Sitopatoloji

Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir. Kaynak ara: "Sitopatoloji" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Haziran 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Sitopatoloji (Grekçe κύτος, kytos, "oyuk";^[1] πάθος, pathos, "kader, zarar"; ve -λογία, -logia), hastalıkları hücresel düzeyde inceleyen ve teşhis eden bir patoloji dalıdır. Bu disiplin 1928 yılında George Nicolas Papanicolaou tarafından kurulmuştur. Sitopatoloji, tüm dokuları inceleyen histopatolojinin aksine, genellikle serbest hücre veya doku parçaları örnekleri üzerinde kullanılır. Sitopatoloji sıklıkla, daha az kesin olarak, "hücrelerin incelenmes" anlamına gelen "sitoloji" olarak adlandırılır.^[2]

Sitopatoloji, genellikle kanser teşhisine yardımcı olmak için, aynı zamanda bazı bulaşıcı hastalıkların ve diğer enflamatuar durumların teşhisinde de olmak üzere, çok çeşitli vücut bölgelerini içeren hastalıkları araştırmak için yaygın olarak kullanılır.^[3] Örneğin, sitopatolojinin yaygın bir uygulaması, serviks kanserine yol açabilecek prekanseröz servikal lezyonları tespit etmek için kullanılan bir tarama aracı olan Pap smear'dır.

Sitopatolojik testler bazen "yayma testleri" olarak adlandırılır çünkü örnekler daha sonra boyanmak ve mikroskobik inceleme için bir cam mikroskop lamına sürülebilir.^[4] Ancak sitoloji örnekleri, sitosantrifügasyon da dahil olmak üzere başka şekillerde de hazırlanabilir. Kanser teşhisi için farklı tipte yayma testleri de kullanılabilir. Bu anlamda "sitolojik yayma" olarak adlandırılır.^[5]

Sitopatolojik analiz için hücre toplamanın iki yöntemi vardır: eksfolyatif sitoloji ve girişimsel sitoloji.

Bu yöntemde hücreler ya vücut tarafından kendiliğinden döküldükten ("spontan eksfoliyasyon") ya da vücuttaki bir yüzeyden elle kazındıktan/fırçalandıktan ("mekanik eksfoliyasyon") sonra toplanır. Plevral boşluk veya peritoneal boşluktaki hücrelerin plevral veya peritoneal sıvıya dökülmesi spontan eksfoliyasyona bir örnektir. Bu sıvı inceleme için çeşitli yöntemlerle toplanabilir. Mekanik eksfoliyasyon örnekleri arasında hücrelerin servikal spatula ile serviksten kazındığı Pap smear veya bir bronkoskopun trakeaya yerleştirildiği ve yüzeyinden hücreleri fırçalayarak ve sitopatolojik analize tabi tutarak görünür bir lezyonu değerlendirmek için kullanıldığı bronşiyal fırçalamalar yer alır.

Girişimsel sitolojiside patolog, örnek almak için vücuda girişimde bulunur.

İnce iğne aspirasyonu veya ince iğne aspirasyon sitolojisi (FNAC), çeşitli vücut organlarındaki lezyonlardan veya kitlelerden mikro oyma yoluyla hücre toplamak için bir şırıngaya bağlı bir iğnenin kullanılmasını ve genellikle verimi artırmak için negatif basınç (emme) uygulanmasını içerir. FNAC, boyun, tiroid veya meme gibi yüzeysel bölgelerdeki bir kitle üzerinde palpasyon rehberliğinde (yani klinisyen lezyonu hissedebilir) gerçekleştirilebilir; FNAC, vücutta palpasyonla lokalize edilemeyen derin yerleşimli lezyonların örneklenmesi için ultrason veya CAT taraması ile desteklenebilir. FNAC birçok ülkede yaygın olarak kullanılmaktadır, ancak başarı oranı uygulayıcının becerisine bağlıdır. Tek başına bir patolog tarafından veya patolog-sitoteknologdan oluşan bir ekip tarafından yapıldığında, doğru tanı koyma başarı oranı patolog olmayan bir kişi tarafından yapılana göre daha yüksektir.^[6] Bunun nedeni patoloğun numuneleri mikroskop altında hemen değerlendirebilmesi ve örnekleme yetersizse prosedürü hemen tekrarlayabilmesi olabilir.

İnce iğneler 23 ila 27 gauge arasındadır. Neredeyse her zaman 27 gauge kadar küçük iğneler tanısal materyal sağlayabildiğinden, FNAC genellikle bir lezyondan tanısal doku elde etmenin en az zarar verici yoludur. Bazen bir şırınga tutucu, diğer el kitleyi hareketsiz hale getirirken biyopsi yapmak için bir elin kullanılmasını kolaylaştırmak için kullanılabilir. BT tarayıcısı veya ultrason gibi görüntüleme ekipmanları biyopsi yapılacak bölgenin yerini belirlemede yardımcı olmak için kullanılabilir.

FNAC, girişimsel sitoloji ile eş anlamlı hale gelmiştir.

Sediment sitolojisi için örnek, biyopsi veya otopsi örneğini işlemek için kullanılan fiksatiften toplanır. Fiksatif uygun şekilde karıştırılır ve bir santrifüj tüpüne alınır ve santrifüj edilir. Sediment yayma için kullanılır. Bu sedimentler, işlem sırasında otopsi ve biyopsi örneği tarafından dökülen hücrelerdir.

