Ruminlar

Ruminlar Români
Umumiy aholi soni
23,8 million
Katta aholiga ega mintaqalar
Ruminiya 16,869,816 (2011 Census) [1]
Moldova 73,529 (2004 Census) (additional 2,741,849) [2]  Italiya1 997,000 (shularning ichida 130,948 nafari Moldavanlar) [3]  Ispaniya1 895,970 (shularning ichida 20,000 nafari Moldavanlar) [4]  AQSh 518,653 [5]  Ukraina 150,989 (additional 258,619 Moldovans) [6]  Germaniya1 159,222 (additional 11,872 Moldovans) [7]  Kanada 79,650 — 192,170 (incl. mixed origin) [8]  Buyuk Britaniya 85,000 [9]  Fransiya 50,000 [10]  Belgiya 45,877 [11]  Portugaliya1 39,312 (additional 13,586 Moldovans) [12]  Avstriya 36,000 [13]  Serbiya 34,576 (additional 40,054 Vlachs) [14] Andoza:Country data Mercosur 28,000 [15]  Gretsiya1 25,375 (additional 9,920 Moldovans) [16] Cyprus1 24,376 [17]  Shvetsiya 21,016 born in Romania [18]  Avstraliya 18,320 [19]  Irlandiya1 17,995 [20]  Niderlandiya1 16,987 [21]  Daniya 10,862 [22]  Vengriya 7,995 [23]  Norvegiya 5,500 [15]  Chexiya1 5,069 [24]  Shveysariya 5,000 [25]  Rossiya 3,201 (additional 156,400 Moldovans) [26]  Yaponiya 3,300 [27]  Yangi Zelandiya 3,100 [28]  Janubiy Afrika 3,000 [29]  Turkiya1 1,304 [30]  Bolgariya 891 (additional 3,684 Vlachs) [31]
Tillar
Rumin tili
Dinlar
Masihiylik
Qarindosh etnik guruhlar
Moldavanlar, Aruminlar

Ruminlar (oʻzlarini — romanlar deb atashadi; lotincha: romanus — "rimlik"dan) — xalq, Ruminiyaning asosiy aholisi (20,55 mln. kishi). Umumiy soni 21 mln. kishi (1990-yillar oʻrtalari), jumladan, Rossiya Federatsiyasida 6 mingga yaqin kishi. Rumin tilida soʻzlashadi. Dindorlari — asosan, pravoslavlar. Rumin xalqining shakllanishida sobiq Qad. Rim imperiyasining provinsiyalari (viloyatlari) Dakiya va Myoziyada yashagan va Rim hukmronligi davrida (106—271 yillar) romanlashgan kabilalar (dakiyaliklar, getlar va boshqalar), shuningdek, romanlashmagan erkin dakiyaliklar va 6-asrdan slavyanlar qatnashganlar. 10-asrdan Vizantiya, slavyan, soʻngra venger tarixiy manbalarida R. "vlaxlar", "voloxlar" nomi bilan qayd etilgan. 1862-yil yagona Ruminiya davlati barpo etilgan. Aholisining asosiy qismi qishloq xoʻjaligi va sanoat korxonalarida band.^[32]

Ruminlar (rumin tilida — romin, lotin tilida esa romanus — „rimdik“) — millat, Ruminiyaning tub xalqi. Vengriya, Bolgariya, AQSh, Kanada, v.b. davlatlarda istiqomat qilishadi. Umumiy soni 23,8 mln. kishidan ziyod (2004), shulardan Ruminiyada 19 mln., qolganlari boshqa davlatlarda. Roman guruhining sharqiy tormogʻi sanalmish rumin tilida gaplashadi. Bir nechta govorlari (muntyan, banat, krishan, v.h.) bor. Koʻpchiligi masihiylik dinining pravoslavie tarmogʻiga mansub.

Rumin tili tillarning hindevropalik oilasiga roman guruhining balqan-roman ostguruhiga kiradi. Mana bu dialektlari oʻzgachadir: banatlik, krishanlik, muntyanlik, moldaviyalik (Moldova tarixiy oʻlkasining dialekti), maramureshlik Leksikada janubiy slavyanliklarning taʼsiri koʻp. Rumin tili balqanlik tilli ittifoqqa kiradi. Ilk yodgorliklari (xatlar, ish qogʻozlar, diniy matnlarning tarjimalari) 17 asrning boshlariga kiradi (tarixiy yilnomalar). Badiy adabiyot 18 asrning oxirlaridan boshlab paydo boʻla boshlaydi. Boshlanishida kirill alifbosi foydalanib, 1860-yili lotin alifbosiga oʻtadi.

Diniy etiqodlari — pravoslavieliklar, protestantlar va katoliklar ham bor. Ruminlar katta evropeoid irqining hindi-oʻrtaerdengizi nasilining pontiylik tipiga kiradi; togʻli tumanlarida katta evropeoidlik irqining balqanlik-kavkazlik irqining dinarlik antropologiyalik tiplari bor. Rumin etnosining asosida getlar bilan daklarning frakiylik qabilalari mavjud. Ruminlarning bobokalonlarining shakllanishining asosiy davri ularning erlarida Meziya (mil.av. 1 a. — milodiy 5 a.) va Dakiya (milodiy 2-3 asrlarda.) provinsiyalari tashkil topgan Rim imperiyasi davridagi get-daklarning romanlanishi boʻldi. 6 asrga tomon materiallik va ruxaniy madaniyatiga taʼsir qilgan slavyanlar bilan aloqalashgan dak-romanlik etnos jamoat tashkil topdi. Quyi Dunayning chap qirgʻogʻidagi slavyanlarning koʻpchiligi roman tilli xalq bilan qoʻshilib ketdi. Milodiy 1 va 2-mingyilliklarda sharqiy roman voloxlik etnos jamoasi tashkil topdi.

Milliy xoʻjaligi — dehqonchilik, uzum bilan shugʻullanish, bogʻbonchilik, 19-asrning boshlarigacha asosiy chorvachiligi mol boqish boʻldi. Kasb-hunarlari — toʻqimachilik, qish, duradgorchilik, teri oshlash v.h yaxshi rivojlangan.

Milliy taomlari — makkajoʻhori unidan mamaliga va yupqa non (melay), boʻrsh (chor-be), kozonak — kulichning bir turi,

Rojdestvoga, Yangi yilga va har doim toʻyiga oʻrilgan(kolak) pishiradi. Karam yoki uzum yapiroqlarida golubsi tayyorlaydi. Qavurdoq (tokane), drob — marqaning ichaklaridan tayyorlanadigan taom. Qoʻldan yasalgan uzum sharoblari va aroq — suyka keng qamrov olgan.

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.