Sodyum bikarbonat

Sodyum bikarbonat
Sodyum katyonunun top ve çubuk modeli	Bikarbonat anyonunun top ve çubuk modeli
Adlandırmalar
	IUPAC adı Sodyum hidrojen karbonat
	Diğer adlar Yemek sodası, Cep sodası, Kabartma tozu
Tanımlayıcılar
CAS numarası	144-55-8 ;
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü;
Beilstein Referansı	4153970
ChEBI	CHEBI:32139 ;
ChEMBL	ChEMBL1353 ;
ChemSpider	8609 ;
DrugBank	DB01390 ;
ECHA InfoCard	100.005.122
EC Numarası	205-633-8;
E numaraları	E500(ii) (asitliği düzenleyiciler, ...)
IUPHAR/BPS	4507;
KEGG	C12603 ;
MeSH	Sodium+bicarbonate
PubChem CID	516892;
RTECS numarası	VZ0950000;
UNII	8MDF5V39QO ;
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID9021269 ;
	InChI InChI=1S/CH2O3.Na/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q;+1/p-1 Key: UIIMBOGNXHQVGW-UHFFFAOYSA-M ; InChI=1/CH2O3.Na/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q;+1/p-1 Key: UIIMBOGNXHQVGW-REWHXWOFAQ;
	SMILES [Na+].OC([O-])=O;
Özellikler
Molekül formülü	NaHCO3
Molekül kütlesi	84.0066 g mol−1
Görünüm	Beyaz kristaller
Koku	Kokusuz
Yoğunluk	2.20 g/cm3;
Erime noktası	(50 °C'den itibaren sodyum karbonata bozunur;°C)
Çözünürlük (su içinde)	69 g/L (0 °C); 96 g/L (20 °C); 165 g/L (60 °C);
Çözünürlük	%0.02 aseton, %2.13 metanol @22 °C. etanolde çözünmez
log P	−0.82
Asitlik (pKa)	10.329; 6.351 (karbonik asit);
Kırınım dizimi (nD)	nα = 1.377 nβ = 1.501 nγ = 1.583
Yapı
Kristal yapı	Monoklinik
Termokimya
Isı sığası (C)	87.6 J/mol K
Standart molar entropi (S⦵298)	101.7 J/mol K
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298)	−950.8 kJ/mol
Gibbs serbest enerjisi (ΔfG⦵)	−851.0 kJ/mol
Farmakoloji
Uygulama yolu	Damar içi, oral
Tehlikeler
	İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH):
Ana tehlikeler	Ciddi göz tahrişine neden olur
NFPA 704; (yangın karosu)	0 0 1
Parlama noktası	Yanmaz
	Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)	4220 mg/kg (sıçan, oral)
Güvenlik bilgi formu (SDS)	External MSDS[ölü/kırık bağlantı]
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar	Sodyum karbonat
Diğer katyonlar	Amonyum bikarbonat; Potasyum bikarbonat;
Benzeyen bileşikler	Sodyum bisülfat; Sodyum hidrojen fosfat;
	Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
	Bilgi kutusu kaynakları

Kabartma tozu olarak karbonat kullanılmış pişmiş kekler

Sodyum bikarbonat ya da soda kimyasal formülü NaHCO₃ olan bir kimyasal bileşiktir. Kabartma tozu olarak da bilinir. Sodyum tuzlarından birisidir. Antiasit özelliği vardır. Kabartma tozu olarak da kullanılır. Suda çözünür. Beyaz katı kristal tozdur. Sodyum karbonat'ı andıran hafif alkali tadı vardır. Salin solüsyonu bileşiminde de kullanılır.^[9]

Tarihçe

Eski Mısır’da doğal Natron çökeltileri, en çok sodyum karbonat dekahidrat ve sodyum bikarbonat içeren bir karışımdan oluşurdu. Natron hiyeroglif yazılar için boya olarak kullanılırdı.

1791 yılında fransız kimyager, Nicolas Leblanc soda olarak bilinen sodyum karbonatı üretti. 1846 yılında New York’lu iki fırıncı, John Dwink ve Austin Church sodyum karbonat ve karbondioksitten kabartma tozu üreten ilk fabrikayı kurdu.

Bu bileşik 1800'lü yıllarda Roman kaptan, Rudyard Kipling tarafından balıkları taze tutmak amacıyla kullanılmış ve o günden sonra ‘saleratus’ olarak anılmıştır.

