Arvo Pärt

Arvo Pärt (d. 11 Eylül 1935, Tallinn), Estonyalı klasik müzik bestecisi.

1970'lerde kendisinin geliştirdiği ve "tintinnabuli" adını verdiği minimalist tarzda eserler üretir. Film müzikleriyle tanınan sanatçı, 1980'lerden bu yana dinî vokal eserler bestelemeye ağırlık vermiştir. 21. Yüzyılın en popüler çağdaş müzik bestecisi sayılmaktadır^[1]

Estonya'da, Tallinn yakınlarında küçük bir kasaba olan Paide'de 11 Eylül 1935'te doğdu. 1944'te ülkesinin Sovyetler Birliği tarafından işgalini gördü, 50 yıllık bu işgal hayatında ve müziğinde önemli etki yarattı.^[2] Pek çok büyük bestecinin aksine çocukluğunda çok büyük bir müzik yeteneği ortaya çıkmamıştı.^[1] Müzik eğitimi 1954'te Talin Müzik Ortaokulu'nda başladı. Bir yıl dolmadan zorunlu askeri hizmet nedeniyle eğitimine ara verdi. Obuacı ve trompetçi olarak ordu bandosunda görev yaptı. Ortaokula geri dönünden bir yıl sonra 1957'de Tallinn Konservatuvarı'na girdi. Heino Eller'in kompozisyon öğrencisi oldu.

Öğrencilik yıllarında Estonya Radyosu'nda kayıt mühendisi olarak çalıştı, pek çok sahne ve film müziği besteledi; öyle ki 1963'te konservatuvarı bitirdiğinde profesyonel besteciler arasına çoktan girmişti. Bu dönemde yarattığı eserler Shostokovich ve Prokofyev gibi Rus neoklasik bestecilerin etkisi altındaydı.^[3] Öte yandan Schönberg’in serialism tekniği gibi yeni teknikleri denemekten de geri durmuyordu ve 1960’ta ilk orkestra eseri olan "Nekroloji"’yi besteledi. Bu beste, bir Estonyalı bestecisinin serialism tekniği ile yazdığı ilk eser oldu. Mezuniyetinden önce 1962’de Moskova’da düzenlenen Genç Besteciler Yarışması’nda bestelediği bir çocuk kantatası ve oratoryosu ile birincilik ödülü aldı.

1960’larda deneysel çalışmalarına devam etti ve serialism tekniği ile "1. Senfoni" ve "Perpetuum Mobile" adlı eserlerini yazdı. 1. Senfoni’yi Heino Eller’e ithaf etti.^[3] Daha sonra kolaj tekniği ile eserler üretti. "Collage on B-A-C-H" adlı çalışması kolaj tekniği ile yarattığı eserlere örnektir.

Eserlerinin bazısı Sovyet yönetimince beğenilirken, bazısı yasaklandı. 1968’de "Credo" adlı bestesinin yasaklanmasının ardından inzivaya çekildi ve bir arayışa girdi. Özellikle Rönesans çağı eserlerini inceledi. 1971’de 3. Senfoni’yi bestelese de arayışı henüz bitmemişti. Tekrar girdiği sessizlik dönemini 1976’da bozdu. Müziği radikal bir değişim geçirmiş ve Latince’de “Küçük çanlar” anlamına gelen "tintinnabuli" adlı bir teknik geliştirmişti. Çok az sayıda sesle, minimal bir anlayışla müzik üretmeye başladı. Tintinabuli tekniği ile geliştirdiği ilk eseri bir piyano parçası olan "Für Alina"’dır. 1977’de ardı ardına üç yeni eseri geldi : "Fratres", "Tabula Rasa" ve "Cantus In Memoriam Benjamin Britten". Sonuncusu, müziğine hayran olduğu İngiliz besteci Benjamin Britten’in ölümü üzerine bestelediği 5 dakikalık etkileyici bir cenaze marşıydı.^[4]

Arvo Pärt’ın müziği artık batı dünyasında seslendirilmeye başlamıştı. Ancak kendi ülkesinde Sovyet yetkilileri ile mücadele etmesi gerekiyordu. 1980’de eşi ve iki oğlu ile İsrail’e göç etmeye karar verdi.^[2] Bu niyetini hiç gerçekleştiremedi ama yayımcısının yardımıyla ailesiyle birlikte Viyana’ya yerleşti ve Avusturya vatandaşlığına geçti. Ertesi sene bir burs alarak gittiği Almanya’ya yerleşti.

Dini metinlere dayalı koro çalışmalarına yönelen Part’in eserleri çok beğenilmekte ve dünya koroları tarafından seslendirilmektedir. Başlıca dini eserleri arasında St. John Passion (1982), Magnificat (1989), The Beatitudes (1990) ve Litany (1994) yer alır. Sanatçının 2010 yılı Avrupa Kültür Başkenti İstanbul ve, 2011 yılı Avrupa Kültür Başkenti Tallinn’in ortak siparişi üzerine bestelediği "Adem’in Yakarışı" adlı eseri ilk defa 7 Haziran 2010'da İstanbul'da Aya İrini'de seslendirildi.^[5]

Sanatçı 1996'da ABD'nin en önemli sanat kurumu olan Amerika Sanat ve Edebiyat Akademisi üyeliğine seçildi. Çeşitli üniversiteler tarafından kendisine onursal doktora verildi. 2005'te 70. doğumgününde çeşitli Estonya şehirlerinde adına müzik festivalleri düzenlendi.

Wikimedia Commons'ta Arvo Pärt ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Rina Altaras, Avro Part ile sadeliğe yolculuk, Şalom Gazetesi, 01.04.2009 9 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.