Ostrakon

Ostrakon (Yunanca: ὄστρακον ostrakon, çoğul ὄστρακα ostraka), genellikle bir vazo veya başka bir toprak kap parçasından kopmuş bir seramik parçasıdır. Arkeolojik veya epigrafik bağlamda, ostrakalar üzerine yazı kazınmış seramik parçalarına veya hatta küçük taş parçalarına atıfta bulunur. Genellikle yazı eklenmeden önce kırıldıkları düşünülür; antik insanlar, çevrelerinde bol bulunan ve dayanıklı olan kırık seramik parçalarını yazı yazmak için uygun ve ucuz bir malzeme olarak kullanmışlardır. Çoğunlukla çok kısa yazıtlar için kullanılmış olsalar da, bazı durumlarda çok uzun yazılar da yazılmıştır.

Klasik Atina'da, bir topluluk üyesini sürgün etme veya toplumdan uzaklaştırma kararı alındığında, vatandaşlar, kişinin adını bir seramik parçasına yazarak oylarını kullanırlardı. Oylar sayılır ve eğer olumsuz bir sonuç çıkarsa, kişi şehirden on yıl süreyle sürgün edilirdi. Bu uygulama, "ostrakizm" teriminin doğmasına neden olmuştur.^[1] Kırık seramik parçaları ayrıca anal hijyen için de kullanılırdı. Bilim insanları, bir oylamadan elde edilen parçaların bu amaçla yeniden kullanılmış olabileceğini ve sürgün edilen kişinin adını kirleterek onu lanetlemek için kullanılmış olabileceğini öne sürmüşlerdir.^[2]

Düz bir yüzeye sahip herhangi bir şey yazı yüzeyi olarak kullanılabilirdi. Genellikle atılmış materyaller olan ostraka, ucuz, kolayca temin edilebilen ve bu nedenle geçici nitelikteki yazılar için sıkça kullanılan bir malzemeydi. Mesajlar, reçeteler, makbuzlar, öğrencilerin egzersizleri ve notlar gibi yazılar için kullanılırdı. Ostrakon olarak seramik parçaları, kireçtaşı kırıntıları^[3] ve diğer taş türlerinin ince parçaları kullanılmıştır, ancak kireçtaşı parçaları pul pul olup daha açık renkte olduğu için en yaygın olanıydı. Ostraka genellikle küçük olup, sadece birkaç kelime veya mürekkeple çizilmiş küçük bir resim içerirdi;^[4] ancak, Deyrü'l Medine 'daki zanaatkar Sennedjem'in mezarında, Sinuhe'nin Hikayesi ile yazılmış dev bir ostrakon bulunmuştur.^[3]

Ostrakanın Mısırbilim için önemi büyüktür. Fiziksel özelliklerinin ve Mısır ikliminin birleşimi, diğer kültürlerde kaybolmuş olan tıbbi metinlerden sıradan yazılara kadar birçok metni korumuştur.^[5] Bu metinler, genellikle kütüphanelerde korunmuş edebi eserlerden daha iyi bir günlük yaşam tanığı olabilir.

Deyrü'l Medine'de bulunan 91 ostrakon, Yeni Krallık döneminin iç işleyişine derinlemesine bir bakış sunmaktadır. Bu ostraka, tıbbi ve belgelenmiş kayıtların yanı sıra suyun nasıl sağlandığı ve ekonomik işlemlerin nasıl gerçekleştirildiği gibi bilgileri içerir. Ostraka üzerindeki bilgilerin geniş çeşitliliği, yazılı olmasaydı kaybolacak bilgileri sunmaktadır.

