Bayanay
| Bayanay | |
|---|---|
| Özellikleri | |
| Alanı | Orman ve orman canlılarının koruyucusu |
| Mekânı | Orman |
| Kişisel bilgileri | |
Bayanay (Yakutça: Байанай, Rusça: Байанай veya Барилах, Altayca: Баянай), Türk mitolojisinde bereket ve doğa tanrıçası. Bayana (Payana, Payna) olarak da bilinir. Avcıları, balıkçıları ve ormanı korur. Adına Payna töreni düzenlenir.[1] Avcılar ateş yakıp dua ederek avlarının bereketli ve kazasız geçmesini dilerler. Kimi kültürlerde çocukları korur. Soyun koruyucusu olduğu düşünülür. May Ana'nın (Pay Ana) farklı bir söyleyişi ve aslında aynı Tanrı[2] olduğunu ileri süren görüşler de mevcuttur.
Bir görüşe göre Bayanay Hanım aslında yedi kişidir.[3] En bilinenleri şunlardır:
- Bay Bayanay: Avcı Tanrıçası.
- Tağ Bayanay: Ormancı Tanrıçası
- Uğu Bayanay: Balıkçı Tanrıçası.
| Makale serilerinden |
 |
 Dosya |
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Bay/Pay/May kökünden türemiştir. Geçim, zenginlik, rızık ve kutsallık anlamları vardır. Bilgelik, yönetmek, egemenlik bildirir. Bayan sözcüğünün zenginlik anlamı Moğolcada da aynen mevcuttur. Bayar ise Bayram anlamına gelir ve bu sözcükler ile aynı kökendendir.
Bay kökü
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk inanç sisteminde mitolojik varlıkların adlarında kutsallık içeriğini bildiren bir sözcük ve köktür. Örneğin Ülgen ve onun oğulları gibi, en ulu ilâhî varlıkların ve en güçlü şamanların adlarıyla birlikte yer alır. Veya "Bay Terek" (Bay Kayın) adı verilen yaşam ağacının adında da kullanılır. Bayram sözcüğü ve benzeri bir anlam taşıyan Bay-gün yine bu kavramla alakalıdır. Moğolcada "Boyan", "Bayan", "Buyan" ve "Poyan" gibi kişi adlarının içerisinde de korunmuştur. Bay/Pay/May kökü anlam itibarıyla efsun, büyü, dua ve kurban, şölen, bayram ve benzeri anlayışlarla bağlılık içerir. Anadolu Türkçesinde "bağı" sözü, efsuncu, büyücü anlamında kullanılır. Altaylarda, "baylu" sözü, dokunulmaz, kutsal ve yasak anlamına gelir. Slav dillerine bu kökten geçen bazı kelimeler vardır. Örneğin Sırp-Hırvatçada kullanılan, "Bayati" (büyülemek, efsunlamak, fala bakmak) gibi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 95)
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 87)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca (Baay Bayanay)
