| dbo:abstract
|
- العلوم المبتدئة Protoscience هو مجموعة العلوم التي تظهر بأنها نتيجة تطبيق أولي وبدئي لمنهج علمي، بالاعتماد على معلومات مجمعة لتشكيل فرضيات hypothesis أساسية، لكن ما زال يكتنفها الشك بانها ليست قابلة للتكذيب تجريبيا أو ليست مدققة verified بعد، أي أنها لم يحصل لعيها إجماع من قبل المجتمع العلمي. نميز العلوم المبتدئة عن غيرها مما يدعى علوم كاذبة أو النظريات المشكوك بها بأن مجموع المعلومات والفرضيات والنظريات متماسكة فيها بحيث أنها مرشحة بقوة لتكون علما معتمدا موثق بأبحاث علمية قابلة للتكذيب والتدقيق والدقة. (ar)
- Una protociència és un domini científic que es troba a la seva etapa de formulació i de l'especulació, i que per tant podria ser que en el futur algunes de les seves proposicions estableixin les bases d'una nova ciència o bé que siguin refutades. Per exemple, algunes parts de l'antiga alquímia ara es consideren científiques (a la química) i l'astronomia actual (ciència física) prové de part dels antics estudis d'astrologia, que no és una ciència. (ca)
- Ve filozofii vědy existuje několik definic termínu protověda. Jeho nejjednodušší význam (proto- + věda) označuje rané období dějin vědy, kdy se vědecká metoda teprve rodila. Jiný význam rozšiřuje tuto myšlenku do současnosti, kdy protověda představuje vznikající vědu, který sice ještě není zcela vědecká, ale později se může stát řádnou vědou. Příkladem je obecná teorie relativity, která začala jako protověda (teoretická práce, která nebyla ověřena), ale později byla experimentálně ověřena a stala se plně vědeckou. Protověda se v tomto smyslu odlišuje od pseudovědy skutečnou ochotou ke změně na základě nových důkazů, na rozdíl od teorie, kterou lze použít k racionalizaci předem daného přesvědčení (tj. konfirmační zkreslení). Filozof chemie Jaap Brakel definuje protovědu jako "studium normativních kritérií pro používání experimentální technologie ve vědě". Thomas Kuhn řekl, že "protovědy vytvářejí testovatelné závěry, ale přesto se svými vývojovými vzorci podobají spíše filozofii a umění než zavedeným vědám. Mám na mysli například obory jako chemie a elektřina před polovinou 18. století, studium dědičnosti a fylogeneze před polovinou 19. století nebo mnohé dnešní společenské vědy." Konstatuje sice, že splňují demarkační kritéria falzifikovatelnosti od Poppera, ale klade si otázku, zda diskuze v protovědních oborech "vede k jednoznačnému pokroku". Kuhn dospěl k závěru, že protovědy, "stejně jako umění a filozofie, postrádají určitý prvek, který ve vyspělých vědách umožňuje zjevnější formy pokroku. Není to však nic, co by mohl poskytnout metodologický předpis. Nemám k dispozici žádnou terapii, která by protovědě pomohla k přeměně ve vědu, a nepředpokládám ani, že by ji měl k dispozici někdo jiný". Související výraz "předvědecký" znamená "vztahující se k době před vznikem vědy". Například tradiční medicína existovala tisíce let před lékařskou vědou, a proto lze mnoho jejích aspektů označit za předvědecké. V příbuzném smyslu lze za předvědecká označit i protovědecká témata (například alchymii Newtonovy doby), přičemž v tomto případě mohou označení proto- a před- (pre-) fungovat víceméně jako synonyma (druhé jmenované se ostřeji zaměřuje na myšlenku, že nic jiného než věda není vědou). Ve srovnání s okrajovými vědami, které jsou považovány za vysoce spekulativní nebo dokonce silně vyvrácené, se některé protovědy stávají uznávanou součástí hlavního proudu vědy. Historický základ velké části moderní chemie vychází z objevů alchymie, protochemie využívající některé moderní techniky a postupy moderní osvědčené chemie. (cs)