Diğer Mısır topluluklarında olduğu gibi, Deyrü'l Medine'nin işçileri ve sakinleri, tıbbi tedavi, dua ve sihir kombinasyonu yoluyla tedavi aldı.^[6] Ancak, Deyrü'l Medine'deki kayıtlar bazı bölünmelere işaret etmektedir; köyden gelen kayıtlar, hem hastaları gören ve tedavi reçeteleri yazan bir “hekim” hem de akrep sokmalarına sihirli tedaviler yapan bir “akrep büyücüsü”nden bahseder.^[7]

Deyrü'l Medine'den gelen ostraka, dağıtım şekli bakımından da farklılık göstermektedir. Sihirli büyüler ve ilaçlar işçiler arasında yaygın olarak dağıtılmıştır; bazı durumlarda büyülerin bir işçiden diğerine, “eğitilmiş” bir aracı olmaksızın gönderildiği görülmüştür.^[8][9] Yazılı tıbbi metinler ise çok daha nadir görünmektedir; sadece birkaç ostrakon reçete içermekte, bu da eğitimli hekimin daha karmaşık tedavileri kendisinin hazırladığını göstermektedir. Ayrıca, tıbbi malzemeler için yazılmış birkaç belge de vardır, ancak bunların bir hekimin reçetesi doğrultusunda mı yoksa evde yapılan bir ilacı sağlamak amacıyla mı gönderildiği bilinmemektedir.^[10]

Deyrü'l Medine'ye "su taşıyıcıları" olarak atanan altı kişi, köyün çeşitli yerlerine su torbaları getirmekle görevliydi. Merkezi bir su deposu ile kapıdan kapıya teslimat arasında bir sistemle çalışan su taşıyıcıları, su torbalarını doldurur ve bunları köydeki merkezi bir noktaya teslim ederdi. Her hane, bir çeyrek ila yarım torba su alabiliyordu, bu da hane başına toplamda doksan altı ila yüz on beş litre su anlamına geliyordu.^[11] Tipik bir hanede altı kişi yaşardı ve her biri içme suyu olarak on beş ila yirmi litre su alırdı. Bir ostrakon, bu teslimatların birçok kez gerçekleşmediğini ve beş kişinin sularının teslim edilmediğini, toplamda dört buçuk torba veya üç yüz yetmiş beş litre suyun teslim edilmediğini anlatmaktadır.^[12] Deyrü'l Medine'nin sakinleri, su taşıyıcılarına olan bağımlılıklarını azaltmak amacıyla birkaç kez kuyu kazmayı denemiş, ancak başarılı olamamışlardır.^[11] İlk girişim, III. Ramses'in on beşinci yılında gerçekleştirilmiş olup, yirmi iki metre derinliğinde bir çukur açılmıştır, ancak su bulunamamıştır. Bir sonraki kuyu kazılmadan önce su tabakasının otuz bir buçuk metrede olduğu belirlenmiş ve çaresiz bir şekilde yirmi metre daha derinlemesine, toplamda elli iki metreye kadar kazılmıştır, ancak yine de sonuç alınamamıştır. Kuyuda su bulunamadığından, burası atık alanı olarak kullanılmış ve yüzlerce ostrakon daha bulunmuştur.

Deyrü'l Medine'deki ekonomi, işlemlerin modern işlemlerden ziyade takaslara daha yakın olmasıyla benzersizdi. Gerçek para nadiren el değiştirirdi; para daha çok bir nesnenin değerini ölçen bir araç olarak kullanılırdı. Bir anlaşma yapıldığında, insanlar arasındaki takaslar her iki tarafın değerini ve sunulan eşyaların gerekli olup olmadığını dikkate alırdı. Neyse ki, Deyrü'l Medine'de bulunan ostrakaların çoğu ekonomik işlemlerle ilgili olup, bu takasların nasıl gerçekleştiğine dair bilgiler sağlar.^[13] Bu ostrakonlardan biri, bir tarafın 120 Deben değerinde bir öküz sunduğu ve diğer tarafın iki kavanoz yağ, beş düzgün kumaş tunik, bir ince kumaş şalvar ve bir deri sunduğu bir takası ayrıntılandırır; bu eşyaların toplam değeri ise 130 Deben'dir.^[14]

1964'ten 1971'e kadar, Bryan Emery Sakkara'da Imhotep'in mezarını araştırmak üzere kazı yaptı; bunun yerine, geniş bir hayvan mumyası mezarlığı ortaya çıktı. Bulduğu yer aslında bir hac yeriydi; buraya 1 buçuk milyona yakın aynak kuşu (aynı zamanda kediler, köpekler, koçlar ve aslanlar) gömülmüş. M.Ö. 2. yüzyıla tarihlenen bu alanda, hacıların siteye sunduğu hediyelerden geniş bir seramik kalıntısı bulunmuştur.