İz sitolojisi, ilgili dokunun bir cam lama temas ettiği ve lam üzerinde hücreler şeklinde iz bıraktığı bir preparattır.^{[kaynak belirtilmeli]} Bu iz daha sonra boyanabilir ve incelenebilir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Örneklemeden sonra, işleme için iki ana teknik kullanılır:

• Numunenin doğrudan bir cam lam üzerine yayılması.
• Sıvı bazlı sitoloji. Numune bir sıvıya yerleştirilir ve daha sonra ileri inceleme için işlenir.

Örneklerin işlenmesi görsel artefaktlara neden olabilir:

• 
  Hücrelerin bir cam plaka boyunca yayılması, çekirdek materyalinin kuyruk benzeri uzantısı olarak gösterilen bu monositin çekirdek yayılması gibi yayılma artefaktlarına neden olabilir.
• 
  Mısır tanesi artefaktlı servikal skuamöz hücreler, lamellemeden önce bir miktar montaj ortamı buharlaştığında.^[7]

Hücrelerin ve bileşenlerinin daha iyi görüntülenmesi için örnekler, Papanicolaou boyası veya Giemsa, Jenner, Wright, Field, May-Grünwald ve Leishman boyalarını içeren Romanowsky boyası türevleri gibi boyanır.

Hücrenin çekirdeği, hücresel örneğin değerlendirilmesinde çok önemlidir. Kanserli hücrelerde, değişen DNA aktivitesi nükleer niteliklerde fiziksel bir değişiklik olarak görülebilir. Daha fazla DNA açıldığından ve ifade edildiğinden, çekirdek daha koyu ve daha az düzgün, normal hücrelerden daha büyük olacak ve genellikle parlak kırmızı bir çekirdekçik gösterecektir.

Sitoloğun birincil sorumluluğu, analiz edilen hücresel örnekte kanserli veya kanser öncesi patoloji olup olmadığını ayırt etmek olsa da aşağıdaki gibi başka patolojiler de görülebilir:

• mikrobiyal enfeksiyonlar: parazitik, viral ve/veya bakteriyel
• reaktif değişiklikler
• bağışıklık reaksiyonları
• hücre yaşlanması
• amiloidoz
• otoimmün hastalıklar

Hücre büyümesi, metabolizması ve bölünmesinin çeşitli normal işlevleri başarısız olabilir veya anormal şekillerde çalışabilir ve hastalıklara yol açabilir.

Sitopatoloji en iyi üç araçtan biri olarak kullanılır; ikinci ve üçüncü araçlar ise fizik muayene ve tıbbi görüntülemedir. Sitoloji, bir durumu teşhis etmek ve hastayı daha büyük bir örnek elde etmek için ameliyattan kurtarmak için kullanılabilir. Tiroit FNAC buna bir örnektir; birçok iyi huylu durum yüzeysel bir biyopsi ile teşhis edilebilir ve hasta hemen normal aktivitelerine geri dönebilir. Kötü huylu bir durum teşhis edilirse, hasta radyoterapi/kemoterapiye başlayabilir veya kanseri çıkarmak ve/veya evrelemek için ameliyat olması gerekebilir.

Sarkomlar gibi bazı tümörlere biyopsi yapmak zor olabilir. Feokromositoma gibi diğer nadir tümörlerin biyopsisi tehlikeli olabilir. Genel olarak, ince iğne aspirasyonu karaciğer, akciğer, böbrek ve yüzeysel kitleler de dahil olmak üzere iğne koymanın güvenli olduğu her yerde yapılabilir.

Doğru sitopatoloji tekniğinde uzmanlaşmak zaman alır. Sitoteknologlar ve sitopatologlar örnek toplama konusunda klinisyenlere yardımcı olabilirler. "Hızlı okuma" mikroskop altında bir bakıştır ve klinisyene yeterli tanısal materyal elde edilip edilmediğini söyleyebilir. Sitolojik numuneler, hücrelerin zarar görmemesi için uygun şekilde hazırlanmalıdır.

Numune hakkında daha fazla bilgi, özellikle numune sıvı bazlı sitoloji kullanılarak hazırlanmışsa immünohistokimyasal boyalar ve moleküler testlerle elde edilebilir. Genellikle anormal bir pap testinde HPV testi veya bir lenfoma örneğinde akış sitometrisi gibi "refleks" testler yapılır.

Sitopatolojik teknikler neredeyse tüm vücut organlarının ve dokularının incelenmesinde kullanılır:

• Jinekolojik sitoloji - kadın üreme sistemi ile ilgili
• İdrar yolu sitolojisi - üreterler, idrar kesesi ve üretra ile ilgili. İdrar sitolojisine bakınız.
• Efüzyon sitolojisi - özellikle periton, plevra ve perikardiyum içindeki sıvı koleksiyonları ile ilgili
• Meme sitolojisi - esas olarak kadın memesi ile ilgili
• Vajinal sitoloji - esas olarak insan dışı memelilerle ilgili
• Tiroit sitolojisi - tiroit beziyle ilgili
• Lenf nodu sitolojisi - lenf nodları ile ilgili
• Solunum sitolojisi - akciğerler ve solunum yolları ile ilgili
• Gastrointestinal sitoloji - sindirim sistemi ile ilgili
• Yumuşak doku, kemik ve deri sitolojisi
• Böbrek ve adrenal sitoloji
• Karaciğer ve pankreas sitolojisi
• Merkezi sinir sistemi sitolojisi
• Göz sitolojisi
• Tükürük bezi sitolojisi

• Anatomik patoloji
• Hücre biyolojisi
• Pleomorfizm

• Uluslararası Sitoloji Akademisi (İngilizce)
• İngiliz Sitopatoloji Derneği (İngilizce)
• Avustralya Sitoloji Derneği (İngilizce)
• Papanicolaou Sitopatoloji Derneği (İngilizce)