İngiliz Milletler Topluluğu
İngiliz Milletler Topluluğu veya resmî adıyla Milletler Topluluğu (İngilizce: Commonwealth of Nations), geçmişte Britanya İmparatorluğu'nun (37 ülke), günümüzde de Birleşik Krallık'ın parçası olan (16 ülke) devletlerin oluşturduğu uluslararası bir koalisyondur. Üye ülkelerin 16’sı hâlen Britanya Kraliyet Ailesi yönetimindedir. Bu ülkelerde mevcut monark III. Charles; devlet başkanı görev ve yetkilerini, kendi tarafından atanan genel valiler aracılığı ile sürdürür. Kral aynı zamanda İngiliz Milletler Topluluğunun başkanıdır.
Ülkelerin tümünün nüfus toplamı 2,5 milyardır.[1]
Köken bilimi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kelime kökeni olarak Eski İngilizcede "ortak çıkar, fayda" anlamına gelen commonwealth sözcüğü günümüz İngilizcesinde "bağımsız devlet" (genellikle demokratik cumhuriyet) anlamında kullanılır.[2]
| Makale serilerinden |
 |
1648 İngiliz Devrimi sonrasında, I. Charles'ın idam edilmesi (1649) ve kraliyetin lağvedilmesi ile ortaya çıkan ve 1660 yılında II. Charles'ın kral olmasıyla son bulan cumhuriyetçi döneme "Commonwealth Dönemi" denir. İç savaşı bastıran general Oliver Cromwell önce parlamentonun başkanı, sonra da diktatör olarak hüküm sürmüştür. Kral olmayı reddetmiş, kendini İngiliz Cumhuriyeti'nin "Muhafız Efendisi" olarak tanımlamıştır. 1658'de Cromwell'in ölümünden sonra oğlu Richard yerini dolduramamış, 1659'da sürgüne gönderilmiştir. 1660 yılında da kraliyet yeniden kurulmuş ve II. Charles başa geçmiştir.
Günümüzde Commonwealth, Birleşik Krallık önderliğinde bir araya gelmiş, bağımsız devletleri nitelemek amacıyla kullanılır. İngiliz Milletler Topluluğu karşılıklı ekonomik etkileşime dayanan bir oluşumdur. Büyük çoğunluğu tarihte Britanya İmparatorluğu'nun eyaleti veya sömürgesi olmuş ülkelerdir ve günümüzde çoğu bağımsız olan bu ülkeler kendi rızalarıyla bu oluşumun bir parçası olarak kalmaya devam etmektedirler. Bu devletlerin bir kısmı geçmişte imparatorluğun parçası olmamakla beraber sonradan birliğe katılmışlardır. Zaman içerisinde bu topluluğu terk eden, topluluktan çıkarılan ve sonradan geri kabul edilen ülkeler olmuştur (Bkz. üye ülkeler listesi). Üye ülkelerin bir kısmı Birleşik Krallık hükümdarını sembolik olarak en üst düzey yöneticileri olarak tanırlar. Birbirlerinden farklı yönetim biçimleriyle (meşrutiyet, demokrasi, diktatörlük vs.) yönetilebilirler.
Bu milletlerin Birleşik Krallık'taki ayrıcalıkları
[değiştir | kaynağı değiştir]- İngiliz Milletler Topluluğuna üye olan devletlerin halklarının, eğer Birleşik Krallık'ta ikâmet ediyorlarsa, her türlü yerel ve ulusal seçime katılma hakları vardır.
