Agava (Kadm qizi)

Agava (qadimgi yunoncha: Ἀγαύη „shuhrat qozongan“) — qadimgi yunon mifologiyasining fivan siklidagi qahramoni, Kadm va Garmoniyaning qizi, Penfeyning onasi. U oʻz jiyani Dionisni xudo sifatida tan olishdan bosh tortdi va Dionis uni vaqtinchalik aqldan ozish bilan jazoladi: Agava oʻz oʻgʻlini tilka-pora qilishda ishtirok etdi. Bu afsona Yevripidning antik davrda juda mashhur boʻlgan „Vakxankalar“ tragediyasining syujet asosiga aylandi.

Agave Beotiyadagi Fiva shahrining asoschisi va birinchi qiroli Kadmning qizlaridan biri edi. Otasi tomondan u Poseydonning evarasi, onasi, Garmoniya tomondan Aresning nevarasi boʻlgan. Uning akasi Polidor, opa-singillari Semela, Ino va Avtonoya boʻlgan^[1]. Kadm Agavani spartaliklardan (yerga tashlangan ajdaho tishlaridan tugʻilgan odamlardan) biri Exionga turmushga berdi. Bu nikohdan bobosining^[2] oʻlimidan soʻng Fiv shohi boʻlgan Penfey tugʻilgan.

Agavaning singlisi Semela Zevsning sevgilisi va Dionisning onasiga aylandi. Agava, qolgan ikkita opa-singillari singari, bu bolaning ilohiy kelib chiqishiga ishonmadi: u Semela oʻzining Zevs bilan aloqasi haqida aldaganini va aynan shu yolgʻon uning oʻlimiga sabab boʻlganini taʼkidlar edi. Dionis voyaga yetgach, xolasidan qasos oldi. U Agava va boshqa fivlik ayollarni vaqtinchalik aqldan ozdirdi va ularni oʻz uylarini tark etishga va Kiferon togʻining etagida aysh-ishratga berilishga majbur qildi. Penfey aysh-ishratni oʻz koʻzlari bilan koʻrish uchun vakxankalarga ergashdi; ular uni sezib qolib, sher bolasi deb oʻylashdi va parchalab tashlashdi. Bunda Agava ham ishtirok etdi^[1]. U oʻgʻlining boshini tirsga qoʻyib, uni xursandchilik bilan Fivga olib bordi, haqiqatda nima boʻlganini esa faqat shaharda tushunadi^[3]. Keyingi voqealar haqida faqat bitta antik muallif Gigin^[4] yozadi: uning maʼlumotlariga koʻra, Agava Fivdan qochib, Illiriyada qirol Likotersning^[4] qoʻliga tushadi va unga turmushga chiqadi. Keyinchalik u erining qirolligi Kadmga oʻtishi uchun uni oʻldirdi (afsonaning ushbu versiyasiga koʻra, Agavaning otasi oʻsha paytda hali tirik boʻlgan)^[4][2].

Oppianning versiyasiga koʻra, Semelaning opa-singillari, shu jumladan Agava ham, Dionisni emizishgan va Penfeyni tilka-pora qilishganidan soʻng, aynan shuning uchun sharobni yaxshi koʻradigan leopardlarga aylangan^[4][2].

Agava va Penfey haqidagi afsona bir qator antik pyesalar uchun syujet asosiga aylangan. Bu Fespid, Esxil^[5], Likofron^[4], Iofontning „Penfey“; Yevripid, Kleofont, Iofont, Ksenoklning^[6] „Vakxankalar“ tragediyalari. Yevripid pyesasining matni saqlanib qolgan. Uning Agava oʻz oʻgʻlini parchalab tashlaganini tushunadigan sahnasi antik tomoshabinlar orasida juda mashhur boʻlgan^[3]. Bu syujetdan rassomlar ham foydalangan; Amastrid shahri tangalarida Penfeyning boshini ushlab turgan Agava tasvirlangan^[2].

Shimoliy Amerikadagi bir pallali oʻsimliklarning bir turi Agava (lotincha: Agave)^[7] Agavaning nomi bilan nomlangan.

1. Грабарь-Пассек М.. Античные сюжеты и формы в западноевропейской литературе. М.: Наука, 1966. 
2. Тахо-Годи А. Пенфей // Мифы народов мира. — 1988. — Т. 2. — С. 300.
3. Ярхо В. Агава // Мифы народов мира. — 1987. — Т. 1. — С. 32.
4. Roscher. Agaue 5 // Ausführliches Lexikon der griechischen und römischen Mythologie. — 1886. — Bd. I, 1. — Kol. 99—100.
5. Knaack G. Agaue 3 // Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. — 1893. — Bd. I, 1. — Kol. 765—766.

1. „Аполлодор. Мифологическая библиотека“. Сайт «История Древнего Рима». Qaraldi: 2019-yil 7-sentyabr.
2. Гигин. Мифы. Алетейя, 2000. ISBN 5-89329-198-О.