Turkiy xalqlar: Difference between revisions
No edit summary Tags: Mobile edit Mobile web edit |
No edit summary Tags: Mobile edit Mobile web edit |
||
| Line 19: | Line 19: | ||
| {{CHN}} || 85.000.000 |
| {{CHN}} || 85.000.000 |
||
|- |
|- |
||
| {{AZE}} || 8. |
| {{AZE}} || 8.800.000 |
||
|- |
|- |
||
| {{TKM}} || 8.000.000 |
| {{TKM}} || 8.000.000 |
||
Revision as of 10:03, 25 April 2016
- Ушбу мақола Туркий тилларда сўзлашувчи халқлар ҳақидадир. Туркия халқи учун Турклар http://www.itusozluk.com/image/turan-haritasi_43263.jpg ]]
Туркий халқлар Туркий тилларда сўзлашувчи, шимолий ва марказий Евроосиёда яшовчи халқлар гуруҳидир. Бу халқлар у ёки бу даражада умумийлашган маданият ва анъаналарга эга. Туркий халқлар тайинли бир ирққа тегишли эмас, уларни боғловчи унсур асосан тилдир.
| Давлат | Аҳолиси ичида Туркий халқлар сони |
|---|---|
 {{{наме}}} Дунё Бўйича |
тахминан 352 миллион |
 Туркия |
68.000.000 |
 Ўзбекистон |
30.000.000 |
 Эрон |
35.000.000 |
 Россия |
45.000.000 |
 Қозоғистон |
15.000.000 |
 Хитой |
85.000.000 |
 Озарбайжон |
8.800.000 |
 Туркманистон |
8.000.000 |
 Қирғизистон |
7.000.000 |
 Олмония |
10.000.000 |
 Ироқ |
5.000.000 |
 Тожикистон |
4.000.000 |
 АҚШ |
2.000.000 |
 Франсия |
1.000.000 |
 Украина ва  Беларус |
1.000.000 |
 Молдова Молдова |
200.000 |
 Монголия |
300.000 |
 Австралия |
200.000 |
 Бирлашган Қироллик |
50.000 |
 Канада |
100.000 |
 Аргентина |
1.000 |
 Эуропе Европа Иттифоқи (Франсия, Буюк Британия ва Олмониясиз) |
5 миллион |
| 20.000.000 | |
| Туркийлар Дини | Асосан Ислом (кўпчилик Суннийлик мазҳаби), шунингдек (Шиа мазҳабилар, қолганлар Тангричилик, христиан, буддист, шаманизм, ламаизм ва бошқа динларга э'тиқод қилувчилардир. |
Тарихи
Турк, туркийлар — жаҳондаги энг қадимги ва йирик этнослардан бирининг номи. Сўнгги даврда жаҳон олимлари, жумладан, ўзбек олимлари томонидан амалга оширилган тадқиқотлар натижасида ва қадимги Хитой манбаларидаги маълумотларга кўра, ушбу атама бундан 3,5—4 минг йил муқаддам раемсимон иероглифлар билан ёзилган битикларда "тиек" ва "тиаук" шаклида учрайди. Турк сўзи бақувват, баркамол, одиллик каби маъноларни англатади, деган фикрлар мавжуд. Қадимги Хитой манбаларида турклар қиёфаси чуқур кўзли, қирра бурунли, басавлат ва серсоч деб кўрсатилади.
Бир неча минг йилликлар давомида туркий қабилалар кўп марта бирлашган ва парчаланганлиги туфайли уларнинг қабилавий таркиби ўзгариб турган.
Мил. ав 2-а.дан — мил. 3-а.гача бўлган даврда турклар Ҳун хоқонлиги таркибида бўлганлиги сабабли Хитой манбаларида шюнну, ҳунну деб ҳам аталган. Мазкур хоқонлик емирилгандан кейинги 300 йилга яқин давр давомида хитойлар туркларни тиекле (замонавий тилда теле) деб аташган.
6-а.да туркларда бўлган Ашина авлоди кучайиб, Турк хоқонлиги барпо этган. Хитой манбаларига кўра, 9-а.да тилга олинадиган турк қабилалари 58 та ном билан ажратилган. Шулардан 22 таси уйғур (иттифоқчилар) деб номланган. Уйғур хоқонлиги тугатилганидан сўнг буларнинг катта бир қисми Туркистон ҳудудида жойлашган (қ. Турк). Туркия олимлари асарларида турк қабиласи кўктурк деб хам аталади. Тадқиқотларга кўра, кўктурк сўзи тангрига, яъни осмонга ишонган турклар, баландлик турклари, кўк бўри тотеми бўлган турклар каби маъноларни англатган. Марказий Осиёда турк топоним, этноним, гидроним сифатида кўплаб учрайди.
Ҳозирги давр
Туркий аҳоли сони тахминан 200-250 миллион нафарга етган.[1] Шулардан 80 миллиони Туркия туркларидир. Ҳозирда олтита мустақил туркий давлат мавжуд:
Шунингдек қаранг
Манбалар
Ҳаволалар
|
Бу мақолада бошқа тил бўлимларига ишорат йўқ. Сиз уларни топиб ва ушбу мақолага қўшиб, лойиҳага ёрдам беришингиз мумкин. |
 | Ушбу мақолада Ўзбекистон миллий энсиклопедияси (2000-2005) маълумотларидан фойдаланилган. |
 | Бу андозани аниқроғига алмаштириш керак. |