Mat kalıbı
Satrançta mat kalıbı; matı sağlayan, tanınmış, özel veya çalışılmış bir taş dizilimidir.[1] Bazı mat kalıpları, yeterince sık meydana geldikleri için satranç yorumlarında belirli isimler kazanmıştır. Aşağıdaki diyagramlar, Beyaz'ın Siyah'ı mat ettiği bu tür matları göstermektedir.
Anastasia matı
[değiştir | kaynağı değiştir]| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |      | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Anastasia matında bir at ve bir kale, karşı tarafın şahını tahtanın bir kenarı ile dost bir taş arasına sıkıştırarak mat eder. Genellikle bu pozisyonu elde etmek için vezir, a dikeyinden ya da h dikeyinden feda edilir. Aynı etkiyi yaratmak için at yerine bir fil de kullanılabilir (bk: Greco matı). Bu mat, adını Johann Jakob Wilhelm Heinse'nin Anastasia und das Schachspiel adlı romanından alır,[2][3] ancak romancı bu satranç pozisyonunu Giambattista Lolli'nin bir makalesinden almıştır.
Anderssen matı
[değiştir | kaynağı değiştir]| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |   | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Anderssen matında (adını Adolf Anderssen'den alır) kale veya vezir, çaprazdan saldıran bir piyon ya da fil tarafından desteklenir ve rakip şahı sekizinci yatayda mat eder.
Bazen, Anderssen matı ile Mayet matı arasında bir ayrım yapılır. Anderssen matında kale, bir piyon tarafından desteklenir (piyonun kendisi de başka bir taş tarafından desteklenir, diyagramda olduğu gibi), Mayet matında ise kale, uzaktaki bir fil tarafından desteklenir.[4]
Arap matı
[değiştir | kaynağı değiştir]| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Arap matında at ve kale, rakip şahı tahtanın köşesinde tuzağa düşürmek için birlikte çalışır. Kale, şahın yanındaki bir karede durarak hem çaprazdan kaçışı engeller hem de mat yapar, at ise şahın çaprazında iki kare uzakta durarak şahın yanında bulunan kareye kaçışını engeller ve kaleyi korur.[5]
Arap matı, en yaygın mat kalıplarından biri olmasının yanı sıra, satranç tarihinin önemli bir konusu olarak da öne çıkar. Çünkü MS 8. yüzyıla ait eski bir Arap el yazmasında bahsedilmiştir.[6] Bu mat kalıbı, satrancın Avrupa'ya göç etmesinden ve vezire bugünkü hareket yeteneklerinin verilmesinden önce, at ve kalenin oyundaki en güçlü iki taş olduğu eski bir satranç biçiminden türetilmiştir.
Arka sıra matı
[değiştir | kaynağı değiştir]| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Arka sıra matı, bir kale veya vezirin rakip şahın kendi taşları (genellikle piyonlar) tarafından birinci veya sekizinci yatayda sıkıştığı durumda mat etmesiyle gerçekleşir.
At-fil matı
[değiştir | kaynağı değiştir]| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |  | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
At-fil matı, dört temel mat türünden biridir ve şahın, fil ve at ile iş birliği yaparak rakip şahı tahtanın köşesine zorlamasıyla gerçekleşir. At ve fil ile oynanan oyun sonlarında ustalaşmak zor olabilir, bazı pozisyonlarda mat edebilmek için kusursuz bir oyunla 34 hamleye kadar ihtiyaç duyulabilir.
Balestra matı
[değiştir | kaynağı değiştir]| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |  | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Balestra matı, bir vezirin şahın kaçış yollarını hem çaprazdan hem de dikeyden engellemesi ve filin de mat etmesi ile gerçekleşir
Blackburne matı
[değiştir | kaynağı değiştir]| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |  | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Blackburne matı, adını Joseph Henry Blackburne'den almıştır ve nadir bir mat etme yöntemidir. Bu mat, düşman taşlarını (genellikle bir kale) ve/veya tahtanın kenarını kullanarak, dost bir at ile rakip şahın yanlara kaçışını engellerken, dost fil çifti ile rakip şahın kaçabileceği kalan iki çaprazı kapatarak gerçekleştirilir.[7] Blackburne matı tehdidi, bazen vezir fedasıyla birlikte uygulanarak siyahın pozisyonunu zayıflatmak için kullanılabilir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "36 Checkmate Patterns That All Chess Players Should Know". Chessfox.com. 21 Nisan 2023. 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2023.
- ^ The original "Anastasia's mate" appeared in: Wilhelm Heinse, Anastasia und das Schachspiel: Briefe aus Italien vom Verfasser des Ardinghello [Anastasia and Chess: Letters from Italy by the author of Ardinghello] (Frankfurt am Main, (Germany): Tarrentrapp und Wenner, 1803), volume 2, pages 211–213. 27 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The original "Anastasia's mate" is reproduced in modern notion with illustrations, in: Wilhelm Heinse, Anastasia und das Schachspiel … (Hamburg, Germany: Jens-Erik Rudolph Verlag, 2010), page 162, example 2. 27 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Note: Nowadays, "Anastasia's mate" refers to a mate in which the checkmated king is on an edge of the board or in a corner of the board, whereas in the original mate, the king was near the center of the board. - ^ Renaud and Kahn (1962), p. 83.
- ^ "Famous Checkmates". Chess Lessons For Beginners. chesslessons4beginners.com. 30 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2013.
- ^ Renaud and Kahn (1962), p. 182.
- ^ MacEnulty, David (2015). My First Book of Checkmate. Russell Enterprises, Inc. ISBN 9781936490479. 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2021.
- ^ Renaud and Kahn (1962), p. 94.
Bibliyografi
- Schiller, Eric (1999), Encyclopedia of Chess Wisdom, Cardoza, ISBN 0-940685-93-0
- George Renaud and Victor Kahn, with W.J. Taylor, trans., The Art of Checkmate (Mineola, New York: Dover Publications, Inc., 1962; reprint of: New York, New York: Simon and Schuster, 1953).
Devamını okuyun
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kurzdorfer, Peter (2003), The Everything Chess Basics Book, Adams Media, ISBN 978-1-58062-586-9
- Silman, Jeremy (1998), The Complete Book of Chess Strategy, Silman-James Press, ISBN 978-1-890085-01-8
- Kopec, Danny (1997), Practical Middlegame Techniques, Simon & Schuster, Paramount Publishing, ISBN 1-85744-142-7