Gelibolu (film, 1981)

Gelibolu

Gallipoli
"Gelibolu" (Gallipoli) filminin Türkçe sinema afişi
Yönetmen	Peter Weir
Yapımcı	Patricia Lovell Robert Stigwood
Senarist	David Williamson Ernest Raymond'un Tell England adlı romanından
Oyuncular	Mel Gibson Mark Lee Bill Kerr
Görüntü yönetmeni	Russell Boyd
Kurgu	William M. Anderson
Stüdyo	The Australian Film Commission R&R Films
Dağıtıcı	The Australian Film Commission Paramount Pictures Roadshow
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Savaş, dram, tarih
Renk	Renkli (Eastmancolor)
Yapım yılı	1981
Çıkış tarih(ler)i	7 Ağustos 1981, Sydney, Avustralya (ilk gösterim) 28 Ağustos 1981, ABD 29 Ekim 1982, İstanbul (Site, Sinepop Sinemaları)
Süre	110 dakika
Ülke	Avustralya
Dil	İngilizce
Bütçe	2,6 Milyon Avustralya Doları
Hasılat	5,7 Milyon $ (ABD)
Diğer adları	Gli Anni spezzati (İtalya) Gallipoli - An die Hölle verraten (Almanya)

Gelibolu, 1981 Avustralya yapımı dramatik bir savaş filmidir. Özgün adı Gallipoli olan film, Türkiye'de 29 Ekim 1982 tarihinde gösterime girmiştir.^[1]

Senaryosunu Ernest Raymond'un Tell England (Anlatın İngiltere'ye) adlı romanından Peter Weir'in David Williamson'la birlikte uyarlayıp yazdıkları filmin yönetmeni de Peter Weir'dir.^[2][3] Başlıca rollerinde Mel Gibson, Mark Lee, Bill Kerr ve Harold Hopkins oynamışlardır. I. Dünya Savaşı sırasında Avustralyalı iki sporcu gencin Anzak birlikleri safında Gelibolu'ya gönderilmeleri, savaş öncesi başlayan dostluklarının burada da sürmesi anlatılmaktadır. Film süresince, genç erkekler savaşın amacı hakkındaki masumiyetlerini yavaş yavaş kaybederler. Filmin zirvesi, Gelibolu'daki Anzak savaş alanında gerçekleşiyor ve 7 Ağustos 1915'te yapılan Nek Savaşı'ndaki (Kılıçbayır Muharebesi) nafile saldırı tasvir ediliyor. Film, olayları dramatik amaçlar için değiştirmekte ve bir dizi önemli tarihsel yanlışlıklar içermektedir.

"En iyi yabancı film" dalında Altın Küre Ödülüne aday gösterilen Gallipoli, Avustralya Film Enstitüsü'nün sinema ödüllerinin neredeyse tamamını almıştır.^[4]

20.yy'ın başında Avustralya 'nın farklı kesimlerinden iki kısa mesafe koşucusu gencin spor yarışmaları sırasında başlayan dostlukları,ülkelerinin I. Dünya Savaşı'na dahil olması ile gönüllü olarak katıldıkları orduda da devam eder. İngiliz Milletler Topluluğunun 2. sınıf üyeleri olarak görülen Avustralya ve Yeni Zelanda'nın askerlerinden oluşan ve kısaca ANZAC adı verilen birliklere katılan Frank (Mel Gibson) ve Archy (Mark Lee) aslında kendilerini hiç ilgilendirmeyen bu savaşa serüven, heyecan ve değişiklik yaşamak, dünyayı görmek için katılmışlardır. Mısır'da geçen eğlenceli bir eğitim döneminin sonunda da 1915 yılında Çanakkale 'de Gelibolu'ya sevkedilirler. Burada vatanlarını canla başla savunan Türk askerinin müthiş direnişi ile karşılaşınca acı gerçekle yüz yüze gelirler.

Peter Weir, 1976'da Gelibolu'yu ziyaret ettikten ve plajda boş bir Eno şişesi keşfettikten sonra Gelibolu seferi hakkında bir film yapmak istedi.^[5] Senaryonun taslağını yazdı ve senaryoya dönüşmesi için David Williamson'a verdi. Senaryo birçok varyasyondan geçti, Güney Avustralya Film Şirketi taslaktan hoşlanmadı ve daha sonra 4.5 milyon bütçe teklif edilen filmi finanse etmek istemediklerini söyledi. Mayıs 1979'da Weir, Patricia Lovell'den filmi yapmasını istedi. Senaryo daha sonra iki koşucunun hikâyesine odaklanmaya başladı. Lovell, 850.000 dolar toplamayı başardı, bu da filmi yapmak için yeterli değildi.

