III. Zygmunt Waza
| III. Sigismund | |
|---|---|
 Pieter Soutman tarafından portresi (1624) | |
| Polonya kralı Litvanya Büyük Dükü | |
| Hüküm süresi | 19 Ağustos 1587 – 30 Nisan 1632 |
| Taç giymesi | 27 Aralık 1587 |
| Önce gelen | Anna Jagiellon ve Stephen Báthory |
| Sonra gelen | IV. Władysław |
| İsveç kralı Finlandiya Büyük Dükü | |
| Hüküm süresi | 17 Kasım 1592 – 24 Temmuz 1599 |
| Taç giymesi | 19 Şubat 1594 |
| Önce gelen | III. John |
| Sonra gelen | IX. Charles |
| Doğum | 20 Haziran 1566 Mariefred, İsveç |
| Ölüm | 30 Nisan 1632 (65 yaşında) Varşova, Polonya |
| Defin | 4 Şubat 1633 Kraków |
| Eş(ler)i |
|
| Hanedan | Vasa |
| Babası | İsveç kralı III. John |
| Annesi | Catherine Jagiellon |
| Dini | Katoliklik |
| İmza |  |
III. Sigismund Vasa (Lehçe: Zygmunt III Waza, İsveççe: Sigismund, Litvanca: Žygimantas Vaza; 20 Haziran 1566 – 30 Nisan 1632) 1587'den 1632'ye kadar Polonya-Litvanya Birliği ve Litvanya Büyük Dükalığı hükümdarı, 1592'den 1599'da kadar İsveç kralı ve Finlandiya Büyük Dükü.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
III. Zygmunt, kendisinden önceki İsveç kralı III. Johan'ın ilk eşi Catherine Jagiellon'dan oğludur.[1] Polonya-Litvanya Birliği tahtına seçildikten sonra 1592'de İsveç Krallığı arasında (Polonya-İsveç birliği) kişisel bir birlik kurmaya çalıştı ve bir süre başarılı oldu. 1599'da Protestan amcası İsveçli IX. Karl ve Riksens Meclisi tarafından yapılan bir iç isyan ile (Zygmunt'a Karşı Savaş) İsveç tahtından indirildi, hayatının geri kalanını İsveç tahtını geri almak için harcadı.[1]
Dindar ama düzensiz bir hükümdar olan Sigismund, kral olduğu tüm egemenliklerinde mutlak güç olmaya çalıştı. İç muhalefet üzerindeki zaferinden kısa bir süre sonra Sigismund, 1605'te Karışıklık Dönemi olarak bilinen Moskova'daki sivil huzursuzluk döneminden yararlandı ve daha sonra iki yıl (1610-12) Smolensk'i işgal etti ve elinde tuttu. 1611'de barış imzalandı ancak 1617'de Lehistan-Rusya Savaşı tekrar patlak verdi. Sigismund'un ordusu Moldavya'daki Osmanlı güçleriyle savaşırken (1617-21), İsveç Kralı II. Gustaf Adolf, Sigismund'un topraklarını işgal etti, 1621'de Riga'yı ele geçirdi ve neredeyse tüm Polonya Livonyalarını ele geçirdi. 1629'da Altmark Antlaşması ile barış imzalandı fakat III. Sigismund, İsveç tacını bir daha asla geri alamadı. İsveç ile yaptığı savaşlar, Polonya'nın kuzey Livonya topraklarını kaybetmesine ve krallığın uluslararası prestijinin azalmasına neden oldu.[2]
1596'da başkenti Kraków'dan Varşova'ya taşıdı ve uzun saltanatında Lehistan-Litvanya Birliği prestij, güç ve ekonomik etkisinin zirvesine ulaştı. 1603'te Polonya'da ortaya çıkan I. Dmitriy'in himayesine asker verdi ve Rusya Çarlığı tahtına çıkması için destek sağladı. 1605'te Dmitry tahta çıktığında ülkedeki Leh soylularını Moskova'ya yolladı. 1606'de halk tekrar isyan edince I. Dmitriy öldürüldü. Rus boyarlarından olan IV. Vasili kendisini çar ilan etti. III. Sigismund, IV. Vasili'nin tahttan indirilmesi için elinden geleni yaptı ve 1610'da tahttan indirildi. Boşta kalan Rus tahtına oğlu IV. Władysław Waza'i çıkartmak istedi. IV. Władysław, Rus çarı unvanını alsa da Moskova'ya gidip Rus tahtına çıkamadı.[3][4]
Saltanatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yaptığı savaşlar ile Lehistan-Litvanya Birliği'ni istikrara kavuşturmaya çalıştı. Polonya'daki seçim monarşisi, geniş güçler ve büyük bir bölünme yaratmıştı. III. Zygmunt, kral için daha fazla güç elde etmek ve hükûmet işlerinin oy birliği yerine parlamentonun oylarının çoğuyla geçmesine izin vermek için çalıştı, bu da o dönemde başarılması çok zordu ve çoğu zaman işlerin yapılmadığı anlamına geliyordu. Bütün bu eylemler bir isyana yol açtı, ama Zygmunt nihayetinde üstün geldi.
