Guyot

Guyot, deniz yüzeyinden ~200 m aşağıda, tabanından ise en az 900 m yükseklikte bulunan eski volkanik adalara guyot veya masa dağı denilmektedir.^[1] Guyot adını Princeton Üniversitesinin ilk jeoloji profesörü olan İsviçreli-Amerikan Arnold Henry Guyot'dan almıştır.^[2]

Üstü adeta bıçak gibi kesilmiş, yani düz olan deniz altı tepesi deniz tabanının çökmesine paralel olarak adalar, deniz seviyesine yaklaştığında dalgalar tarafından aşındırılarak düzleşir ve daha sonra bu düzleşen ada deniz tabanı çökmeye devam ettiği için su altında kalır. Guyot en yaygın olarak Pasifik Okyanusu'nda bulunur.

Guyotlar, dalgaların aşındırması sonucu üstü düzleşen adanın deniz tabanına doğru çökmesi sonucunda oluşmuştur. Bunlar denizaltında muhtelif derinliklerde bulunmaktadır. Pasifik okyanusunda yaygın olan bu tepelerin en az 1000 nin üzerinde olduğu sanılmaktadır. Denizaltı tepeleri ve guyotlar, deniz ve okyanus havzalarının büyüklüğü yanında mikro ölçekli olmalarına rağmen tek başlarına oldukça büyük kütleler oluşturmaktadırlar. Pasifik Okyanusunun Ekvatoral Bölge dahilinde deniz yüzeyine kadar yükselen denizaltı tepelerinin üzerinde mercan resifleri ve atoller bulunmaktadır.

Doğrusal uzanış gösteren denizaltı tepelerinin, genel olarak okyanus tabanlarındaki kırık hatlar ve ezik zonlar boyunca uzandıkları görülmektedir. Bu durumun tipik örneklerini ABD’nin batısında, doğu batı yönünden kuzeyden güneye doğru uzanan Mendocino, Murray ve Clarion kırık zonları boyunca guyot ve denizaltı tepeleri boyunca görülmektedir. Kısaca, okyanus havzalarında sayılamayacak kadar çok olan denizaltı tepe ve guyotları, okyanus kabuğundaki gerilimin yol açtığı merkezi ve doğrusal hatlar boyunca magmanın püskürmesinden meydana gelmiş olup, bunlar bir bakıma kara üzerindeki volkan konilerine benzemektedir. Bunlar şiddetli volkan faaliyetleri sonucunda deniz yüzeyine kadar yükselerek ada halini almışlardır.^[3]

Guyotlar, kırılma kuşakları yakınında ya da sıcak noktaların üzerinde gelişmiş yanardağ yapılarıdır. Tepeleri başlangıçtan beri düz olabilir, (püskürme sırasında patlama ürünleriyle tıkanmış krater) ya da daha sonra düzleşebilir (deniz aşındırması). Tepe bölümünün kopmasından sonra, kendisini taşıyan okyanus kabuğunun alçalması ve taşınmasıyla guyot, hem su düzeyi altındaki derinliğini hem de coğrafi konumunu kazanır. Büyük Okyanus' taki guyotlar derin deniz çamurları ve mercan oluşumlarıyla kaplıdır. Mercan oluşumlarıyla örtüldüklerinde, mercan yapıları guyotun kaybettiği yükseltiyi sürekli tamamlayacak kadar hızlı gelişiyorsa atoller oluşabilir (örneğin Bikini atolü)^[4]

Bu düz zirvelerin çapları 10 km'yi geçmez.Oluşumu itibarıyla Volkanların üzerinde durduğu levha hareketini faylar sürdürdükçe, bunlar yayılan sırttan uzağa taşınmış ve okyanusal kabuk soğuduğunda da okyanusun daha derinlerine inmişlerdir. Böylece bir zamanlar ada olan guyotlar okyanusun derinliklerine dalarken dalgaların aşındırması ile bugünkü düz tepeli görünümlerini kazanmıştır.^[1]