- Ως πρωτοεπιστήμη εννοείται εκείνος ο τομέας έρευνας που δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί ως επιστήμη, αλλά διαθέτει τη δυνατότητα να εγκαθιδρυθεί ως επιστημονικά αποδεκτή. Υπό αυτή την έννοια όλες οι σύγχρονες επιστήμες υπήρξαν κάποτε πρωτοεπιστήμες, καθώς ξεκίνησαν ως υποθέσεις, γύρω από τις οποίες δημιουργήθηκε σταδιακά μέσω της παρατήρησης και της έρευνας το επιστημονικό τους κέλυφος. Αντίθετα από την επιστήμη, η πρωτοεπιστήμη:
* πάσχει πιθανώς από έλλειψη γενικών θεωριών που ερμηνεύουν τις παρατηρήσεις
* λείπει το αναγκαίο σώμα μαρτυριών, βάσει των οποίων είναι δυνατόν να δοκιμαστούν οι θεωρίες
* είναι πιθανώς ασαφής ή μη μαθηματική (el)
- Protowissenschaft (von griechisch πρώτος prótos, deutsch ‚erster‘) ist ein 1970 vom Wissenschaftshistoriker Thomas Samuel Kuhn eingeführter Begriff, mit dem er Lehren bezeichnet, die sich in einem vorwissenschaftlichen Stadium befinden und noch nicht zu einer reifen Wissenschaft entwickelt haben. Obwohl sie noch viele Eigenschaften mit Pseudowissenschaften gemein haben können und auch oft von einem Kordon aus solchen umgeben sind, besitzen sie das Potenzial, sich zu wissenschaftlich anerkannten Theorien zu entwickeln. Es besteht jedoch auch die Möglichkeit, dass sie sich als Irrtümer herausstellen. (de)
- En la filosofía de la ciencia, el término protociencia se usa para describir una nueva área de esfuerzo científico en proceso de consolidación. A veces los escépticos científicos se refieren a las protociencias como ciencias patológicas.[cita requerida] El término protociencia se usa a veces para describir una hipótesis que el método científico aún no ha demostrado adecuadamente, pero que por lo demás es consistente con la ciencia existente o que, donde no lo es, lo indica abiertamente a la espera de nuevos hechos o investigaciones. Las protociencias pueden ser disciplinas o campos del saber en un estadio anterior al de ser consideradas ciencias; las hipótesis presentadas pueden estar o no de acuerdo con las evidencias conocidas en el momento, porque las predicciones asociadas a las mismas aún no se hayan comprobado empíricamente o no puedan serlo debido a limitaciones tecnológicas. Ejemplos en ese sentido serían la teoría de la relatividad general, que empezó siendo una protociencia y hoy se considera ciencia, o la teoría de cuerdas, considerada hoy día una protociencia[cita requerida] a la espera de verificación experimental. En el sentido histórico se considera protociencias a disciplinas como la astrología o la alquimia que dieron paso a la astronomía y la química con la aparición del método científico. Sin embargo, la negativa de sus practicantes a aceptar dicho método hace que hoy día se las considere pseudociencias. (es)
- Protozientzia hitza zientziaren filosofian, finkapen prozesuan dauden esfortzu zientifikoaren esparru berriak azaltzeko erabiltzen den terminoa da. Protozientziak, zientzialari eszeptikoentzat zientzia patologiko gisa adierazten dute. Protozientzia terminoa, metodo zientifikoak oraindik egoki egiaztatu ez duen hipotesiak azaltzeko erabiltzen da. Protozientziak zientzia izendatu baino lehenagoko diziplinak edo ezagutzaren eremuak izan daitezke. Bertan aurkezten diren hipotesiak, momentuan ezagunak diren nabaritasunekin ados edo desados egon daitezke, eginiko erlazionaturiko iragarpenak oraindik ez daudelako enpirikoki egiaztatuak edo muga teknologikoak direla eta. Kasu hauen adibide gisa, erlatibitate orokorraren teoria edo korden teoria dira. Lehenengoaren kasuan, protozientzia bat izaten hasi zen eta gaur egun zientzia bat kontsideratzen da eta bigarrenaren kasuan, egunera arte protozientzia bat izanda ere frogapen enpirikoaren zain dago. Zentzu historikoan, astrologia edo alkimia izan dira protozientziaren diziplinak, geroago metodo zientifikoari esker, astronomiari eta kimikari ateak ireki ziotenak. (eu)