Tarihçi Paweł Jasienica'nın eleştirilerine rağmen, saltanatı Polonya'nın altın çağı yaşadığı dönemdi. Zygmunt, nihayetinde Leh-Litvanya Birliğini Orta ve Doğu Avrupa'nın baskın gücü haline getirdi ve Polonya'nın Protestan saldırıları karşısında sağlam bir Katolik ülke olarak kalmasını sağladı. Dindarlığı ve sanatsal yeteneği ile kanıtlandığı gibi, Rönesans bir insanın özelliklerine sahip cesur ve aydınlanmış bir hükümdar olarak kabul edildi. Zygmunt ayrıca yetenekli bir sanatçı, ressam ve kuyumcuydu.[5]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]30 Nisan 1632'de 65 yaşında Varşova'daki Kraliyet Kalesi'nde felç geçirerek öldü ve Kraków'daki Wawel Katedrali'ne defnedildi. Yerine oğlu IV. Władysław Waza tahta çıktı.[6]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Kral III. Zygmunt'un Peter Paul Rubens tarafından çizilen at üzerindeki portresi.
-
I. Dmitriy, III. Sigismund'a bağlılık yemini ediyor.
-
Varşova'daki III. Sigismund heykeli.
-
Kral III. Sigismund Vasa'yı tasvir eden 40 duka para, 1621.
-
III. Sigismund'un Hotin Muharebesi'nde Osmanlı'ya karşı aldığı galibiyet.
-
Gdańsk'daki Altın Ev'de cephe kabartması.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b "Sigismund III Vasa". 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2016.
- ^ "Sigismund III Vasa - king of Poland and Sweden". 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2016.
- ^ Sirko, Dariusz (25 Şubat 2019). "Pocket History of Poland". Rozpisani.pl. Erişim tarihi: 11 Nisan 2019 – Google Books vasıtasıyla.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Stone, David R. (11 Nisan 2019). "A Military History of Russia: From Ivan the Terrible to the War in Chechnya". Greenwood Publishing Group. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2019 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ Jolanta Talbierska, Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła, Warszawa 2011, s. 32
- ^ "Sigismund III Vasa, King of Poland (1566-1632) - GAMEO". 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2016.
- Genel
- Podhorodecki, Leszek (1978). Stanisław Koniecpolski ok. 1592–1646. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2011.
- Frost, R. I., 2000, The Northern Wars, 1558–1721, Harlow: Pearson Education Limited, 9780582064294
- David Stone, The Polish Lithuanian State, 1386-1795 (University of Washington 2001).
- Jolanta Talbierska, Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła, Warsaw 2011, p. 32
- Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, Wielki Poczet polskich królów i książąt, Wrocław 2006, p. 923.
- Janusz Tazbir: Historia kościoła katolickiego w Polsce 1460–1795. Warsaw: 1966, p. 91.
- Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski: Poczet polskich królów i książąt. p. 927.
- Warszawa w latach 1526–1795, Warsaw 1984 83-01-03323-1, p. 13.
- Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, Poczet polskich królów i książąt, p. 929.
- Podhorodecki, Leszek (1978). Stanisław Koniecpolski ok. 1592–1646. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2011.
- Frost, R. I., 2000, The Northern Wars, 1558–1721, Harlow: Pearson Education Limited, 9780582064294
- David Stone, The Polish Lithuanian State, 1386-1795 (University of Washington 2001).
- Jolanta Talbierska, Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła, Warsaw 2011, p. 32
- Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, Wielki Poczet polskich królów i książąt, Wrocław 2006, p. 923.
- Janusz Tazbir: Historia kościoła katolickiego w Polsce 1460–1795. Warsaw: 1966, p. 91.
- Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski: Poczet polskich królów i książąt. p. 927.
- Warszawa w latach 1526–1795, Warsaw 1984 83-01-03323-1, p. 13.
- Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, Poczet polskich królów i książąt, p. 929.