Emery'nin kazıları, r adında bir kâtip tarafından oluşturulmuş "Rüya Ostrakalarını" ortaya çıkardı. Thoth'un bir müridi olan Hor, Kuzey Katakombu'nun girişinde Thoth'un kutsal mekanının yanında yaşıyordu ve bir "proto-terapist" olarak çalışıyordu; danışanlarına tavsiyelerde bulunuyor ve onları rahatlatıyordu. İlahi ilhamlı rüyalarını ostrakalara aktarmıştı. Rüya Ostrakaları, seramik ve kireçtaşı üzerine yazılmış 65 Demotik metinden oluşmaktadır.^[15]

Kitâb-ı Mukaddes arkeolojisi için ünlü ostrakalar şu yerlerde bulunmuştur:

• Arad, İsrail veya Tel Arad
• Tel Lakiş
• Mesad Hashavyahu
• Samarya'daki Ostraka evi
• Khirbet Qeiyafa'daki Elah Kalesi^[16]

Ayrıca, Masada'da çekilen kura kağıtlarının ostraka olduğu ve bazı kura kağıtlarına benzeyen seramik parçalarının bulunduğu düşünülmektedir.

Ekim 2008'de, Kudüs İbrani Üniversitesi'nden İsrailli arkeolog Yosef Garfinkel, bilinen en eski İbranice metin olduğunu söylediği bir yazıt buldu. Bu metin bir ostrakon parçası üzerine yazılmıştı; Garfinkel bu parçanın, Eski Ahit'ten Davud dönemine, yaklaşık 3.000 yıl öncesine tarihlendiğini düşünüyor. Ostrakonun karbon tarihlemesi ve seramiğin analizi, yazıtın Ölü Deniz Yazmalarından yaklaşık 1.000 yıl daha eski olduğunu göstermiştir. Yazıt henüz çözülememiştir, ancak "kral", "köle" ve "yargıç" gibi bazı kelimeler çevrilmiştir. Parça, Kudüs'ün yaklaşık 20 mil güneybatısında, İsrail'in bilinen en eski kaleli kenti olan Elah Kalesi'nde, Khirbet Qeiyafa'da bulunmuştur.^[16]

•  Bu madde şu anda kamu malı olan yayından metin içerir:  Herbermann, Charles, (Ed.) (1913). "Christian Ostraka". Katolik Ansiklopedi (İngilizce). New York: Robert Appleton Company. 
• Parkinson, Richard; Diffie, W.; Fischer, M.; Simpson, R.S. (1999), Cracking Codes: The Rosetta Stone, and Decipherment, Berkeley: University of California Press, ISBN 0-520-22306-3 .
• Reeves, Nicholas (2000), Ancient Egypt: The Great Discoveries: A Year-by-Year Chronicle, Londra: Thames and Hudson, ISBN 0-500-05105-4 . (Specifically, "1964–71: The Sacred Animal Necropolis, Saqqara"; and "1964–65: A Statue Finds Its Face".)
• McDowell, A.G. (2002), Village Life in Ancient Egypt: Laundry Lists and Love Songs, Oxford: Oxford University Press .
• Forsdyke, Sara (2005), Exile, Ostracism, and Democracy: The Politics of Expulsion in Ancient Greece, Princeton: Princeton University Press .
• Litinas, Nikos (2008), Greek Ostraca from Chersonesos, Crete: Ostraca Cretica Chersonesi (O.Cret.Chers.), Viyana: Holzhausen  (Tyche. Supplementband; 6).

• Deir el-Medina ostraca in the Petrie Museum
• The Ostracon, the research publication of the Egyptian Study Society.
• Archeologist discovers 3000-year old ostracon
• Prize Find: Oldest Hebrew Inscription Biblical Archaeology Review

Wikimedia Commons'ta Ostrakon ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.