Podolya (eyalet)
| |||||||||||||||||||||
Podolya Eyaleti veya Kamaniçe Eyaleti,[1] (Ukraynaca:Подільський еялет, Lehçe:Ejalet podolski) Osmanlı Devleti eyaletidir. 1672 yılında kurulmuş 1699 yılında yıkılmıştır. Eyaletin yüzölçümü 20.000 km2 kadardır.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]17. yüzyılın ortalarında Dinyeper nehrinin sağında kalan Ukrayna topraklarının hükümdarı Petro Doroşenko, Ukrayna'nın tamamına hakim olmak için Osmanlı padişahı IV. Mehmet ile anlaşma yaparak Osmanlı himayesini kabul etmiştir. Lehistan-Litvanya Birliği'nin Petro Doroşenko'ya saldırması üzerinde 1672 yılında Padişah IV. Mehmet sefere çıkmıştır.[3] Sefere çıkan Osmanlı Ordusu 200.000 kadardır. Podolya'nın merkezi olan Kamaniçe'ye gelen Osmanlı Ordusu, 18 Ağustos 1672 tarihinde Kamaniçe Kalesi'ni kuşatmıştır.[4] Kalede Avusturya ve Rus kuvvetleri de vardır. Kırım Hanı ve Kazak Hetmanı da Osmanlı Devleti ordusundadır. 2 hafta süren kuşatmanın ardından 27 Ağustos 1672 tarihinde Kamaniçe teslim olmuştur.[3]
Fransız Doğu bilimci Antoine Galland, Türklerin Kamaniçe Kalesi'ni kısa bir sürede aldıktan sonra buranın Kamaniçe Kalesi olup olmadığı hakkında tereddüte düştüklerini yazmıştır.[5]
Osmanlı-Lehistan Savaşı'nın ardından 18 Ekim 1672 tarihinde Bucaş Antlaşması imzalanmış Podolya tamamen Osmanlı Devleti'nin olmuştur.[3] Osmanlı Devleti, antlaşma imzalanmadan önce 2 Eylül 1672 tarihinde buraya beylerbeyi olarak Köstendili Koca Halil Paşa'yı atamış ve Podolya Eyaleti'ni kurmuştur.[6] Bölgenin Osmanlı Devleti hakimiyetine girmesiyle birlikte eyalette yaşayan yerli halk memleketlerini terk etmiştir. Eyaletteki kiliseler camiye dönüştürülmüştür. Merkez Kamaniçe'de halk, Yahudilik dahil eyaletteki bütün dinler için bir tapınak kurmuştur. Yine Kamaniçe'den Yeniçeri olmaları için 800 kadar erkek çocuğu alınmıştır. Osmanlı Devleti'nin 5 büyük garnizonundan biri de Kamaniçe'dedir. Ayrıca Podolya Eyaleti'ndeki Kamaniçe Kalesi, stratejik açıdan Ukrayna, Leh ve Rus kuvvetlerinin kilidi durumundadır.[7]
Podolya'yı alma hevesinde olan Lehistan-Litvanya Birliği hükümdarı III. Jan Sobieski, buradaki Türk tehdidine karşı Okopy Świętej Trójcy yakınlarına bir kale inşa ettirmiştir. Lehler, merkez Kamaniçe'yi alabilmek için defalarca saldırı düzenlemişlerdir. 1673 yılında III. Jan Sobieski, Kamaniçe'ye bir saldırı düzenlemiş fakat başarısız olmuştur.
