Ibn Sina
Abu Ali al-Husein ibn Sina (lat. Avicena; 980. – 1037.), vodeći perzijski islamski filozof i svestrani znanstvenik. Bavio se, između ostalog, i medicinom, alkemijom, astronomijom, psihologijom, etikom, politikom, teologijom, metafizikom, fizikom, logikom, matematikom i poezijom.[1] Smatra se ocem rane moderne medicine.[2][3] Od oko 450 radova za koje se zna da je napisao, oko 240 je sačuvano, uključujuči 150 o filozofiji i 40 o medicini.[4]
| Ibn Sina (Avicena) | |
|---|---|
| Islamsko zlatno doba | |
| Perzijska filozofija | |
 | |
| Biografske informacije | |
| Rođenje | oko 980. Buhara |
| Smrt | 1037. Hamadan |
| Filozofija | |
| Škola/Tradicija | avicenizam |
| Glavni interesi | medicina, alkemija, astronomija, psihologija, etika, filozofija, teologija, metafizika, fizika, logika, matematika, poezija |
| Znamenite ideje | |
Avicenizam, njegova filozofija koja predstavlja neoplatonističku verziju aristotelizma, izvršila je ogroman utjecaj na skolastiku 13. vijeka.[5] Između ostalog, Ibn Sina je uveo razliku između egzistencije i esencije, što su široko prihvatili srednjovekovni evropski filozofi.[6]
Život
urediIbn Sina (arapski: ابن سینا) (grčki: Aβιτζιανός, Avitzianós) je rođen u blizini Buhare, koja je u to vrijeme bila prestonica iranske dinastije Samanida.[7] Njegov otac Abdulah je bio uvaženi ismailitiski učenjak.[8] Stekao je obrazovanje iz područja prava, književnosti, logike, matematike, raznih znanosti i metafizike. Kao čudo od djeteta, do svoje šesnaeste godine je već važio za ljekara od ugleda.[5] Do svoje osamnaeste godine je ovladao svim tada poznatim znanostima.[7]
Kraj dinastije Samanida za njega je označio početak brojnih lutanja i priklanjanja raznim dvorovima. Pred kraj života se bavio i astronomskim istraživanjima.[7] Zadnje godine života proveo je u Isfahanu kao dvorski ljekar, a umro je u Hamadanu.
Učenje
urediSvoju filozofiju Avicena je većim dijelom temeljio na aristotelizmu i neoplatonizmu, koji je pokušavao da spoji sa islamskim vjerskim predstavama.[9] Iako je četrdeset puta pročitao Aristotelovu Metafiziku, tvrdio je, tek nakon što je pročitao Al-Farabijevo delo „O metafizičkim objektima“, da je uspeo da je konačno shvati.[5]
Ibn Sina je zastupao metafizičko učenje (dahrija) prema kojem proces svjetskog zbivanja nema početka ni kraja u vremenu, već je neka vrsta emanacije. Svijet je za Avicenu vječan i ni od koga stvoren, ali je uslovljen vječnim Bogom koji postoji izvan vremena.[9] Prema Aviceni „dahr“ je neprolazni trenutak u kojem se rasprostire Božja prisutnost, tj. ono što je pohranjeno u unutrašnjosti vremena i što u sebi sadrži neprekidno trajanje (ta'rifat). Koren dahr označava trajnost za razliku od prolaznosti vremena (zaman). U tom smislu se u neoplatonističkoj filozofiji ova dva termina razrađuju kao dijalektička suprotnost.[10]
Po pitanju problema univerzalija, Abu-Ali ibn Sina je umjereni realista: za njega opći pojmovi postoje prije stvari, u stvarima i iza stvari (lat. ante res, in rebus i post res). Tako božanski um prethodi stvarima, dok ljudski um dolazi posle njih. On tvrdi da je princip pojedinačnosti materija, a princip opštosti um. Stoga smatra da je istinska spoznaja nemoguća bez kosmičkog uma, koji je jedinstven kod svih ljudi.[9] Čovjekova je duša besmrtna, ali ne u fizičkom, već samo u duhovnom smislu.
