Kıkırdak doku

Kıkırdak esnek ve pürüzsüz bir bağ dokusu türüdür. Yarı şeffaf ve gözeneksiz bir doku türüdür. Genellikle perikondriyum adı verilen sert ve lifli bir zarla kaplıdır. Tetrapodlarda, eklemlerdeki uzun kemiklerin uçlarını eklem kıkırdağı olarak kaplar ve korur^[1] ve göğüs kafesi, kulak, burun, boğaz, boyun, bronşiyal tüpler ve omurlar arası diskler de dahil olmak üzere birçok vücut parçasının yapısal bileşenidir. Kıkırdaklılar gibi diğer taksonlarda ve aynı zamanda cephalaspidomorphide iskeletin çok daha büyük bir kısmını oluşturabilir.^[2] Kemik kadar sert ve katı değildir ancak kastan çok daha sert ve çok daha az esnektir. Kıkırdak matrisi glikozaminoglikanlardan, proteoglikanlardan, kollajen liflerinden ve bazen elastinden oluşur. Genellikle kemikten daha hızlı büyür.

Sertliği nedeniyle kıkırdak sıklıkla vücutta tüplerin açık tutulması amacına hizmet eder. Krikoid kıkırdak ve karina gibi trakea halkaları örnek olarak verilebilir.

Kıkırdak, büyük miktarda kollajenöz hücre dışı matris, proteoglikan ve elastin lifleri açısından zengin, bol miktarda temel madde üreten kondrositler denilen özel hücrelerden oluşur.

Kıkırdak; elastik kıkırdak, hiyalin kıkırdak ve fibrokartilaj olmak üzere üç tipte sınıflandırılır; bunlar göreceli olarak kollajen ve proteoglikan miktarları bakımından birbirinden farklılıdır.

Kıkırdak kan damarları veya sinirler içermediğinden duyarsızdır. Ancak diz menisküsleri gibi bazı fibrokartilajlarda kısmen kan desteği bulunur. Beslenme kondrositlere difüzyonla sağlanır. Eklem kıkırdağının sıkışması veya elastik kıkırdağın esnemesi, besinlerin kondrositlere difüzyonuna yardımcı olan sıvı akışını üretir. Diğer bağ dokularıyla karşılaştırıldığında, kıkırdağın hücre dışı matriks dönüşümü çok yavaştır ve diğer dokulara göre yalnızca çok yavaş bir oranda onarıldığı belgelenmiştir.

Kıkırdak veya sentripom hayvansal bir dokudur. Vücutta yarı taşıyıcı bir görev üstlenir.

Kıkırdak doku kondrosit ve öncülleri olan kondroblastları ihtiva eder. Kondroblastlar matrisin salgılanması ve bakımından sorumludurlar. Matris içindeki kontroblastlar olgunlaşarak kondrositlere dönüşürler. Kondrositler lakuna olarak adlandırılan boşluklarda bulunurlar. Kondrositlerin hemen etrafındaki matrise teritoryal matris denir.

Kıkırdak kolajen ve elastik lifler içerir. Hiyalin kıkırdakta, Tip II kolajen kuru ağırlığın yaklaşık %40'nı oluşturur. Elastik kıkırdak da elastik lifler içerir. Fibrokartilaj hiyalin kıkırdaktan daha büyük oranda kolajen ihtiva eder.

Üç farklı kıkırdak tipi bulunur. Bunların hepsi bulundukları yerin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde farklı özelliklere sahiptir.

En sık rastlanan kıkırdak tipidir. Hiyalin sözcüğü Yunanca hyalos yani "cam" sözcüğünden türemiştir. Yarısaydam (ışığı hafif olarak geçiren) matrisi nedeniyle bu ismi almıştır. Hareketli eklemlerde bulunur. Ayrıca kemiklerin içinde kemikleşme merkezi olarak çalışacak şekilde bulunur. Ek olarak burun, gırtlak ve nefes borusu gibi büyük solunum yolları duvarlarında da bulunur. Hiyalin kıkırdağa mikroskop altında bakıldığında bazı hücrelerin birbirinden ayrılmadığı, ikili veya üçlü halde kaldığı görülür ki bunlara izogen gruplar denir.

Elastik kıkırdak (sarı kıkırdak olarak da anılır) kulak kepçesinde ve çeşitli borularda (örneğin: gırtlak, östaki borusu) bulunur. Bu borulardaki kıkırdak boruların sürekli olarak açık kalmasını sağlar. Elastik kıkırdak hiyalin kıkırdağa benzerdir fakat hiyalin kıkırdaktan farklı olarak, Tip II kolajenin yanı sıra matrise dağılmış elastik lifler içermesidir. Bu dokuyu sert ama elastik kılar.

Fibröz Kıkırdak özel tip kıkırdaktır ve sert destek veya yüksek gerilme direnci gereken yerlerde, omurgalar arası disklerde, kalça ve pelvis kemiklerde arasında, tendon veya ligamentlerin kemiklere birleşme noktalarında bulunur. Fibröz kıkırdağın yoğun kıkırdak doku ile hiyalin kıkırdak doku arasında bir karakteri vardır.

Kıkırdakları etkileyebilecek birçok hastalık vardır. Kondrodistrofiler, kıkırdağın büyümesi ve bunu izleyen kemikleşmesindeki bozukluklarla karakterize olmuş hastalıklar grubudur. Kıkırdakları etkileyen veya içeren bazı yaygın hastalıklara örnek olarak; artrit, akondroplazi ve kostokondritossurma. Kıkırdak dokunun normal anatomik yapısının bozularak zayıflamasına kondroporoz (chondroporosis) adı verilir.

• aof.edu.tr - Ünite 6, Kıkırdak Dokusu