Kullanım alanı

Temizlik

Sodyum bikarbonat, sodalı kumlama adı verilen boya ve korozyon giderme işleminde kullanılır. Bir kumlama aracı olarak sodyum bikarbonat, silika kumu gibi aşındırıcı temizlik malzemelerinden zarar görebilecek alüminyum, bakır veya kereste gibi daha yumuşak ve daha az esnek maddeler üzerinde yüzey kirliliğini gidermek için kullanılır. Hafif bir ovma tozu olarak az miktarda su ile kabartma tozundan yapılmış bir macun yüzey pasının giderilmesinde faydalı olabilir, çünkü pas konsantre bir alkali çözeltide suda çözünür bir bileşik oluşturur.^[10] Sıcak su çözeltileri çeliği aşındırabileceğinden soğuk su kullanılmalıdır. Sodyum bikarbonat alüminyum üzerinde oluşan ince koruyucu oksit tabakasına saldırır bu yüzden bu metali temizlemek için uygun değildir. Ilık sudaki bir çözelti, gümüş bir parça alüminyum folyo ile temas ettiğinde gümüşteki kararmayı giderecektir.^[11] Karbonat genellikle çamaşır makinelerine su yumuşatıcı yerine ve giysilerdeki kokuları gidermek için eklenir. Ayrıca ılık suyla seyreltildiğinde fincanlardaki ağır çay ve kahve lekelerini çıkarmada neredeyse sodyum hidroksit kadar etkilidir.

Tarım

Sodyum bikarbonat yapraklara uygulandığında mantarların büyümesini önleyebilir, ancak mantarı öldürmez. Aşırı miktarda sodyum bikarbonat meyvelerin renginin solmasına ve kloroza neden olabilir.^[12]

Üretim

Sodyum karbonat, sodyum hidroksitin sulu çözeltisi ile karbon dioksitin reaksiyonu ile elde edilebilir.

CO2 + 2 NaOH --> Na2CO3 + H2O

Sodyum bikarbonat ise yeterince yüksek yoğunlukta karbondioksit ve su tepkimesi ile elde edilebilir. Sodyum bikarbonat bu yöntemde katı olarak çökelir. Kabartma tozu ticari miktarda benzer bir yöntem ile üretilmektedir.

Na2CO3 + CO2 + H2O --> 2 NaHCO3

Fizyolojik ve farmakolojik özellikleri

Yüzde 1,3'lük çözeltisi izotonik özelliktedir.

Veteriner hekimlikte asidozis'in sağaltımında önem taşır.

Hiponatremi'nin sağaltımında kullanılır.

Kaynakça

^ ^a ^b Haynes, p. 4.90
^ ^a ^b ^c Haynes, p. 5.194
^ ^a ^b ^c "Sodium Bicarbonate" (PDF). United Nations Environment Programme. 16 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
^ Ellingboe JL, Runnels JH (1966). "Solubilities of Sodium Carbonate and Sodium Bicarbonate in Acetone-Water and Methanol-Water Mixtures". J. Chem. Eng. Data. 11 (3): 323-324. doi:10.1021/je60030a009.
^ ^a ^b Haynes, p. 7.23
^ Pasquali I, Bettini R, Giordano F (2007). "Thermal behaviour of diclofenac, diclofenac sodium and sodium bicarbonate compositions". Journal of Thermal Analysis and Calorimetry. 90 (3): 903-907. doi:10.1007/s10973-006-8182-1.
^ ^a ^b ^c ^d Haynes, p. 5.19
^ Chambers M. "Sodium bicarbonate [USP:JAN]". ChemIDplus. U.S. National Library of Medicine. 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2016.
^ Inorganic Chemistry. Pearson. 2014. s. 716.
^ "Put a shine on it". 31 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2024.
^ "Common Gardening Myths". University of Vermont Extension. 7 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Sodyum bikarbonat ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

İnorganik kimya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[crc-1] Haynes, p. 4.90

[crc3-2] Haynes, p. 5.194

[UNEP-3] "Sodium Bicarbonate" (PDF). United Nations Environment Programme. 16 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.

[4] Ellingboe JL, Runnels JH (1966). "Solubilities of Sodium Carbonate and Sodium Bicarbonate in Acetone-Water and Methanol-Water Mixtures". J. Chem. Eng. Data. 11 (3): 323-324. doi:10.1021/je60030a009.

[crc4-5] Haynes, p. 7.23

[6] Pasquali I, Bettini R, Giordano F (2007). "Thermal behaviour of diclofenac, diclofenac sodium and sodium bicarbonate compositions". Journal of Thermal Analysis and Calorimetry. 90 (3): 903-907. doi:10.1007/s10973-006-8182-1.

[crc2-7] Haynes, p. 5.19

[8] Chambers M. "Sodium bicarbonate [USP:JAN]". ChemIDplus. U.S. National Library of Medicine. 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.

[9] "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2016.

[10] Inorganic Chemistry. Pearson. 2014. s. 716.

[11] "Put a shine on it". 31 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2024.

[12] "Common Gardening Myths". University of Vermont Extension. 7 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024.

[1]

[6]

[2]

[3]

[4]

[5]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]