Daha sonra Mayıs 1980'de Rupert Murdoch ve Robert Stigwood, Associated R&R Films adlı bir film şirketi kurduklarını açıkladılar. Lovell elinde senaryo ile onlara geldi ve bütçenin 3 milyon doları aşmaması koşuluyla fona finansman sağlamayı kabul ettiler. Lovell daha sonra nihai bütçenin 2.8 milyon dolar ya da geri kalanı ücretlerden oluşan 2.4 milyon dolar olduğunu söyledi. Bu bir Avustralya filminin bugüne kadarki en yüksek bütçesi idi.^[6] Rupert Murdoch'un babası Keith Murdoch, Birinci Dünya Savaşı sırasında bir gazeteciydi. Eylül 1915'te Gelibolu'yu kısa bir süre ziyaret etmiş ve seferin İngilizler tarafından yürütülmesine karşı etkili bir tahrikçi olmuştur.

Gelibolu özellikle Güney Avustralya'da çekildi.^[7] Sığır istasyonu sahneleri Beltana, Torrens Gölü'ndeki tuz gölü, Adelaide tren istasyonundaki istasyon ve Port Lincoln yakınlarındaki sahil şeridi Gelibolu Yarımadası'na dönüştürüldü. Mısır'da piramit ve çarşı sahneleri çekildi. Veda topu sahnesi orijinal senaryoda değildi, ancak çekim sırasında Weir'in fikriydi. Yapması fazladan 60.000 dolara mal oldu.

Peter Weir, Mel Gibson'a Frank Dunne rolünü verdi ve yeni gelen Mark Lee, yönetmen için bir fotoğraf oturumuna katıldıktan sonra idealist Archy Hamilton'u oynamak için işe alındı. Gibson filmi "Gerçekten bir savaş filmi değil" olarak nitelendirdi. Bu sadece arka plan. Gerçekten iki gencin hikâyesi." Gibson yönetmenin iki ipucunu yayınlama nedenlerini açıkladı:

Daha önceki bir film için seçmelere katıldım ve bana ön tarafta, “Seni bu kısım için atmayacağım. Yeterince yaşlı değilsin. Ama geldiğin için teşekkürler, sadece seninle tanışmak istedim.” Bana birkaç yıl sonra Gelibolu için istediğini söyledi çünkü arketipik Avustralyalı değildim. Melek görünümlü, ideal Avustralyalı çocuk Mark Lee vardı ve modern bir duyarlılık istiyordu. Seyircinin kendi zamanıyla ilgili birisine ihtiyacı olduğunu düşünüyordu."^[8]

• Arka planında bir savaşı gösterse de "Gelibolu" filmi bir savaş ve hamaset filmi değildir. Tam tersine savaş karşıtı,barışçı bir filmdir. Her iki tarafın da kahramanlıkları ile ilgilenmez, hatta İngiliz sömürgeciliğine de bir anlamda eleştiri getirir.Aslında iki insanın dostluk ve arkadaşlıkları üzerine kurulu bir filmdir. Zaten savaş sahneleri filmin son bölümünde yer alır.
• Bu filmden üç yıl önce çevrilen önyargılı Gece Yarısı Ekspresi (Midnight Express) (1978,Alan Parker) filminin aksine bu filmde herhangi bir önyargı yoktur. tarafta savaşanlar aleyhinde tek bir söz ya da sahne görülmez. Herhangi bir ulusun kahramanlıkları da anlatılmaz filmde. Hatta Avustralyalıları acımasızca ölüme gönderen basiretsiz İngiliz komutanların nezdinde İngiliz sömürgeciliği de eleştirilir.
• Filmde diğer klasik parçalarla birlikte bol bol kullanılan Albinoni 'nin Adagio'su filmin romantizmine büyük katkıda bulunur.

• IMDb'de Gelibolu
• I. Dünya Savaşı
• Çanakkale Savaşları
• Anzaklar
• Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı
• Gelibolu belgeseli fragmanı ve giriş bölümü^{[ölü/kırık bağlantı]}

• Arıburnu Cephesi
• Kılıçbayır Muharebesi
• Kanlısırt Muharebesi
• Gelibolu (film, 2005)