Esmeray
Esmeray Diriker (25 Şubat 1949, İstanbul - 25 Mart 2002, İstanbul), Afrika kökenli Türk oyuncu ve şarkıcı.[1]
Esmeray | |
|---|---|
| Doğum | Esmeray Saltık 25 Şubat 1949 Emirgân, Sarıyer, İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 25 Mart 2002 (53 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık | Türkiye |
| Meslek | Oyuncu, şarkıcı |
| Etkin yıllar | 1960-2002 |
| Evlilik | Şemi Diriker (e. 1970; ö. 2002) |
| Çocuk(lar) | Kaan Diriker |
1970'li yıllarda Türkiye'nin tanınmış pop müzik şarkıcılarındandır. 1975 yılında Unutama Beni adlı şarkısıyla ve 1977 yılında çıkardığı Gel Tezkere adlı albümü ile popüler olmuştur.
Hayatı
değiştir1949 yılında İstanbul'da Emirgân semtinde doğdu. Babası Nusret, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Türkiye'ye yerleşmiş, Fas kökenli bir aileye mensuptur,[2] annesi Fermet beyazdır.[3] Emirgan Ortaokulunda öğrenim gördü. 1960 yılında ortaokul son sınıf öğrencisi iken eğitimini yarıda bırakarak İstanbul Şehir Tiyatrosu'na girdi.
İlk defa Şehir Tiyatrosu'nun Çocuk Bölümü'nde sahneye çıktı. Beş yıl kadar Şehir Tiyatroları'nda çalıştıktan sonra Dormen Tiyatrosu'nda geçti ve ilk olarak Dün Gece Yolda Giderken Çok Komik Bir Şey Oldu oyununda oynadı. Dormen Tiyatrosu'ndan sonra Avni Dilligil, Özlem Taşdelenler, Sezer Sezin Tiyatroları'nda oyunculuk yaptı. Son olarak 1974 yılında Muammer Karaca ile Mart Bakanı adlı tiyatro oyununda rol aldıktan sonra 1995 yılına kadar tiyatro oyunculuğu yapmadı.
Sinemada 1967 yapımı Zilli Nazife, 1972 yapımı Sev Kardeşim filmlerinde rol aldı. 1970 yılında Şemi Diriker ile evlendi. Çiftin bir oğlu oldu (1977).
Oyunculuk yaptığı yıllarda müzikle amatör olarak ilgilenen Esmeray, Kim Bunlar topluluğunun "Kim Bunlar?" adlı albümünde "1000 Kerre 1000 Kerre " adlı şarkıyı seslendirdi. 1974 yılında TRT'nin düzenlediği 1. Toplu İğne Beste Yarışması'na katıldı. Bestelerinde Erol Tanır imzasını kullanan Şemi Diriker'in bestelediği "Unutama Beni" adlı şarkıyı seslendirdi. Parça, yarışma jürisi ve halk jürisi tarafından birinci seçildi ancak TRT'de yayımlanması "yoz müzik" olduğu gerekçesiyle yasaklandı.[4] Esmeray, o yıl Küçük Bebek Belediye Gazinosunda profesyonel olarak sahneye çıktı. Unutama Beni filminde misafir oyuncu olarak yer aldı. 1975 yılında "Yayınlanamaz" adlı albümü çıkardı. Bu albümde Unutama Beni ve TRT'nin yayımlanmasını yasakladığı diğer şarkılarına yer verdi. Aynı yıl yayımlanan 13,5 şarkısında Arap Kızı çocuk tekerlemesinin sözlerinden yola çıkarak Osmanlılardan beri ülkenin bir parçası olan Afrika kökenli Türkleri anlattı.[5]
1977 yılında ikinci plağı "Gel Tezkere"yi çıkardı. Gel Tezkere, çok popüler oldu. Esmeray, sonraki yıllarda da asker şarkıları söylemeye devam etti.
