Purim oyunu
Purim oyunu (Yidiş: פּורימשפּיל, Almanca: Purim-Spiel) Purim bayramı için düzenlenen şenlikli uygulamaların tümü. Genellikle bu oyunlar, Purim'de neler olduğunu ve bu günün neden bir Yahudi bayramı olarak kutlandığını anlatan ana metin olan Ester Kitabı'nın komik bir dramatizasyonlarıdır.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Purim oyunu "Avrupa kültüründe bin yıl hayatta kalan tek gerçek halk tiyatrosu" olarak kabul edilmektedir.[1] Metinleri, tiyatroyu, müziği, dansı, şarkıları, mimleri ve kostümleri bütünleştiren Purim oyunu, Yidiş tiyatrosunun en eski eserlerinden biridir.[2] Purimspiel sözü, Aşkenaz Yahudileri arasında 1500'lerin ortalarında yaygın olarak kullanılan bir kavramdı.[1]
18. yüzyılda Doğu Romanya ve Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerinde Purim oyunları, Ester'in hikâyesinin bir bahane olduğu, müzik ve dans içeren geniş kapsamlı hiciv gösterilerine dönüşmüştü. 19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, kutlamalara yön veren anlatılar arasında Daniel, kardeşleri tarafından satılan Yusuf veya İshak'ın kurban edilişi gibi metinleri de yer alıyordu. Hiciv bir sinagog için uygun görülmediğinden, bu etkinlikler genellikle sinagog avlusunda açık havada yapılırdı.
Günümüz
[değiştir | kaynağı değiştir]Purim oyunları her yıl gerek birçok Amerikan sinagogunda [3] gerekse birçok Avrupa topluluğunda yapılmaktadır. Fransa'da Purim oyunları, özellikle aktif Aşkenaz topluluklarında yaygın olarak oynanmaya devam etmektedir.[2]
Günümüz sinagoglarının çoğunda, Purim oyunu çocukların dahil edildiği kostümlerin giyildiği resmi olmayan bir tiyatro oyunu gibi düzenlenir. Purim oyunları popüler şarkıların yanı sıra iyi bilinen müzikallerin parodilerini de içerir.[3][4][5] Tipik olarak, her cemaat her yıl kendi yeni Purim oyununu planlar veya başka bir yerden yeni bir senaryo alır.[6] Purim oyunları genellikle modern sosyal ve politik sorunları İncil'deki anlatı yoluyla hicivli bir şekilde ele almak için kullanılmaktadır. Bu amaçla mevcut gerçeklikle dalga geçmek için eski bir hikâye kullanılmaktadır.[7]
Purim oyununun diğer geleneksel biçimleri arasında çocuklar için kukla gösterileri, Purim hikâyesini Purim karakterlerinin komik maskaralıklarla yeniden canlandırılması gibi aktiviteler de yer almaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Mainz el yazması
[değiştir | kaynağı değiştir]2007 yılında Mainz Martinus kütüphanesinde 1751'den kalma bir Purim oyunu el yazması keşfedilmiştir. Purim oyunları genellikle sadece sözlü olarak aktarıldıkları ve nadiren yazıya geçirilirdikleri için oldukça önemli olan bu el yazması 18. yüzyıl Almanya'sındaki canlı Aşkenaz yaşamına işaret etmekte, bu özelliğiyle Yahudi Aydınlanması'nın başlangıcının bir örneği olarak kabul edilmektedir.[8] Mainz'daki el yazması çok sayıda modern dilsel ve kültürel etkiyi de bünyesinde barındırmaktadır.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "The Fascinating Evolution of the Purim-Spiel". ReformJudaism.org. Union of Reform Judaism. 2014. 17 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ a b "Fiche d'Inventaire du Patrimoine Culturel Immatériel de la France: " Pourim-shpil "" [Inventory Sheet of the Intangible Cultural Heritage of France: "Purim-spiel"] (PDF) (Fransızca). France: Ministère de la Culture. 16 Aralık 2015. 17 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "FrenchHeritage" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b Merwin (20 Şubat 2018). "What's in a Spiel? Plenty". The New York Jewish Week. 18 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Merwin" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kilgannon (18 Mart 2016). "Purim! The Musical". The New York Times. 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Mean Persians: The Purim Musical". Mean Persians. 2019. 12 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Get in on the Act: Yes, You Can Write a Purim Spiel!". Union for Reform Judaism. 27 Şubat 2017. 11 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Purim: A dark story, a crazy party, and a call to leadership". Jewish Telegraphic Agency. 24 Şubat 2017. 11 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Handschrift eines jüdischen Purim-Spiels wiederentdeckt". www.uni-mainz.de. 16 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2022.
- ^ Das verbotene Purim-Spiel : "Le-Haman" aus Frankfurt am Main. Andreas Lehnardt, Martinus-Bibliothek. Hs. Wiesbaden. 2021. ISBN 978-3-447-11602-2. OCLC 1255364708.