq qal’a

Jampiq qal’a  – Oʻzbekistondagi madaniy meros obyekti. Arxeologiya yodgorligi. Obyekt davri: Mil.avv. IV-III asrlar, mil. IV, IX—XI, XIII—XIV asrlar. Qoraqalpogʻiston Respublikasining Qoraoʻzak tumanida joylashgan. Obyekt manzili: „Qoybaq“ OFY. Koʻchmas mulkka boʻlgan huquq: Davlat mulki. Qoraqalpogʻiston Respublikasi Madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori bilan 2019-yil 4-oktabrda Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatiga kiritilgan – davlat muhofazasiga olingan^[1][2].

Jampiq qal’adagi aholi punkti murakkab konfiguratsiya rejasiga ega. Sharqiy qismida paxsa devorlari toʻrtburchak shaklida boʻlgan qalʼa saqlanib qolgan. Paxsa devorlari yopiq yarim ustunlar bilan bezatilgan, ularning tepalari juft pogʻonali kamar bilan tugaydi^[3].

Birinchi binolar IV asrda qurilgan. Biroq, bugungi kungacha saqlangan va koʻrish mumkin boʻlgan devorlar IX-X asrlarda barpo etilgan. Aholi punktidan topilgan tangalar XII-XIV asrlarda zarb etilgan. Arxeologik qazishmalar manzilgohning xronologiyasini aniqlashtirish imkonini berdi. Eng qadimgi sopol buyumlar miloddan avvalgi IV milodiy I asrlarga toʻgʻri keladi. Qazishmalar davomida ilgari Sharq va Gʻarbning turli davlatlaridan (Xitoy, Misr, Rossiya, Yevropa, Hindiston) olib kelingan koʻplab topilmalar topilgan^[4]. Qadimiy shaharda topilgan tangalar, ushbu hududda aholi oxirgi marta qachon istiqomat qilganligini (mil. XII-XIV asrlar) bildiradi.

Jampiq qal’a oʻrta asrlarda daryo port shahri boʻlib xizmat qilgan. Jampiq qal’ani Xorazm tarixi boʻyicha yirik tadqiqotchi XX asrning 30—50-yillarida Amudaryoning quyi oqimida oʻnlab noyob qadimiy manzilgohlarni kashf etgan Sergey Tolstov mintaqaning oʻrta asrlardagi eng goʻzal va ekzotik arxeologik yodgorligi deb hisoblagan^[5].

Arxeologlarning fikriga koʻra, Jampiq qal’a yaqinidagi eng qadimiy kulolchilik qoldiqlari taxminan miloddan avvalgi IV asrga toʻgʻri kelishi mumkin, oʻshanda Xorazm Ahamoniylar hokimiyatidan xalos boʻlgan va Iskandar Zulqarnayn istilosidan qutulgan.

Qadimgi Kat yaqinidagi ulkan Ayaz qal’a va Tuproq qal’aga qaraganda, nisbatan kichik boʻlgan Jampiq qal’ada ham imoratlar paxsadan qurilgan.

Faqat devorlarning poydevori va kirish arklari taroshlanmagan, yirik toshlar bilan mustahkamlangan, ammo shunga qaramay, qurilish anʼanalari oʻzgargani uchun emas, balki atrofdagi togʻlarda yetarlicha tosh koʻp boʻlgani uchun undan foydalanilgan.

Hozirgi vaqtda Jampiq qal’a yodgorligi madaniy va sayyohlik sayohatlari uchun tarixiy va arxeologik joy hisoblanadi.

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin. k m t Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.