Nothing Special »
Address
:
[go:
up one dir
,
main page
]
Include Form
Remove Scripts
Accept Cookies
Show Images
Show Referer
Rotate13
Base64
Strip Meta
Strip Title
Session Cookies
Transfiguration pending
Pumunta sa nilalaman
Pangunahing pagpipilian
Pangunahing pagpipilian
ilipat sa gilid
itago
Maglibot
Unang pahina
Mga nilalaman
Napiling nilalaman
Alinmang artikulo
Patungkol sa Wikipedia
Mga kaganapan
Pakikihalubilo
Pamayanan
Kapihan
Mga huling binago
Makipag-ugnayan
Tulong
Hanapin
Hanapin
Donasyon
Itsura
Gumawa ng account
Mag-login
Mga pansariling kagamitan
Mag-ambag
Gumawa ng account
Mag-login
Mga pahina para sa naka-logout na mga patnugot o editor
alamin pa
Usapan
Binabago:
Mesopotamya
Magdagdag ng wika
Artikulo
Usapan
Tagalog
Basahin
Baguhin
Baguhin ang wikitext
Tingnan ang kasaysayan
Mga kagamitan
Mga kagamitan
ilipat sa gilid
itago
Mga aksyon
Basahin
Baguhin
Baguhin ang wikitext
Tingnan ang kasaysayan
Pangkalahatan
Mga nakaturo rito
Kaugnay na pagbabago
Mag-upload ng file
Natatanging pahina
Impormasyon ng pahina
Kumuha ng pinaikling URL
I-download ang QR code
Sa iba pang proyekto
Item na Wikidata
Itsura
ilipat sa gilid
itago
Babala
: Hindi ka naka-login. Ang iyong IP address ay maitatala sa kasaysayan ng pagbabago ng pahinang ito.
Pagtingin ng panlaban spam.
HUWAG
punuan ito!
{{Mesopotamia}} Ang '''Mesopotamia''' ([[Wikang Griyego|Griyego]]: Μεσοποταμία, isinalin mula sa [[Sinaunang wikang Persa|Sinaunang Persa]] na ''Miyanrudan'' "Lupain sa pagitan ng dalawang Ilog"; sa pangalang [[Wikang Arameo|Arameo]] na ''Beth-Nahrain'' "Bahay sa Dalawang Ilog"), ay isang lugar sa [[Timog-kanlurang Asya]].Ito ang Iraq at kanlurang Syria sa kasalukuyan. Sa isang mahigpit na pananalita, ito ang kapatagang ''[[alluvial]]'' na matatagpuan sa pagitan ng mga ilog ng [[Tigris]] at [[Euphrates]], binubuo ng mga bahagi ng [[Iraq]] at [[Syria]]. Sa mas pangkaraniwang gamit, kabilang sa termino ang mga ilog kapatagan nito sa kabuuan at kasama din ang mga napapaligirang teritoryo ng [[Disyerto ng Arabia]] sa kanluran at timog, ang [[Golpong Persiko]] sa timog-silangan, ang [[mga Bundok ng Zagros]] sa silangan at [[Bulubundukin ng Kaukasya|mga bundok ng Kaukasya]] sa hilaga. Kilala ang Mesopotamya bilang ang lugar ng ilang sa mga pinakamakasaysayang kabihasnan o sibilisasyon sa daigdig. Ang mga kasulatan mula sa Mesopotamya ([[Uruk]], makabagong Warka) ay ilan sa mga kilalang pinakaunang kasulatan sa daigidig, nagbibigay sa Mesopotomya ng isang reputasyon sa pagiging "[[Duyan ng Sibilisasyon]]". Kapantay ng mga kasulatang Sumeryong ito ang [[Heroglipikong Ehipsiyo|mga hieroglyph ng Ehipto]], at ilan sa mga mas matandang kilalang sulat, marahil itinituring bilang pagsusulat na ''proto'' ([[Porma ng sulat ng Sinaunang Europeo]]), [[Naqada]]. Nasasakop ang Mesopotamya ng malawak ng [[Mabungang Gasuklay]] - isang rehiyon sa kanlurang asya na may matabang lupain at angkop sa pagsasaka. Ito ay may hugis crescent ng buwan.