Анзур

Анзур, пиёзи анзур, ансал, ансур, пиёзи кӯҳӣ (Allium giganteum, A. stipitatum, A. suworowii) — номи умумии чанд навъ пиёзи худрӯй.

Дар кӯҳҳои Тоҷикистони Шимолӣ, Марказӣ ва Ҷанубӣ мерӯяд. Як гулпоя ва 4 – 6 барги сабзи кабудтоб (дарозиаш 30 – 50 см, бараш 5 – 20 мм) дорад. Гулпояаш дукшакл, то 80 см қад мекашад. Хӯшагулаш (дар интиҳои гулпоя ҷойгир аст) курашакл буда, аз поён бо пардаи тунук пӯшида шудааст. Гулаш назаррабо, бунафш, гулобиранг. Апрел – май гул карда, май – июн мева мебандад; ғӯзааш 6-тухма. Анзур баҳорон аз пиёзак месабзад. Пиёзакаш (2 – 3 см) қабат-қабат (5 – 6 см) пӯст ҳосил мекунад. Онро дар зимистон ҳам сармо намезанад. Анзур, одатан, дар нишебиҳои кӯҳ, зардхок ва заминҳои регу сангрезадор мерӯяд. Анзури тару тоза (A. suworowii)-ро чорво мехӯрад. Барг ва пиёзаки анзур сервитамин ва иштиҳоовар буда, таъми сирро дорад. Пиёзаки анзурро баъди 5 – 7 соли сабзиш меғундоранд. Тоҷикон анзурро аз қадимулайём тару тоза ё дар хӯрок истифода мекунанд. Анзур рустании доруист. Пиёзи онро дар хамир ё латтаи тар печонда, дар қӯри оташ бипазанду бо шаш миқдори он намак ва каме равған даромехта, 8 г аз он ба дили наҳор бихӯранд, исҳол меорад, ба бемориҳои лисарғус (летаргия), саръ, молихулиё, дарди нимсара, чарх задани сар, сиёҳ задани чашм, паридани аъзо, нотавон гаштани узвҳо, фолиҷ (шал шудани нимаи бадан), каҷ шудани рӯ, нисён (фаромӯшхотирӣ) шифо мебахшад; чашмро қавӣ ва тез мекунад; ба даруни гавҳарак фуромадани зардобро, ки чашмро нобино мегардонад, манъ месозад; дарди гӯш, зиқи нафас, сурфаи куҳна, дамкӯтаҳӣ ва дағалии узвҳои даруни синаро ба эътидол меоварад; меъда ва ҳалқумро қувват мебахшад; хун қай карданро манъ ва хӯрокро ҳазм мекунад; барои зардпарвин, истисқо, сахтии сипурз, дарди рӯдаҳо, дарди буғумҳо ва ирқуннасо (радикулит) даво мебошад; санги хичакро майда карда мерезонад, захмҳои ботиниро шифо мебахшад, дарди асабҳоро таскин медиҳад, ба ҷойҳои танга-танга мӯйрехтаи сар ва риш мӯй мерӯёнад. Бехи очорондаи анзур хеле хуштаъм аст. Истеҳсоли саноатии анзур («Пиёзи анзур») дар Тоҷикистон соли 1965 сар шуд.

• Анзур / С. Юнусов // А — Асос. — Д. : СИЭМТ, 2011. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир А. Қурбонов ; 2011—2023, ҷ. 1). — ISBN 978-99947-33-45-3.