Jedan od Aviceninih argumenata koji govori o prirodi duše postulira odraslog čovjeka koji iznenada stupa u postojanje, lebdeći u praznom prostoru, prekrivenih očiju i razdvojenih udova. Ovaj „leteći čovjek“ ne bi raspolagao nikakvim čulima, ali bi svejedno bio svestan svog postojanja. Smatra se da ovaj argument anticipira Dekartov cogito ergo sum.[5] Avicena je vjerovao da biće predstavlja akcident esencije i da kontingentna bića zahtevaju nužne uzroke koji će podržati njihovo postojanje. Ovu verziju kosmološkog argumenta je prihvatio Toma Akvinski.[5]
Djela
urediNapisao je oko 450 djela o raznim temama, najvećim dijelom na arapskom, ali takode i na perzijskom jeziku.[5] Sačuvano je više od stotinu njegovih spisa: o filozofiji, nauci, religiji, lingvistici i književnosti.[7]
- „Velika filozofska enciklopedija“, Avicenino kapitalno djelo, podeljena je na logiku, fiziku, matematiku i metafiziku. Po naređenju kalifa spaljena je 1160. u Bagdadu.[9]
- „Iscjeljenje“, filozofsko djelo sa kojim se srednjovekovna zapadna filozofija upoznala putem Al-Gazalijevog rezimea, kao i prijevoda na latinski.
- „Kanon medicine“, čuveno Avicenino djelo koje je nekoliko vijekova služio ljekarima Istoka i Zapada.
Učenici
uredi- Bahmanijar ibn Marzban Azerbejdžani ( umro 1066.), Ibn Sinin najistaknutiji učenik persijskog porekla. Bahmanijarovo poznato delo At-Tahsil, uz Ibn Sinina dela Nedžat i Šifa, koristilo se kao udžbenik u XI i XII veku.
- Ibn Zejla Isfahani je bio jedan od Ibn Sininih učenika. Umro je 1048. godine.
- Abu Ubejd Džuzdžani (umro 1046. u Hamedanu), sledeći Ibn Sinin učenik, više je poznat po svojoj bliskosti Ibn Sini i po tome što je upravo on preneo učiteljevu autobiografiju, nego zbog naučnih rezultata koje je ostavio za sobom. Istoričari islamske filozofije konstatuju da je Džuzdžani više bio Ibn Sinin sledbenik nego učenik.[11]
Izvori
uredi- ↑ Charles F. Horne (1917), ed., The Sacred Books and Early Literature of the East Vol. VI: Medieval Arabia, p. 90-91. Parke, Austin, & Lipscomb, New York. (cf. Ibn Sina (Avicenna) (973-1037): On Medicine, c. 1020 CE Arhivirano 2007-10-30 na Wayback Machine-u, Medieval Sourcebook.)
- ↑ „Avicenna's Canon of Medicine: A Look at Health, Public Health, and Environmental Sanitation” (PDF). Researchgate.net. Pristupljeno 6. 1. 2018.
- ↑ Colgan, Richard (19. 9. 2009.). „Advice to the Young Physician: On the Art of Medicine”. Springer Science & Business Media. Pristupljeno 6. 1. 2018.
- ↑ O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F. „Ibn Sina – biografija”. MacTutor History of Mathematics archive. (en)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Avicena, Oksfordski filozofski rečnik, Sajmon Blekburn, Svetovi, Novi Sad, 1999. ISBN 86-7047-303-8
- ↑ Frederik Koplston, Srednjovekovna filozofija (str. 225), Beograd, 1989.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Ibn Sina, Enciklopedija živih religija, Nolit, Beograd, 2004.
- ↑ Avicenna (Ibn Sina): Muslim Physician And Philosopher of the Eleventh Century, p. 38, Rosen Publishing, ISBN 1-4042-0509-8.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Avicena, Filozofija, Enciklopedijski leksikon, Mozaik znanja, Beograd 1973.
- ↑ Filozofijski rečnik, Matica Hrvatska, Zagreb 1984.
- ↑ Halilović, T., Halilović, S. i Halilović, M., Kratka istorija islamske filozofije, Beograd, Centar za religijske nauke „Kom” (2014). pp. 65—67.
Vanjske veze
uredi- Naučno-istraživački institut Ibn Sina u Sarajevu (sh)
- Život i djela Ibn Sine Arhivirano 2008-10-21 na Wayback Machine-u
- Ibn Sina - Tesavvuf, etika i politika (Hasanul-Fahruri)