Вярска
 |
Бу мәкаләгә башка Википедия мәкаләләре сылтамыйлар. Зинһар, ярдәмчене кулланып, кабул ителгән киңәшләргә күрә сылтамалар куегыз.
|
| Вярска | |
| эст. Värska | |
 | |
| Рәсми исем | Värska |
|---|---|
| Дәүләт |
 Эстония |
| Нәрсәнең башкаласы | Сетомаа[d] |
| Административ-территориаль берәмлек | Сетомаа[d][1] |
| Халык саны | 446 (1 гыйнвар 2019)[2] |
| Мәйдан | 4,62 км² (1 ноябрь 2020)[3] |
| Беренче язма телгә алу | 1585 |
 | |
 Вярска Викиҗыентыкта | |
Вярска (эст. Värska, выручка. Verska; элек — Верховье) — Эстонияда Вырумаа өязендә поселок. Сетомаа волостенең административ үзәге булып тора. Тсятски авыллар төркеменә карый.
Эстония җирле үзидарәләренең административ реформасына кадәр 2017 елда Пылвамаа өязе составына керә һәм Вярска волостеның административ үзәге була
Географиясе
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Вярска Эстония һәм Россия Федерациясенең Псков өлкәсе Печора районы чигендә, Мустоя елгасы дельтасының уң як ярында урнашкан.
Халкы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Эстониянең Сетумаа өлешендә иң зур торак пункт.
2011 елның җанисәп мәглүмәтләре буенча поселокта 443 кеше яши, шуларның 424 (95,7%) — эстоннар[4] (сету милләтләр исемлегендә теркәлмәгән[5][6]).
Вярска касабасы халкы саны[7][8]:
| Ел | 2000 | 2011 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Кеше | 580 | ↘ 443 | ↗ 485 | ↘ 454 | ↘ 446 | ↘ 415 |
Тарихы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Элек Верхустьинское[9] яки Верхоустье[10] авылы буларак билгеле. 1914 елга карата Псков губернасы Псков өязендә Бистә өязе булган (Верхоустье авылында үзәге белән)[11], ул хәзерге Эстониянең Вярска һәм Пылвамма өязенең Микитамяэ волостьләре, шулай ук РФ Псков өлкәсе Печора районы Кулейская һәм Крупская волостьләре территориясендә урнашкан булган.
1563 елгы язма чыганакларда Верхъустье (авыл) һәм Верхустьеда елгада, 1585 елда — Верхоустинский, 1585-1587 елларда — Верхулинский губернасы, 1652 елда — Верус, Верто, ~1790 ел — Верхнеудинск погосты, 1882 елда — Верхнее Устье, Верхоустье, Гвоздница (погост), 1901 елда — Verska külä, 1903 елда — Werska, Верхутский, 1904 елда — Verska, Верхутинский погост телгә алына[12].
1920 елның 2 февралендә Тарту тынычлык килешүенә кул куйганнан соң Вярска авылы РФ Псков губернасы Псков өязенең Бистә волосте составына керә[13].
1922 елда Вярска Печора өязенең Ярвессу волосте үзәге була (эст. Järvesuu vald)[14]. 1937 елда Вярска поселок статусында телгә алына.
Совет чорында Вярска авыл Советының үзәге булып тора, ул үз эченә «Вярска» совхозының үзәк усадьбасы белән 23 авыл торама пунктын үз эченә ала, 1978 елда хезмәткәрләр саны 421 кеше тәшкил итә[15].
Инфраструктурасы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Вярска курорт үзәге булып тора. Поселокта ләм белән дәвалау урыны белән «Вярска» шифаханәсе, су үзәге эшли. Касаба янында минераль су чыгарыла. Вярскада гимназия (2002/2003 уку елында 213 укучы, 2009/2010 уку елында — 162 укучы), музыкаль мәктәп, мәдәни үзәкләр, яшьләр үзәге, китапханә, почта бүлекчәсе һәм даруханә бар[16].
