Gipnos (Yunon mifologiyasi)

Gipnos (qadimgi yunoncha: Ὕπνος, "uyqu") — qadimgi yunon mifologiyasida uyquning timsoli, uyqu va tushlarning xudosi. Nyukta va Erebaning oʻgʻli^[1]. Thanatos, Kera, Moir (Hesiodga koʻra) Nemesis, Eris, Charon va Nyuktaning boshqa bolalarining ukasi. Gipnos feʼl-atvori tinch, sokin, odamlarga mehribon.

Hesiodning soʻzlariga koʻra, Gipnos dunyoning chekkasida yashaydi^[2] va Quyosh-Gelios unga hech qachon qaramaydi.

Gomer asarlarida esa u Lemnos orolida yashaydi, Zevsning xabarchisi sifatida tasvirlanadi^[3]. Gera Zevsga qarshi fitna uyushtiradi. Oʻzi Gerkulesni taʼqib qilganida Gipnosni Zevsni oʻldirishiga koʻndiradi. Gipnosni Zevsning gʻazabidan Zevs xafa qilishga jur’at etmagan onasi Nyukta qutqaradi. Ikkinchi marta Gipnos yana Geraning iltimosiga binoan Zevsni oʻldiradi. Bu esa Axeylarga troyanlar bilan jangda gʻalaba qozonish imkoniyatini berdi. Uning yordami uchun mukofot sifatida Gera xaritlarning eng kichigi Pasifeyani^[4] Gipnosning rafiqasi boʻlishini vaʼda qiladi.

Ovidiy oʻzining „Metamorfoza“ asarida Gipnos yashaydigan, hamisha kunning shom vaqti hukmronlik qiladigan va unutish bulogʻi oqib oʻtadigan Kimmerlar oʻlkasidagi gʻorni tasvirlaydi; Gipnos^[5] gʻordagi chiroyli toʻshakda oromga shoʻngʻiydi.

Sikyondagi Asklepiy ibodatxonasidagi haykalda Gipnos Epidot sherni oʻldirayotgani tasvirlangan^[6].

Gipnosga LXXXV Orfik madhiyasi bagʻishlangan.

• Morfey — tushlar xudosi. Baʼzan Gipnos va Nyuktaning oʻgʻli deb hisoblanadi^[7].
• Ikel (Fobetor) — turli xil hayvonlar qiyofasida tushga kiruvchi, tushlar xudolaridan biri. Gipnosning oʻgʻli hisoblangan^[8].
• Fantas — Gipnosning oʻgʻli^[9].

• 
  Antik freskadan olingan.
• 
  Gipnos (Pushkin muzeyi)
• 
  Gipnos va Tanatos Sarpedonni olib ketishmoqda. Germes ularni kuzatib turibdi.
• 
  Somnning marmar boshi (Milliy muzey, Rim)
• 
  Gipnos va Tanatos Sarpedonning jasadini Troyadan olib ketishmoqda.(Miloddan avvalgi V asr).

• Gipnoz

• Dunyo xalqlarining asotirlari M., 1991-92. 2 t. T.1. S.305, Lübker F.
• Klassik antik davrlarning haqiqiy lugʻati. M., 2001. 3 t. T.2. S.157