Cephe (meteoroloji)

Hava cephesi, hava yoğunluğu, rüzgar, sıcaklık ve nem gibi çeşitli özelliklerin farklı olduğu, hava kütlelerini ayıran bir sınırdır. Bu farklılıklar nedeniyle bozulan ve istikrarsız olan hava koşulları çoğunlukla sınırda ortaya çıkar. Örneğin, soğuk cepheler gökgürültülü fırtına bantları ve kümülonimbus yağışları getirebilirken veya fırtına hatları öncesinde oluşabilirken, sıcak cephelerden önce genellikle tabakalı yağış ve sis gelir. Yaz aylarında, kuru hatlar denilen daha ince nem değişimleri şiddetli hava koşullarını tetikleyebilir. Her zaman rüzgarın değişmesine rağmen bazı cephelerde hiç yağış görülmez ve bulutluluk azdır.^[1]

Soğuk cepheler genellikle batıdan doğuya doğru hareket ederken, sıcak cepheler kutuplara doğru hareket eder, ancak herhangi bir yön de mümkündür. Tıkanmış cepheler bu ikisinin melez birleşimidir ve sabit cepheler bunların hareketi sırasında durur. Soğuk cepheler ve soğuk tıkanıklıklar, sıcak cephelerden ve sıcak tıkanıklıklardan daha hızlı hareket eder çünkü arkalarındaki yoğun hava, sıcak havayı itebildiği gibi kaldırabilir de. Dağlar ve su kütleleri, atmosferik koşullar dışında cephelerin hareketini ve özelliklerini etkileyebilir.^[2] Hava kütleleri arasındaki yoğunluk zıtlığı azaldığında, örneğin eşit derecede sıcak bir hava kütlesi okyanusun üzerinden dışarı doğru aktıktan sonra, cephe kayma hattı denilen farklı rüzgar hızlarına sahip bölgeleri ayıran basit bir hatta dönüşebilir. Bu en çok açık okyanusta görülür.

Bergeron sınıflandırması, hava kütle sınıflandırmasının en yaygın kabul gören şeklidir. Hava kütle sınıflandırması üç harfle gösterilir:^[3][4] Cepheler, farklı türde veya kökende hava kütlelerini ayırır ve daha alçak basınç boşluklarındadır.^[5]

• İlk harf nem özelliklerini açıklar;
  • c   c kuru karasal hava kütleler için
  • m  m nemli deniz hava kütleleri için kullanılır.
• İkinci harf kaynak bölgesinin termal özelliğini açıklar:
  • T   t tropikal için,
  • P   p kutup için,
  • A   A Kuzey kutbu için,
  • M   m muson için,
  • E   e ekvator bölgesi için,
  • S   s üst hava tabakaları için (atmosferdeki önemli ölçüde yukarıya doğru yükselmeyle oluşan kuru hava tabakası).
• Üçüncü harf atmosfer istikrarını belirtir ve şu şekilde etiketlenir:
  • k  k hava kütlesi yerden daha soğuksa.
  • w w hava kütlesi yerden daha sıcaksa.

Bir hava kütlesinin sıcaklık ve nem oranı gibi bazı özellikleri hemen hemen homojendir. Hava kütleleri şu özelliklerine göre farklı sınıflara ayrılırlar:

• Köken
• Güzergâh
• Havanın diverjans veya konverjans durumu.

Orijin ya da köken kavramı hava kütlesinin karasal ya da okyanussal olması durumudur. Okyanus havasının nem oranı oldukça yüksektir ve alçak katmanlarda doymuş olabilir. Karasal bir hava kütlesi ise görece kurudur.

Güzergâh hava kütlesinin izlediği yoldur. Örneğin kutupsal bir hava kütlesi küçük enlemlere doğru ilerlerken alttan ısınır ve kararsız hale gelir. Tropik bir hava kütlesi ise büyük enlemlere doğru ilerlerken alttan soğur ve daha kararlı hale gelir.

Diverjans yüksek basınç merkezinde (H) havanın çökerek yanlara dağılmasıdır. Konverjans ise alçak basınç merkezinde (L) havanın merkezde toplanarak yükselmesidir.

Sıcak ve soğuk hava kütleleri karşılaştığında sıcak hava kütlesi yüzeyde soğuk hava kütlesinin yerini alıyorsa sıcak cephe oluşur. Sıcak cephenin eğim oranı 1/150'dir. 600 nm genişliğinde dahi olabilir. Sıcak cephenin yüzeyde başladığı noktadan 200 nm ilerisine kadar yağış gerçekleşebilir. Genellikle stratiform bulutlar görülür. Virga görülebilir.

Sıcak cephe yaklaştığında basınç düşmeye başlar ve geçtikten sonra basınç düşmesi yavaşlar veya durur. Kuzey yarıkürede rüzgâr istikameti saat yönünde değişir (veer).

Karakteristikleri:

• Stratiform (stratüs ailesinden) basamak basamak alçalan bulutlar
• Basınç düşmesinin cephe geçtikten sonra durması veya yavaşlaması
• Yağış artışı, görüş düşmesi, muhtemel sis
• Rüzgâr istikameti saat yönünde ilerler
• Sıcaklık artması

Dik bir cephe türüdür (1/50). Genişliği 30-50 nm'dir.

Karakteristikleri:

• Kümüliform (kümülüs ailesinden) bulutlar görülür
• Sıcaklık aniden düşer, işbâ düşer
• Rüzgâr istikameti saat yönünde ilerler
• Basınç düşer. Cephe geçtikten sonra artar

Meteoroloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.