- In the philosophy of science, there are several definitions of protoscience. Its simplest meaning (most closely reflecting its roots of proto- + science) involves the earliest eras of the history of science, when the scientific method was still nascent. The term can also be applied to modern emerging fields of study. (en)
- En philosophie des sciences, une protoscience est un nouveau domaine scientifique qui en est à l'étape de la formulation et de la spéculation, et qui pourrait par la suite voir certaines de ses propositions établir les fondements d'une nouvelle science ou au contraire être rejetées. (fr)
- Protosains adalah suatu bidang studi yang tampak sejalan dengan fase awal metode ilmiah dengan pengumpulan informasi dan formulasi hipotesis, tetapi melibatkan spekulasi bahwa bidang tersebut belum dibuktikan secara eksperimen maupun belum diverifikasi atau diterima berdasarkan konsensus ilmuwan. Protosains dibedakan dengan berbagai bentuk spekulasi lain karena pembentukannya diupayakan untuk tetap sejalan dengan semua bidang riset ilmiah yang berhubungan lainnya untuk dapat dibuktikan sesegera mungkin. (in)
- il termine protoscienza viene usato generalmente per definire un campo di ricerca che non si è ancora sviluppato fino a diventare una disciplina scientifica, ma che può avere il potenziale per diventarlo. Questo termine viene spesso usato per descrivere le nuove teorie sorte nel Rinascimento con l'obiettivo di uno studio naturalistico della realtà. (it)
- プロトサイエンス（protoscience）とは、科学哲学において科学以前の、科学的プロセスにより研究されつつある新しい分野を呼ぶときに使われる言葉である。日本語の日用語として未定着である。使われる場合も意味は浮動しており、使う場面ごとに意味は変わるような状況である。 プロトサイエンスの用語は日本ではほとんど使われない。定訳ではないが、物事の科学性を論じる場面で未科学あるいは未知科学と使われる。 (ja)
- Protonauka – obszar badań, w którym nie rozwinęła się jeszcze ścisła praktyka naukowa typowa dla dziedzin o dłuższej tradycji. Protonauka jest wysoce spekulatywna. Analogicznie jak paranauka, ma zazwyczaj tendencję do stabilizacji i wzrostu rygoru badań, przemieniając się w typową naukę. Przykładem protonauki były alchemia i astrologia, które ewoluowały w chemię oraz astronomię. Współczesne praktykowanie alchemii czy astrologii jest już jednak uważane za pseudonaukę. Z powodu braku oficjalnej klasyfikacji uznanie jakiegokolwiek obszaru badań za protonaukę jest sytuacją kontrowersyjną. (pl)
- De term protowetenschap, of 'wetenschap in wording', verwijst naar oudere praktijken en concepten waaruit zich geleidelijk moderne wetenschappelijke vakgebieden hebben ontwikkeld. Voorbeelden zijn de astrologie als voorloper van de astronomie, en de alchemie als voorganger (en naamgever) van de chemie.De term protowetenschap werd gebruikt in een essay uit 1970 van wetenschapsfiloof Thomas Kuhn, waarin deze poogde het overgangsgebied tussen pseudowetenschap en 'echte wetenschap' in kaart te brengen. Met de term 'protowetenschap' verwees Kuhn naar die kennissystemen waarvoor een deugdelijke wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt, maar die uiteindelijk wel aan de basis staan van serieuze formele wetenschapsbeoefening. (nl)
