Krtzanisi Muharebesi
| Krtzanisi Muharebesi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Krtzanisi Muharebesi, Valerian Sidamon Eristavi | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
|
Kartli-Kaheti Krallığı İmereti Krallığı | |||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
II. Erekle II. Solomon | Ağa Muhammed Han | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 5.000 | 35.000[5][6] ya da 40.000[7] | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| 4.000 ölü bilinmeyen sayıda kayıp veya esir, 15.000 sivil İran'a sürgün edildi | 13.000 ölü bilinmeyen sayıda kayıp veya esir[5] | ||||||||
Krtzanisi Muharebesi (Gürcüce: კრწანისის ბრძოლა, k'rts'anisis brdzola) Kartli-Kaheti ve İran orduları arasında 1795 yılında Tiflis yakınlarında Krtzanisi[8] bozkırında gerçekleşen savaşdır. Ağa Muhammed Han İran'da kendi hükûmetini güçlendirdikten sonra kral II. Erekle'nin Rusya ile birliği bozmasını ve İran'a bağlanmasını istiyordu.[9] Georgiyevsk Antlaşması'na bağlı kalan II. Erekle Rusya'dan yardım gelmesini bekliyordu. Eylül ayının başında Ağa Muhammed Han 35 bin kişilik bir orduyla Gürcistan'a doğru harekete geçti ve 8 Eylül'de Kura Nehri kıyısında kamp kurdu. Gürcistan Ağa Muhammed Han'ın bu saldırısını bekliyordu ancak II. Erekle Rusya'dan gelecek yardıma güvendiği için zamanında gerekli önlemlerin alınması başarılamadı ve hazırlıksız bir şekilde düşmanla karşılaştı. Gürcü komutanları araziyi kullanmaya ve düşmanı, fazla kuvvetleri konuşlandıramayacağı ve savaşa giremeyeceği koşullarda savaşmaya zorlamaya karar verdi.
Gürcüler savaşın ilk iki günü sayıca kalabalık İran ordularını püskürterek zafer kazanmayı başardı. Ancak hainler tarafından salınan bir İran casusunun Gürcülerin daha fazla direniş gücü kalmadığını haber vermesi ile İran şahı geri dönmekten vazgeçti ve sonunda Kaçarlar zafer kazanmış oldu. Savaş sırasında kral II. Erekle binlerce İran askeri tarafından kuşatıldı ancak Üç Yüz Aragvilinin ünlü direnişi ile kral esir düşmekten kurtuldu. Savaş Tiflis ve doğu Gürcistan'a büyük zarar verdi ve başkent büyük ölçüde tahrip oldu.[10]
Rusya'nın imzaladığı Georgiyevsk Antlaşması'na rağmen savaşa müdahil olmaması emperyalist hedeflerinden kaynaklanıyordu. Rusya muharebe sonrası Gürcistan'ı suçladı ve prestijini koruma bahanesiyle İran'a savaş ilan etti ancak Çariçe II. Katerina'nın ölmesinden kısa bir süre sonra sefer yarıda bırakıldı. Gürcistan'ın İran tarafından işgali Ağa Muhammed Han'ın ikinci bir saldırı için hazırlanırken 1797'de Şuşa'da suikast sonucu öldürülmesi ile uzun sürmedi. Bir sonraki yıl kral II. Erekle öldü. Gürcistan'da ve İran'daki karışıklıklar Kartli-Kaheti Krallığı'nın Çar I. Pavel yönetimindeki Rusya tarafından ilhak edilmesinin (1801) yolunu açtı. Rusya takip eden yıllarda Güney Kafkasya ve Dağıstan'da hak iddia etmeye devam eden İran üzerine Gülistan (1813) ve Türkmençay (1828) antlaşmaları ile sonuçlanacak bir dizi cezalandırıcı sefer düzenlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Yarshater, Ehsan (2010). Encyclopaedia Iranica. 8. Routledge & Kegan Paul. s. 72.
(..) Aga Mohammad Khan then proceeded to punish Erekle and capture Tbilisi, which resulted in the bloody conquest of eastern Georgia.
- ^ Fisher, William Bayne (1991). The Cambridge History of Iran. 7. Cambridge University Press. ss. 128-129.
Agha Muhammad Khan remained nine days in the vicinity of Tiflis. His victory proclaimed the restoration of Iranian military power in the region formerly under Safavid domination.
- ^ Axworthy, Michael (2010). Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant. I.B.Tauris. s. 283.
The Qajars eventually won the struggle, and under Agha Mohammad Khan set about re-establishing Persia's traditional boundaries. Agha Mohammad Khan reconquered Georgia in September 1795.
- ^ Michael Axworthy. Iran: Empire of the Mind: A History from Zoroaster to the Present Day 25 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Penguin UK, 6 nov. 2008 0141903414
- ^ a b Donald Rayfield. Edge of Empires: A History of Georgia 25 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Reaktion Books, 15 feb. 2013 1780230702 p 255
- ^ Kalistrat Salia. History of the Georgian nation 25 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. N. Salia, 1983. University of Wisconsin - Madison p 351
- ^ Fisher et al. 1991, s. 128.
- ^ Krtsanisi, Georgia 28 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mindat.org
- ^ "Tiflis", in: Yust, Walter (ed., 1952), The Encyclopædia Britannica - A new survey of universal knowledge. Volume 14, p. 209.
- ^ Lang, David Marshall (1962), A Modern History of Georgia, p. 38. Londra: Weidenfeld and Nicolson.