Birleşik Krallık genel valileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşik Krallık Kral/Kraliçesi tarafından Devlet Başkanı sıfatıyla temsilci atadığı genel valiler:
Kanada Valisi Mary Simon
Avustralya Valisi David Hurley
Yeni Zelanda Valisi Cindy Kiro
Bahama Adaları Valisi Cynthia A. Pratt
Grenada Valisi Cécile La Grenade
Saint Lucia Valisi Errol Charles
Saint Vincent ve Grenadinler Valisi Susan Dougan
Antigua ve Barbuda Valisi Sir Rodney Williams
Saint Kitts ve Nevis Valisi Marcella Liburd
Belize Valisi Froyla Tzalam
Papua Yeni Gine Valisi Bob Dadae
Solomon Adaları Valisi David Vunagi
Genel valilerin görevleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Devlet Başkanı ve hükümdar “III. Charles”tır. Kral'ın temsilcisi genel validir ve genellikle emekli olmuş eski politikacılar veya ilgili ülkenin başbakanının önerisiyle Kral tarafından atanır. Genel vali, siyaseten tarafsız olup Avam Kamarası ve Senatonun (üst meclisin) çıkardığı kararnamelere kral adına onay vermek, devlet başkanlığı düzeyinde imzalanması gereken belgeleri imzalamak ve onaylamak, parlamento toplantılarını resmen açıp kapatmak ve seçimler öncesi parlamentoyu feshetmek, başbakanı ve hükûmeti atamak veya görevden almak, büyükelçilerin güven mektuplarını teslim almak veya vermek görevlerinden birkaçıdır.
Genel sekreterin görevleri
[değiştir | kaynağı değiştir]1965 yılında İngiliz Milletler Topluluğu Başbakanları toplantısında Londra'da oluşturuldu. Genel Sekreterliğin merkezi, Kral III. Charles tarafından sekreterliğe kullanımına sunulan Londra'da bulunan Marlborough Sarayı'dır. Operasyon merkezi olarak Topluluğun her bir vatandaşına ulaşabilmesi kişisel bağlantılar için sıkı çalışmalarda bulunur. Bu görev Kral III. Charles'ın konumuyla karıştırılmamalıdır.
İngiliz Milletler Topluluğu Oyunları
[değiştir | kaynağı değiştir]Her dört senede bir İngiliz Milletler Topluluğu Oyunları adlı çok sporlu etkinlik düzenlenmektedir.
Üye ülkeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Üyelik tarihine ve bölgelere göre sıralama:
Birleşik Krallık (1931)
Malta (1964)
Kıbrıs Cumhuriyeti (1964)
Jamaika (1962)
Trinidad ve Tobago (1962)
Dominika (1978)
Guyana (1966)
Güney Afrika Cumhuriyeti (1931-1961; 1994-)
Gana (1957)
Nijerya (1960 üyeliğinin iptal edilişi; tekrar kabul edilişi: 1999)
Sierra Leone (1961)
Tanzanya (1961)
Uganda (1962)
Kenya (1963)
Ruanda (1962)
Malavi (1964)
Zambiya (1964)
Botsvana (1966)
Lesotho (1966)
Mauritius (1968)
Esvatini (1968)
Seyşeller (1976)
Namibya (1990)
Mozambik (1995)
Kamerun (1995)
Gambiya (1965-2013; 2018-)[3]
Togo (2022)[4]
Gabon (2022)[4]
Sri Lanka (1948)
Singapur (1965)
Maldivler (1982)
Hindistan (1948)
Malezya (1957)
Pakistan
Bangladeş
Avustralya veya Okyanusya
[değiştir | kaynağı değiştir]Samoa (1970)
Tonga (1970)
Fiji (1970-2009, 2014)
Vanuatu (1980)
Tuvalu (1978)
Kiribati (1979)
Nauru (1999)
Eski üyeler
[değiştir | kaynağı değiştir]İrlanda (1931); 1949'da topluluktan kendi isteğiyle ayrılmıştır.
Zimbabve (1980); 2003'te topluluktan çıkarılmıştır.
Newfoundland ve Labrador (1931); 1934'te Kanada'ya katılmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Topluluğun nüfusu". 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Oxford İngilizce Sözlük 2e, 2003, "commonwealth"
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2020.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 28 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022.
