1974 Kıbrıs Darbesi
1974 Kıbrıs Darbesi veya 1974'te Kıbrıs'ta askerî ihtilâl veya Kıbrıs'ta Yunan Darbesi, 15 Temmuz 1974 tarihinde Yunanistan'daki askeri cunta desteği[1][2] ile Kıbrıs'ta enosis'e yönelik milliyetçi Rumların III. Makarios'u devirmesi[3] ve 20 Temmuz 1974'te Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Kıbrıs'a harekât düzenlemesine neden olan askerî müdahale.[4]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Kasım 1973 tarihinde Yunanistan'da Yunan Ordusu'ndan Dimitrios Yoannidis'in önderliğinden bir grup albay ihtilâl yaparak, ülkenin yönetimine el koydu.[5] Kıbrıs Cumhuriyeti istihbaratı Mart 1974 tarihinde Yunanistan'daki cunta tarafından finansal ve idari yönden desteklenen EOKA-B’nin, darbe yapacağına dair III. Makarios'a haber verdi. Bunun üzerine 25 Nisan 1974 tarihinde bir bildiri yayınlanarak EOKA-B ada üzerinde yasa dışı ilan edildi ve 2000'e yakın EOKA-B üyesi tutuklandı.[6]
III. Makarios Temmuz 1974'ün başlarında Yunanistan Cumhurbaşkanı'na Yunan askerlerin adadan çekilmesi ve kendisine düzenlenen suikast planlarının son bulmasını istedi. 3-5 Temmuz tarihlerinde ise asker ile polisler ada üzerinde birbirleri ile çatışmaya başladı. Makarios bunun arkasında cunta yönetiminin olduğunu iddia etti ve bu olayların son bulmasını istedi.[7]
Darbe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunan Cuntası, III. Makarios'un bu açıklamaları nedeniyle 15 Temmuz 1974 tarihinde Kıbrıs Ulusal Muhafız Birliği'ne bu birliğin komutanının görevinden alınmasını ve adanın kontrolünü Yunan subayların bulunduğu bu birliğin almasını istedi.[8] Birlik aynı gün Lefkoşa'daki Başkanlık Sarayı'nı bastı, fakat sarayın önceden basılacağı yönünde istihbarat alan III. Makarios, sarayın arka bahçesinden iki yaveri ile birlikte bir askeri zırhlı araca binerek Baf'a kaçtı.[7] Bir helikopter, Ağrotur’daki Birleşik Krallık Üssü’nden III. Makarios ve yaverlerini alarak Londra’ya götürdü.[9]
III. Makarios, 16-17 Temmuz tarihlerinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin kendisinin Kıbrıs Cumhuriyeti’nin hukukî lideri olarak kabul edildiği toplantılarda "Kıbrıs’ın bağımsızlığının ortadan kalktığını ve halkının tehlike altına olduğunu" belirtti.[10] EOKA'nın tanınan simalarından Nikos Sampson yeni hükûmetin geçici devlet başkanı olarak dünyaya ilan edildi.[11] Ertesi gün başkanlık yetkileri kullanılarak Kıbrıs Helen Cumhuriyeti ilan edildi.[12][13]
Sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]15 Temmuz 1974 darbesi ve Nikos Sampson'un yeni hükûmetin devlet başkanı olması sonucu, Türkiye, Kıbrıs Harekâtı'nı başlattı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 44. sayfa, Alfa Yayınları, ISBN 975-297-836-3.
- ^ Ali Çarkoğlu, Barry M. Rubin, (2005). Greek-Turkish relations in an era of détente; 12. sayfa , Routledge, ISBN 0-7146-5694-1.
- ^ 'Failing' Cyprus talks resume 26 Temmuz 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), BBC, Yayımlanma: 4 Ekim 2002, Erişim Tarihi: 30 Eylül 2008.
- ^ Mütercimler, Erol (1990). Kıbrıs Barış Harekatının bilinmeyen yönleri, 376. sayfa, Yaprak Yayınevi.
- ^ Akman, Halil (2006). Paylaşılamayan Balkanlar, 149. sayfa, İQ Kültür Sanat Yayıncılık, ISBN 975-255-106-8.
- ^ Bölükbaşı, Süha (Ağustos 1998) “The Cyprus Dispute and the United Nations: Peaceful Non-Settlement between 1954 and 1996”, International Journal of Middle East Studies, Vol.30, No.3, s.411–434, s.420.
- ^ a b Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıflar), Ankara; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2000, s.39.
- ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.38.
- ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.40.
- ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.41.
- ^ "EOKA'cı Nikos Sampson öldü". arsiv.ntv.com.tr. NTV. AA. 10 Mayıs 2001. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021.
- ^ Ata Atun (28 Aralık 2008). "Filistin, KKTC ve Garantiler". Habercumhuriyeti.com. 1 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2009.
- ^ Ismail Bozkurt, Hüseyin Mehmet Ateşin, (1999). Second International Congress for Cyprus Studies: 262. sayfa., Eastern Mediterranean University (Doğu Akdeniz Üniversitesi).
| Tarihi |
|  | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kişiler |
| |||||||||||||||
| BM kararları |
| |||||||||||||||
| Diğer |
| |||||||||||||||
 Kıbrıs Cumhuriyeti konuları | ||
|---|---|---|
| Halk |  | |
| Ulusal semboller | ||
| Tarih | ||
| Politika ve Yönetim | ||
| Hukuk | ||
| Coğrafya | ||
| Ekonomi | ||
| Askeri | ||
| Demografi | ||
| Kültür | ||