Иктисады
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
2021 елның 31 мартына карата поселокның эре эш бирүчеләре[17][18]:
| Предприятие/оешма | Эшчәнлек төрләре | Хезмәткәрләр саны |
|---|---|---|
| Värska Sanatoorium AS | Шифаханә, кунакханә | 99 |
| Сетомаа
улус идаралыгы |
Дәүләт идарә итү органнары | 86 |
| Värska Vesi AS | Минераль су һәм алкоголсез эчемлекләр җитештерү | 79 |
| Värska gümnaasium | Гимназия | 37 |
Истәлекле урыннары
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Изге Георгий православие чиркәве, мәдәни һәйкәл. Төзелеш 1904—1907 елларда бара[19].
Билгеле шәхесләре
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Хаваокс, Пауль (1924—1983) — совет эстон шагыйре һәм прозаигы[20].
Галереясы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]-
Вярска портында, 1930 ел
-
Вярска портында, 1972 ел
-
Вярскада Изге Георгий чиркәве
-
Су үзәге
-
Вярскада банк бүлекчәсе һәм почта
-
Вярскада автобус тукталышы
-
Вярскада сету музей-усадьбасы
-
Вярскада борынгы йорт
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ http://metaweb.stat.ee/get_classificator_file.htm?id=4412334&siteLanguage=et
- ↑ Департамент статистики Эстонии — 1991.
- ↑ Land Board — 1990.
- ↑ Statistics Estonia. NUMBER AND SHARE OF ESTONIANS BY PLACE OF RESIDENCE (SETTLEMENT), 31 DECEMBER 2011.
- ↑ Setu keel (seto kiil').Setu -ERVL - Eesti Regionaal- ja Vähemuskeelte Liit.
- ↑ Rahvus. Emakeel ja keelteoskus. Murded.Statistika andmebaas.Statistikaamet.
- ↑ Statistikaamet.RL102: FAKTILINE JA ALALINE RAHVASTIK VALDADE ASULATES NING EESTLASTE ARV JA OSATÄHTSUS ALALISE RAHVASTIKU HULGAS (эст.).Eesti Statistika (31.03.2000).
- ↑ Statistikaamet.Asulate rahvaarv - Mehed ja naised, Vanuserühmad kokku (эст.).VKR.
- ↑ Военная топографическая карта западной части Российской империи (трехверстная) 2012 елның 7 август көнендә архивланган. Ряд VI Лист 6
- ↑ Памятная книжка Псковской губернии 1913—1914 гг. (1914psk.pdf)
- ↑ Памятная книжка Псковской губернии 1913—1914 гг. (1914psk.pdf)
- ↑ Värska. Eesti Keele Instituut.
- ↑ Редактор-составитель Т. В. Вересова.Шестые Псковские региональные краеведческие чтения. Книга I. 9-11 октября 2015 года.Союз краеведов России. Псковское региональное отделение (2016).
- ↑ Värska (эст.).Eesti Entsüklopeedia(2011).
- ↑ Советская Эстония. Энциклопедический справочник / Гл. ред. Г. Наан. — Таллин: Валгус, 1979. — С. 385-386. — 440 с.
- ↑ Värska (эст.). Eesti Entsüklopeedia (2011).
- ↑ Värska sanatoorium AS(эст.).E-Krediidiinfo.Creditinfo Eesti AS.
- ↑ Värska Vesi AS (эст.).E-Krediidiinfo.Creditinfo Eesti AS.
- ↑ 23875 Värska õigeusu kirik(эст.).Kultuurimälestiste register.
- ↑ Värska (эст.). Eesti Entsüklopeedia(2011).
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Вярск улусы рәсми сайты 2021 елның 18 май көнендә архивланган. Калып:Ref-et
- Сетомаа улусы рәсми сайты Калып:Ref-et