- Протонаýка (от др.-греч. πρῶτος «первичный» и наука) — собирательное название для исторических философских дисциплин, которые существовали до разработки научного метода и стали впоследствии науками. Стандартным примером является алхимия, которая позднее стала химией, или астрология, из которой впоследствии развилась астрономия. В более широком смысле термин «протонаука» может быть использован применительно к любому набору убеждений или теорий, которые ещё не были адекватно проверены в рамках научного метода, так что они могут со временем стать наукой. (ru)
- Protovetenskap är en teoribildning, vars överensstämmelse med verkligheten ännu inte hunnit undersökas enligt vetenskapliga metoder. Om en protovetenskaplig teori visar sig vara en användbar beskrivning av vår värld, kan den accepteras som vetenskap. Om den misslyckas med att beskriva omvärlden, men ändå gör anspråk på att vara vetenskaplig, är den att betrakta som pseudovetenskap. (sv)
- Протонаýка - збірна назва для історичних філософських дисциплін, які існували до розробки наукового методу і стали згодом дійсними науками. Стандартним прикладом є алхімія, яка пізніше стала хімією, або астрологія, з якої згодом розвинулася астрономія. У більш широкому сенсі «протонаука» може бути використана стосовно будь-якого набору переконань або теорій, які ще не були адекватно перевірені в рамках наукового методу, так що вони можуть з часом стати «законною» наукою. (uk)
- Na filosofia da ciência, existem várias definições de protociência. Seu significado mais simples (refletindo mais de perto suas raízes de proto+ciência) envolve as primeiras eras da história da ciência, quando o método científico ainda era incipiente. O termo também pode ser aplicado a campos de estudo emergentes modernos. (pt)
|
| rdfs:comment
|
- العلوم المبتدئة Protoscience هو مجموعة العلوم التي تظهر بأنها نتيجة تطبيق أولي وبدئي لمنهج علمي، بالاعتماد على معلومات مجمعة لتشكيل فرضيات hypothesis أساسية، لكن ما زال يكتنفها الشك بانها ليست قابلة للتكذيب تجريبيا أو ليست مدققة verified بعد، أي أنها لم يحصل لعيها إجماع من قبل المجتمع العلمي. نميز العلوم المبتدئة عن غيرها مما يدعى علوم كاذبة أو النظريات المشكوك بها بأن مجموع المعلومات والفرضيات والنظريات متماسكة فيها بحيث أنها مرشحة بقوة لتكون علما معتمدا موثق بأبحاث علمية قابلة للتكذيب والتدقيق والدقة. (ar)
- Una protociència és un domini científic que es troba a la seva etapa de formulació i de l'especulació, i que per tant podria ser que en el futur algunes de les seves proposicions estableixin les bases d'una nova ciència o bé que siguin refutades. Per exemple, algunes parts de l'antiga alquímia ara es consideren científiques (a la química) i l'astronomia actual (ciència física) prové de part dels antics estudis d'astrologia, que no és una ciència. (ca)
- Protowissenschaft (von griechisch πρώτος prótos, deutsch ‚erster‘) ist ein 1970 vom Wissenschaftshistoriker Thomas Samuel Kuhn eingeführter Begriff, mit dem er Lehren bezeichnet, die sich in einem vorwissenschaftlichen Stadium befinden und noch nicht zu einer reifen Wissenschaft entwickelt haben. Obwohl sie noch viele Eigenschaften mit Pseudowissenschaften gemein haben können und auch oft von einem Kordon aus solchen umgeben sind, besitzen sie das Potenzial, sich zu wissenschaftlich anerkannten Theorien zu entwickeln. Es besteht jedoch auch die Möglichkeit, dass sie sich als Irrtümer herausstellen. (de)