1676-1681 yılları arasasındaki Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Bahçesaray Antlaşması sonucu Podolya verilmemiştir. Salankamen Savaşı'ndan sonra İsakçı Kalesi'ne kadar gelip, Kamaniçe Kalesi'ni kuşatan Lehler, Beylerbeyi Kahraman Bey tarafından yenilgiye uğratılmıştır.[8] Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları sonunda 26 Ocak 1699 tarihinde imzalanan Karlofça Antlaşması'nda, Padişah II. Mustafa gönüllü olarak Podolya'yı Lehistan-Litvanya Birliği'ne vermiştir.[9] Osmanlı Devleti, 5 Eylül 1699-22 Eylül 1699 tarihleri arası eyaleti boşaltmıştır, son Podolya Beylerbeyi Kahraman Bey, 22 Eylül 1699 tarihinde beylerbeylikten inmiştir.[6] 23 Eylül 1699 tarihinde Kahraman Bey ve binlerce Türk, kadın ve çocukları ile burayı terk edip Hotin'e giderken ağlayarak feryat etmişlerdir. Bu sırada Ay'ın tutulması üzüntülerini arttırmıştır.[10] Osmanlı Devleti, Podolya bölgesinde birçok iz bırakmıştır. Bugün bölgede hâlâ Osmanski soyadını taşıyanlar vardır.[11]
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]İdari bölünüş
[değiştir | kaynağı değiştir]| 1672-? arası eyaletin sancakları |
| Kamaniçe Sancağı, Bar Sancağı, Yazlofça Sancağı[12] |
| ?-1699 arası eyaletin sancakları |
| Kamaniçe Sancağı, Mejibuji Sancağı, Bar Sancağı, Yazlofça Sancağı[13] |
- Kamaniçe Sancağı, Podolya Eyaleti'ne bağlı merkez sancak. Sancağa bağlı 8 nahiye vardır. Kamaniçe, Horopotova, İskala (İskele), Kırıvçe, Kıtahorod (Kitahorod, Kitayhorad), İzvança (İzvançe, İjvan, İzvan), Mihaylova, Satanova (Şeytanova).[13] 1681 tarihli Kamaniçe Eyaleti mufassal defterine göre sancak, 3.691 hane, 987 mücerred, 125 Yahudi hane, 197 asker olmak üzere eyaletin % 70'lik nüfusunu barındırmaktaydı.[6]
- Mejibuji Sancağı, Podolya Eyaleti'ne bağlı sancak. Sancağa bağlı 4 nahiye vardır. Mejibuji (Meziboza), Poloskiruf (Polofkiruf, Poloskiruri), Konstantın (Konstantin), Çornostra (Çornosturuf).[13] Sancak merkezi Mejibuji'nin şimdiki adı Medzhybizh (Mejibij okunur)'dir ve Ukrayna'nın Hmelnitski iline bağlı Letychiv ilçesine bağlı bir kasabadır.
- Bar Sancağı, Podolya Eyaleti'ne bağlı sancak. Sancağa bağlı 4 nahiye vardır. Bar, Popovçi (Popofçi), Zinkuv, Dırajna (Dıraşna).[13]
- Yazlofça Sancağı veya Yazloviste Sancağı, Podolya Eyaleti'ne bağlı sancak. Sancağa bağlı 3 nahiye vardır. Yazlofçe (Yazlovişte), Çortkuv, Kaşperofça (Kasperofçe).[13] Sancak merkezi Yazlofça'nın şimdiki adı Yazlovets'tir ve Ukrayna'nın Ternopil iline bağlı Buchach (Bucaş) ilçesine bağlı bir köydür.
Yöneticileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Köstendili Koca Halil Paşa (2 Eylül 1672 - 1675/1676) (1. kez)
- Arnavut Uzun İbrahim Paşa (1675/1676 - Eylül 1677)
- Köstendili Koca Halil Paşa (Eylül 1677 - 1680) (2. kez)
- Defterdar Ahmet Paşa (1680 - 1682)
- Arnavut Abdürrahman Abdi Paşa (1682 - 4 Ocak 1685)
- Tokatlı Mahmud Paşa (Aralık 1684)
- Bıyıklı Silahdar Mustafa Paşa (Şubat/Mart 1685 - 11 Mayıs 1686)
- Bosnalı Sarı Hüseyin Paşa (25 Mayıs 1686 - 1688)
- Yeğen Ahmet (1688 - Ocak 1689)
- Mustafa İbrahim oğlu Kahraman Bey (Ocak 1689 - 22 Eylül 1699)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ List of Published Ottoman Tax Registers (Tahrir Defterleri) 6 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce). Ottoman.uconn.edu.
- ^ Yılmaz Öztuna "Başlangıcından zamanımıza kadar Büyük Türkiye tarihi" cilt 12, sf. 29, Ötüken Yayınevi (1977).
- ^ a b c Prof. Dr. Mehmed Maksudoğlu "Kuruluşunun 700. Yılında Osmanlı Tarihi 1299-1922" sf. 212, Boğaziçi Yayınları (Ağustos 2001).
- ^ Mała Encyklopedia Wojskowa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1967, Wydanie I, Tom 2
- ^ Antoine Galland "İstanbul'a ait Günlük Anıları 1672-73" sf. 181, Türk Tarih Kurumu (1987).
- ^ a b c Mehmet İnbaşı "Ukrayna'da Osmanlılar Kamaniçe Seferi ve Organizasyonu (1672)", sf. 202, Yeditepe Yayınevi (2004), ISBN 975-6480-10-6.
- ^ Defterdar Sarı Mehmet Paşa, "Zübde-i Vekayiat" sf. 28.
- ^ Osmanlı Padişahları 2 21 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe). Kenthaber.
- ^ Joseph von Hammer "Osmanlı İmparatorluğu Tarihi" 2. cilt sf. 574, İlgi Kültür Sanat Yayınları (Nisan 2007).
- ^ Yılmaz Öztuna, a.g.e., cilt 13, sf. 110.
- ^ Mehmet İnbaşı, a.g.e., sf. 314.
- ^ "Belleten" s. 1013, Türk Tarih Kurumu (2006).
- ^ a b c d e Mehmet İnbaşı, a.g.e., s. 201.