อัครพันธบริกร

อัครพันธบริกร^[1] (อังกฤษ: archdeacon) คือนักบวชระดับสูงในศาสนาคริสต์บางนิกาย เช่น โรมันคาทอลิก แองกลิคัน และออร์ทอดอกซ์ ในสมัยกลางยุครุ่งโรจน์ถือว่าอัครพันธบริกรเป็นตำแหน่งสูงสุดในมุขมณฑลรองจากมุขนายก อัครพันธบริกรอาจมีอาณาเขตในปกครองเรียกว่าเขตอัครพันธบริกร (archdeaconry) ซึ่งเป็นเขตย่อยในมุขมณฑล

ตำแหน่งอัครพันธบริกรมีต้นกำเนิดมาจากตำแหน่ง diaconus episcopi ที่มีมาตั้งแต่ก่อนคริสต์ศตวรรษที่ 3 เป็นตำแหน่งที่มุขนายกเลือกมาจากพันธบริกร ให้ทำหน้าที่ช่วยเหลืองานด้านการบริหารมุขมณฑล การดูแลผู้ยากไร้ และปกครองดูแลพันธบริกรองค์อื่น ๆ จนราวคริสต์ศตวรรษที่ 4 - 8 ตำแหน่งอัครพันธบริกรจึงปรากฏอย่างชัดเจนในฐานะผู้ปกครองดูแลนักบวชในบังคับบัญชา ต่อมาอัครพันธบริกรถูกลดบทบาทลงเมื่อมีการแต่งตั้งตำแหน่งอื่นขึ้นมาทำหน้าที่แทน เช่น อุปมุขนายก

ในคริสตจักรโรมันคาทอลิก อัครพันธบริกรคือบาทหลวงซึ่งเป็นเจ้าหน้าที่ระดับสูงในมุขมณฑล ทำหน้าที่เป็นตัวแทนของมุขนายกในการปกครองเขตแพริชและโบสถ์ต่าง ๆ ปัจจุบันตำแหน่งนี้ถูกยกเลิกไปแล้ว และอำนาจหน้าที่ของอัครบริกรก็ถูกโอนย้ายไปให้อุปมุขนายก ผู้ช่วยมุขนายก วิคาร์ฟอเรน ดีน และอาร์ชพรีสต์แทน

ในศาสนาคริสต์ตะวันออก อัครพันธบริกรคือพันธบริกรระดับสูงในแต่ละมุขมณฑล สำหรับตำแหน่ง “อัครพันธบริกร” นี้ จะเป็นตำแหน่งที่ใช้เรียกพันธบริกรที่ถวายตัวเป็นนักพรต สำหรับพันธบริกรที่สมรสระดับสูงสุดจะเรียกว่า “ปฐมพันธบริกร”

อัครพันธบริกรมีหน้าที่ควบคุมดูแลการจัดพิธีกรรมต่าง ๆ ให้ดำเนินไปอย่างเรียบร้อย อัครพันธบริกรจึงมักติดตามมุขนายกไปปฏิบัติศาสนกิจตามที่ต่าง ๆ และอาจทำหน้าที่เป็นเลขานุการหรือผู้ช่วยของมุขนายกนั้นด้วย