- In the philosophy of science, there are several definitions of protoscience. Its simplest meaning (most closely reflecting its roots of proto- + science) involves the earliest eras of the history of science, when the scientific method was still nascent. The term can also be applied to modern emerging fields of study. (en)
- En philosophie des sciences, une protoscience est un nouveau domaine scientifique qui en est à l'étape de la formulation et de la spéculation, et qui pourrait par la suite voir certaines de ses propositions établir les fondements d'une nouvelle science ou au contraire être rejetées. (fr)
- Protosains adalah suatu bidang studi yang tampak sejalan dengan fase awal metode ilmiah dengan pengumpulan informasi dan formulasi hipotesis, tetapi melibatkan spekulasi bahwa bidang tersebut belum dibuktikan secara eksperimen maupun belum diverifikasi atau diterima berdasarkan konsensus ilmuwan. Protosains dibedakan dengan berbagai bentuk spekulasi lain karena pembentukannya diupayakan untuk tetap sejalan dengan semua bidang riset ilmiah yang berhubungan lainnya untuk dapat dibuktikan sesegera mungkin. (in)
- il termine protoscienza viene usato generalmente per definire un campo di ricerca che non si è ancora sviluppato fino a diventare una disciplina scientifica, ma che può avere il potenziale per diventarlo. Questo termine viene spesso usato per descrivere le nuove teorie sorte nel Rinascimento con l'obiettivo di uno studio naturalistico della realtà. (it)
- プロトサイエンス（protoscience）とは、科学哲学において科学以前の、科学的プロセスにより研究されつつある新しい分野を呼ぶときに使われる言葉である。日本語の日用語として未定着である。使われる場合も意味は浮動しており、使う場面ごとに意味は変わるような状況である。 プロトサイエンスの用語は日本ではほとんど使われない。定訳ではないが、物事の科学性を論じる場面で未科学あるいは未知科学と使われる。 (ja)
- Protonauka – obszar badań, w którym nie rozwinęła się jeszcze ścisła praktyka naukowa typowa dla dziedzin o dłuższej tradycji. Protonauka jest wysoce spekulatywna. Analogicznie jak paranauka, ma zazwyczaj tendencję do stabilizacji i wzrostu rygoru badań, przemieniając się w typową naukę. Przykładem protonauki były alchemia i astrologia, które ewoluowały w chemię oraz astronomię. Współczesne praktykowanie alchemii czy astrologii jest już jednak uważane za pseudonaukę. Z powodu braku oficjalnej klasyfikacji uznanie jakiegokolwiek obszaru badań za protonaukę jest sytuacją kontrowersyjną. (pl)
- De term protowetenschap, of 'wetenschap in wording', verwijst naar oudere praktijken en concepten waaruit zich geleidelijk moderne wetenschappelijke vakgebieden hebben ontwikkeld. Voorbeelden zijn de astrologie als voorloper van de astronomie, en de alchemie als voorganger (en naamgever) van de chemie.De term protowetenschap werd gebruikt in een essay uit 1970 van wetenschapsfiloof Thomas Kuhn, waarin deze poogde het overgangsgebied tussen pseudowetenschap en 'echte wetenschap' in kaart te brengen. Met de term 'protowetenschap' verwees Kuhn naar die kennissystemen waarvoor een deugdelijke wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt, maar die uiteindelijk wel aan de basis staan van serieuze formele wetenschapsbeoefening. (nl)
- Протонаýка (от др.-греч. πρῶτος «первичный» и наука) — собирательное название для исторических философских дисциплин, которые существовали до разработки научного метода и стали впоследствии науками. Стандартным примером является алхимия, которая позднее стала химией, или астрология, из которой впоследствии развилась астрономия. В более широком смысле термин «протонаука» может быть использован применительно к любому набору убеждений или теорий, которые ещё не были адекватно проверены в рамках научного метода, так что они могут со временем стать наукой. (ru)