<ref>[http://www.touregypt.net/ebph5.htm Salitang Proto])</ref>. == Kontribusyon ng Mesopotamya == Ang mga kontribusyon ng Mesopotamia ay may kinalaman sa paraan ng pagsulat, [[transportasyon]] at [[kalakal]]an, [[matematika]], [[astronomiya]], [[relihiyon]], [[batas]], at iba pa. === Pagsulat === Ang mga manunulat o tagapagtala na Sumeryo ay lumikha ng sistema ng pagsulat na tinatawag na [[cuneiform]]. Ito ang tinatayang pinakaunang pamamaraan ng pagsulat. Matulis na ''stylus'' ang ginagamit na panulat. Sa isang parisukat na tapyas ng malambot na luad ay umuukit sila ng larawan na sumasagisag sa mga kaisipan at mga pangyayaring naganap. Pagkatapos, pinatutuyo ang mga ito at itinatago. Nakatala ang kasaysayan sa mga tapyas na mga batong ito (''cuneiform tablet''). Gumagamit ang mga mangangalakal ng tatak (seal) ng namimili, nagbebenta, at saksi. Ang mga selyo ng lagda (''signature seal'') na ginawa sa hugis ''cylinder'' ay inuukit sa bato at isinusuot ng may-ari na parang kwintas. === Matematika at Astronomiya === Sa matematika, ang mga taga-Mesopotamya ang nagpakilala ng talaang [[multiplikasyon]] at [[dibisyon]]. Ipinapalagay na sila rin ang nagturo ng pagkalkula sa pamamagitan ng [[sugkisan]] o dyometri at pinagmulan ng kaisipang may 360 digri ang isang bilog at 60 minuto sa isang oras. Isa sa pinaka matandang ulat ng astronomiya ay ginawa rin sa Mesopotamya. Itinala nila ang paiba-ibang posisyon ng mga [[planeta]] at iba-ibang yugto ng pag-ikot ng [[buwan (astronomiya)|buwan]]. Hinati nila ang isang taon sa 12 [[buwan (panahon)|buwan]]. At ang isang buwan sa 30 araw. === Transportasyon === Sa paggamit nila ng gulong, napadali ang pagdadala ng mga produkto sa ibang lugar. Maging ang paggamit ng layag sa paglalakbay-dagat ay pinangunahan din ng mga taga-Mesopotamya. Nakatulong ito sa kanilang kalakalan sa malayong lugar. === Relihiyon === Naniniwala ang mga Sumerian sa maraming [[diyos]]---tinatawag itong [[politeismo]]. Bawat lungsod-estado ay itinuturing na pag-aari ng bawat diyos. Pinaniniwalaan nilang ang diyos ang pumipili ng pinuno at nangangalaga sa mga lungsod. Ang mga diyos ang nagdadala ng pagpapala at kalamidad tulad ng baha, taggutom, at iba pa. Ang mga Sumeryo ay nagsasagawang mga ritwal tulad ng pag-aalay at pasasalamat. Ang mga ito ay nangangailangan ng dasal o [[pista]]. Si An o [[Anu]] ay diyos ng langit. Si [[Ki]] ang tagapagtanggol ng [[daigdig]], at si [[Enlil]] ang nagdadala ng malalakas na hangin at ulan. Sina [[Inanna]] at [[Dumuzi]] ang pinagkalooban ng fertilidad. Pinag-aralan naman ng mga pari ang ibig ipakahulugan ng mga panaginip at galaw ng mga [[bituin]]. Ayon sa kanila, ang mga ito ay may pahiwatig na galing sa diyos. Naniniwala rin ang mga taga-Mesopotamya na may lugar sa ilalim ng lupa. Sa Epiko ng Gilgamesh, inilarawan ito bilang madilim na kweba