Манси теле
| Манси теле | |
| Илләр: | |
|---|---|
| Төбәкләр: |
Хант-Манси — Югра автономияле округы, Төмән өлкәсе, Свердло́вск өлкәсе́ |
| Сөйләшүчеләр саны: |
938 (2010)[1] |
| Классификация | |
| Төркем: | |
| Язу: | |
| Тел кодлары | |
| ГОСТ 7.75–97: |
ман 435 |
| ISO 639-1: |
— |
| ISO 639-2: |
— |
| ISO 639-3: | |
Манси теле - Мансиларның милли теле. 1931 елдан 1938 елга хәтле латин әлифбасы кулланылышта була. Хәзерге вакытта кирилл әлифбасы кулланыла.
Гомумиләштерелгән сыйфатлама
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Cүзңе тәртип SOV (ия - өстәмә - хәбәр).Өч сан эченә ала: берлек, икелек, күплек.
Сөйләшләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Дүрт сөйләш төркемләр эченә ала:
Манси әдәби теленең нигезе булып төньяк диалект вәкиле Совса диалекты тора.
Төньяк манси теленә рус теле, коми теле, ненец теле һәм төньяк хант теле көчле йогынты ясаган һәм ул манси әдәби теленең нигезен формалаштыра. Төшем килеше юк; баш килеш тә, төшем килеш тә исем сүздә билгеләнми. */æ/ һәм */æː/ [a] һәм [aː] белән тәэмин ителгән булган.
Көнбатыш манси теле якынча 2000 елда юкка чыккан. Аңа рус теле һәм коми теле көчле йогынты ясаган; диалект аермалары шулай ук әһәмияткә ия зур булган. Озын сузыклар дифтонглашкан булган.
Көнчыгыш манси теле 100-200 кеше тарафыннан сөйләшелә. Аңа хант теле һәм татар теле йогынты ясаган. Сингармонизм бар һәм */æː/ өчен аның [œː], еш дифтонглашкан.
Көньяк манси теле башка манси теле юрамаларыннан изоляцияләнгән даирәдән язылган булган. Якынча 1900 елда пар йөз сөйләшүче булган, 1960-ынчы елларда анда берничә карт кеше генә сөйләшкән һәм шуннан соң ул юкка чыккан. Аның көчле татар теле йогынтысы булган һәм берничә архаизм булган, мәсәлән, сингармонизм, /y/-ны тоту (*/æ/ белән кушылу), /tsʲ/ (/sʲ/-га деаффрикаталау), /æː/ (/aː/-га юнәлтү яки дифтонглашкан булу) һәм /ɑː/ (/oː/-га күтәрү).