- Protovetenskap är en teoribildning, vars överensstämmelse med verkligheten ännu inte hunnit undersökas enligt vetenskapliga metoder. Om en protovetenskaplig teori visar sig vara en användbar beskrivning av vår värld, kan den accepteras som vetenskap. Om den misslyckas med att beskriva omvärlden, men ändå gör anspråk på att vara vetenskaplig, är den att betrakta som pseudovetenskap. (sv)
- Протонаýка - збірна назва для історичних філософських дисциплін, які існували до розробки наукового методу і стали згодом дійсними науками. Стандартним прикладом є алхімія, яка пізніше стала хімією, або астрологія, з якої згодом розвинулася астрономія. У більш широкому сенсі «протонаука» може бути використана стосовно будь-якого набору переконань або теорій, які ще не були адекватно перевірені в рамках наукового методу, так що вони можуть з часом стати «законною» наукою. (uk)
- Na filosofia da ciência, existem várias definições de protociência. Seu significado mais simples (refletindo mais de perto suas raízes de proto+ciência) envolve as primeiras eras da história da ciência, quando o método científico ainda era incipiente. O termo também pode ser aplicado a campos de estudo emergentes modernos. (pt)
- Ve filozofii vědy existuje několik definic termínu protověda. Jeho nejjednodušší význam (proto- + věda) označuje rané období dějin vědy, kdy se vědecká metoda teprve rodila. Jiný význam rozšiřuje tuto myšlenku do současnosti, kdy protověda představuje vznikající vědu, který sice ještě není zcela vědecká, ale později se může stát řádnou vědou. Příkladem je obecná teorie relativity, která začala jako protověda (teoretická práce, která nebyla ověřena), ale později byla experimentálně ověřena a stala se plně vědeckou. Protověda se v tomto smyslu odlišuje od pseudovědy skutečnou ochotou ke změně na základě nových důkazů, na rozdíl od teorie, kterou lze použít k racionalizaci předem daného přesvědčení (tj. konfirmační zkreslení). (cs)
- Ως πρωτοεπιστήμη εννοείται εκείνος ο τομέας έρευνας που δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί ως επιστήμη, αλλά διαθέτει τη δυνατότητα να εγκαθιδρυθεί ως επιστημονικά αποδεκτή. Υπό αυτή την έννοια όλες οι σύγχρονες επιστήμες υπήρξαν κάποτε πρωτοεπιστήμες, καθώς ξεκίνησαν ως υποθέσεις, γύρω από τις οποίες δημιουργήθηκε σταδιακά μέσω της παρατήρησης και της έρευνας το επιστημονικό τους κέλυφος. Αντίθετα από την επιστήμη, η πρωτοεπιστήμη: (el)
- En la filosofía de la ciencia, el término protociencia se usa para describir una nueva área de esfuerzo científico en proceso de consolidación. A veces los escépticos científicos se refieren a las protociencias como ciencias patológicas.[cita requerida] El término protociencia se usa a veces para describir una hipótesis que el método científico aún no ha demostrado adecuadamente, pero que por lo demás es consistente con la ciencia existente o que, donde no lo es, lo indica abiertamente a la espera de nuevos hechos o investigaciones. (es)
- Protozientzia hitza zientziaren filosofian, finkapen prozesuan dauden esfortzu zientifikoaren esparru berriak azaltzeko erabiltzen den terminoa da. Protozientziak, zientzialari eszeptikoentzat zientzia patologiko gisa adierazten dute. Protozientzia terminoa, metodo zientifikoak oraindik egoki egiaztatu ez duen hipotesiak azaltzeko erabiltzen da. Zentzu historikoan, astrologia edo alkimia izan dira protozientziaren diziplinak, geroago metodo zientifikoari esker, astronomiari eta kimikari ateak ireki ziotenak. (eu)
|