Kuzey
Kuzey (eski dilde: şimal), dört ana yönden biri. Kuzey kutbunu işaret eder.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]"Kuzey" sözcüğü Eski Türkçede "gölge, güneş görmeyen yer" anlamına gelen "kuz" sözcüğünden türemiştir.[1]
Temel kuzey doğrultuları
[değiştir | kaynağı değiştir]Gerçek kuzey (Coğrafi kuzey)
[değiştir | kaynağı değiştir]Sabittir, değişmez. Yerküre, kutupları birleştiren çizgi ekseninde (yer ekseni) döner. Yeryüzünün yer eksen ile kuzeyde çakıştığı nokta coğrafi kuzeydir. Başka bir deyişle yeryüzünün üzerindeki Kuzey Kutbunun olduğu noktadır. Harita üzerinde ucunda yıldız işareti ile gösterilir.
Manyetik kuzey (Pusula kuzeyi)
[değiştir | kaynağı değiştir]Değişkendir. Pusulalarda kuzeyi gösteren ibrenin gösterdiği doğrultudur. Pusula ile ölçülen yön manyetik olduğu ve yeryüzündeki manyetik alanlar bölgeden bölgeye farklılık gösterdiği için, manyetik kuzey o an bulunulan noktaya göre belirlenir. Günümüzde ise manyetik kuzeyin, kuzeybatıya doğru bir eğilimi vardır. Harita üzerinde ucunda yarım ok işareti ile gösterilir.
Doğal Sapma Açısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Manyetik kuzeyle coğrafi kuzey arasındaki açıdır. Manyetik kuzey zamana bağlı değişken olduğundan coğrafi kuzeyin doğusunda veya batısında olabilir. Harita kenar bilgilerinde yıllık değişim miktarı belirtilir. Yıllık değişim eksi ise manyetik kuzey, coğrafi kuzeye yaklaşır. Yıllık değişim artı ise manyetik kuzey, coğrafi kuzeyden uzaklaşır. Örneğin, 1990 yılında sapma açısı 3 derece 14 dakikadır. Yıllık sapma eksi 0.9 dakikadır. 1999 için 9 yıl X 0.9 = 8.1 dakikalık daha sapma olur. 1999 sapma açısı 3 derece 6 dakikadır. (3 derece 14 dakika - 8 dakika). Her geçen yıl manyetik kuzey, coğrafi kuzeye yaklaşmaktadır.
Grid kuzeyi (Harita kuzeyi)
[değiştir | kaynağı değiştir]Sabittir. Haritalarda bulunan kuzey-güney çizgilerinin gösterdiği kuzey yönüdür. Haritaları dikine kesen (meridyene çizilen teğet) çizgilerin başındaki GK harfleri ile belirtilir.
İbre Sapma Açısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Grid kuzeyi ile manyetik kuzey arasındaki açıdır. Haritalarda bu konuda bilgiler bulunur. Bu bilgileri kullanarak sapma değerleri hesaplanır ve yön açıları belirlenirken eklenerek ya da çıkartılarak dikkate alınır. Türkiye'de batıya doğru yaklaşık 2 derecelik sapma mevcuttur. Bu durumda 2 derecenin hesaplanan yön açısından çıkartılması gerekir. Açı pek büyük bir değer olmamakla birlikte eğer harita üzerinde yön belirliyorsak, hesaplanması ve pusulanın buna göre ayarlanmasında yarar vardır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "kuzey". Nişanyan Sözlük. 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021.
| Coğrafi Yönler | ||
Kuzeybatı |
Kuzey ▲ |
Kuzeydoğu |
| Batı ◄ | 
|
► Doğu |
| Güneybatı | ▼ Güney |
Güneydoğu |
| Coğrafi Yönler |