Ertan ve Funda Anapa, Melike Demirağ, Kerem Yılmazer ve İskender Doğan'la birlikte oluşturdukları "Grup Sekstet" grubuyla 1978 yılı Eurovision Türkiye finali ön elemelerine Atilla Özdemiroğlu'nun bestelediği, Şanar Yurdatapan'ın sözlerini yazdığı ve Lale Mansur'un koreografisini hazırladığı "İnsanız Biz" şarkısıyla katıldı. Yarışmada ikinci olan parçanın TRT'de yayını yasaklandı.[6]
Esmeray, müzik yaşamında dokuz adet 45'lik, dört adet LP ve Kağıt Mendil isimli bir adet kaset çalışması yaptı. 1981 yılında yayımlanan Sürpriz 81 albümünde Türk Sanat Müziği eserlerini seslendirdi. 1986'da profesyonel sahne çalışmalarına son verdi. "Alıştık Artık" adlı televizyon programında, Küçük Besleme, Reyting Hamdi gibi televizyon dizilerinde yer aldı.
1995 yılında Nedim Saban Tiyatrosu'nda sahnelenen "Oscar" adlı oyun ile tekrar tiyatroya döndü. 2000 yılında "Hep Aynı Yaygara" ve "Dilekçe" oyunlarında rol aldı.
2000 yılında Eski Dostlar adlı albümü yayımladı. Yakalandığı kanser hastalığı sonrası geçim sıkıntısı çeken sanatçının, hastane masraflarını karşılayamadığı haberinin yayılmasından sonra tedavi masraflarını Türk Silahlı Kuvvetleri üstlenmiştir. Tedaviye başlandıktan kısa bir süre sonra sağlık durumu iyiye gitmiş, tedavisine evinde devam edilmiştir.[7] 25 Mart 2002'de ölen sanatçının cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.
Esmeray'ın anısına, sanatçının 1970'li, 1980'li yıllarda seslendirdiği parçalardan oluşan, eşi Şemi Diriker tarafından tasarlanmış bir albüm 2003 yılında Unutmadık Seni adıyla çıkmıştır.[8]
Televizyon
değiştir- 1999: Küçük Besleme
- 2001: Reyting Hamdi
Diskografi
değiştir- 1973: 100 Kere 1000 Kere - Sen
- 1974: Unutma Beni - Ayrılık Olsa Bile
- 1975: "Antalya'ya Koş - Antalya'ya Koş (Enstrumantal)"
- 1975: Elveda Yavrularım - İlk Muhabbet
- 1975: Soruyor Musun? - Garip Aman
- 1975: Yayınlanmaz (Albüm)
- 1976: 13.5 - Büyümsün
- 1976: Oylum Oylum...- Bir Gün Gelecek
- 1977: "Yaz Romancı" (Albüm)
- 1977: Gel Tezkere Gel - Yollara Düştüm
- 1977: Yollar Yollar - Lanet
- 1980: Oğlum (Albüm)
- 1981: Sürpriz 81
- 1993: Kağıt Mendil (Albüm)
- 2003: Unutama Beni
- 2008: "Askerin Türküsü"
- İnsanız Biz - Vur Şu Sazın Tellerine (Ertan Anapa, Funda Anapa, İskender Doğan, Kerem Yılmazer ve Melike Demirağ ile birlikte)
Kaynakça
değiştir- ^ Gertz, SunHee Kim; Huang, Betsy; Cyr, Lauren (3 Ocak 2018). Diversity and Inclusion in Higher Education and Societal Contexts: International and Interdisciplinary Approaches (İngilizce). Springer. s. 75. ISBN 978-3-319-70175-2. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024.
- ^ Şenol, Fazilet. "Esmeray: Türkiye'nin siyahi sanatçısı". Milliyet.com.tr Molatik. 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2022.
- ^ "Esmeray'ın Anısına Saygıyla…". velvele.net. 25 Mart 2021. 25 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2022.
- ^ "1. Toplu İğne Beste Yarışması - 1974". Turkpopmuzik.net. 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2022.
- ^ Elçi, Yasemin (11 Ağustos 2014). "Esmer Ay: Afro-Türkler'in muğlak geçmişi". Radikal gazetesi. 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2022.
- ^ Sökmensüer, Yaşar (26 Mart 2015). "Ay Ama Esmer, Acar Ama Kuzgun". Hürriyet gazetesi. 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2022.
- ^ "Hayatta olmamı askere borçluyum!". Hürriyet haber. 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Unutmadık Seni Esmeray". Hürriyet. 27 Mart 2003. 10 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.
Dış bağlantılar
değiştir- Outernationale III: Esmeray w/ Kornelia Binicewicz - DJ Mix& Live Talk 3 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Esmeray'ın Yasaklanan Şarkılar konuşması 3 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Esmeray'ın 13,5 Şarkısı hakkında konuşması 3 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.