kung saan alikabok at luad ang [[pagkain]]. === Sining === Ang mga Sumeryo ay mahilig sa magagandang bagay. Ang mga manggagawaang may kasanayang gumawa ng alahas, kasangkapan sa [[bahay]], at dekorasyon. Ang [[musika]] ay isang kakayahan na kanilang napalawak at napaunlad. Ang mga instrumentong tulad ng [[harpa]] at [[lira]] ay ilan sa nagawa nila. Ang mga Sumeryo ay mayroon ding mga [[pipa]], [[plauta]], at pati na rin [[tamburin]]. Ang pinakakilalang [[panitikan]] ng Sumeryo ay ang tulang epiko ni ''[[Gilgamesh]]''. Si Gilgamesh ay isang hari sa [[Uruk]]. === Batas === Sa larangan ng batas, kinilala ang [[Kodigo ni Hammurabi]]. Sa bato na may taas na 2.44 na metro nakaukit ang batas ng kaharian. Si Hammurabi, pinuno ng Babilonya noong [[1792 BC|1792]]–[[1750 BCE]], ang nagpagawa ng mga batas. Naglalaman ito ng 285 na konstitusyon. Ang batas ni Hammurabi ay may kaugnayan sa lahat na makaaapekto sa pamayanan, kasama na ang relihiyon, [[pamilya]], kabuhayan, at [[krimen]]. Ang mga sumusunod na pahayag ay nakuha sa Kodigo ni Hammurabi: * "Kapag ang isang tao ay nagnakaw ng [[kapong baka]] ([[ox]]), [[tupa]], [[baboy]], o [[kambing]] na pag-aari ng [[estado]], dapat bayaran niya ito ng 30 beses sa tunay na halaga nito. Kung ito naman ay pag-aari ng pribadong mamamayan, dapat bayaran niya ito ng 10 beses sa tunay nitong halaga. Kung ang nagnanakaw naman ay hindi kayang magbayad, parurusahan siya ng kamatayan…" * "Kapag ang isang tao ay masyadong tamad sa pag-aayos ng [[dike]] ng kanyang [[lupa]]in, at pinabayaan niyang umagos ang tubig sa taniman o sa palayan na pag-aari ng ibang tao, dapat makalikha siya ng ani para sa mga naapektuhan niyang taniman…" * "Kapag nasira ng isang [[tao]] ang mata ng isang kasapi ng aristokrata, sisirain din ang kanyang mata…" * "Kapag tinanggal ng isang tao ang [[ngipin]] ng kapwa o kauri niya, tatanggalan din siya ng ngipin." Sa paglalahat ng kodigo, ito ay pagpapahiwatig ng pagsunod sa batas o pagtanggap ng parusang nauukol sa paglabag. == Mga Sanggunian == {{reflist}} [[Kategorya:Syria]] [[Kategorya:Iraq]] [[Kategorya:Mesopotamia]]
Buod ng pagbabago:
(Maikling isalarawan ang pagbabagong ginawa mo.)
Sa pag-save sa mga pagbabago, sumasang-ayon ka sa
Kasunduan sa Paggamit
, at sumasang-ayon ka rin na ilalabas mo nang walang atrasan ang ambag mo sa ilalim ng
Lisensiyang CC BY-SA 4.0
at sa
GFDL
. Sumasang-ayon ka rin na sapat na ang isang hyperlink o URL bilang atribusyon sa ilalim ng lisensiyang Creative Commons.
Balewalain
Tulong sa pagbabago
(magbubukas ng panibagong bintana)
Wikidata entities used in this page
Mesopotamia
: Sitelink, Description: tl
Mga padron na ginamit sa pahinang ito:
Padron:Main other
(
baguhin
)
Padron:Mesopotamia
(
baguhin
)
Padron:Reflist
(
baguhin
)
Padron:Reflist/styles.css
(
baguhin
)
Padron:·
(
tingnan ang wikitext
) (medyo-nakaprotekta)
Module:Check for unknown parameters
(
baguhin
)