1781
godina
(Preusmjereno sa stranice 1781.)
- Ovo je članak o godini 1781.
Godina 1781 (MDCCLXXXI) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u petak po julijanskom kalendaru.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 17. vijek – 18. vijek – 19. vijek |
| Decenija: | 1750-e 1760-e 1770-e – 1780-e – 1790-e 1800-e 1810-e |
| Godine: | 1778 1779 1780 – 1781 – 1782 1783 1784 |
| Gregorijanski | 1781. (MDCCLXXXI) |
| Ab urbe condita | 2534. |
| Islamski | 1195–1196. |
| Iranski | 1159–1160. |
| Hebrejski | 5541–5542. |
| Bizantski | 7289–7290. |
| Koptski | 1497–1498. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1836–1837. |
| • Shaka Samvat | 1703–1704. |
| • Kali Yuga | 4882–4883. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4417–4418. |
| • 60 godina | Yin Metal Vo(l) (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11781. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Događaji
urediJanuar/Siječanj
uredi- 1. 1. - Željezni most iznad rijeke Severn u Engleskoj, prva takva građevina od lijevanog željeza, pušten u promet.
- 6. 1. - Američki rat za nezavisnost: Britanci američkog prebega Benedicta Arnolda su opljačkali i zapalili Richmond, Virginia, tijekom pohoda i povlačenja su opustošena i druga mjesta oko rijeke James. Arnoldova glava je ucijenjena na 5.000 gvineja.
- 6. 1. - Anglo-francuski rat: francuske trupe su se iskrcale na kanalsko ostrvo Jersey, ali su potučene; poginula su oba komandanta.
- 10. 1. - Pobuna Túpac Amarua II u Peruu: opsada Cusca je završena neuspehom. Snage pobune se osipaju.
- 17. 1. - Bitka kod Cowpensa je ubedljiva američka pobeda u Južnoj Karolini.
- 29. 1. - U Minhenu izvedena Mozartova opera Idomeneo.
Februar/Veljača
uredi- 2. 2. - Skupština Marylanda, kao posljednja od Trinaest kolonija ratificira Članke o konfederaciji.
- 3. 2. - Četvrti anglo-holandski rat: Britanci zauzimaju holandski otok Sint Eustatius.
- februar - Izveštaj francuskog ministra finansija Jacquesa Neckera (Compte rendu) pogrešno predstavlja finansijsku situaciju stabilnom - nisu predstavljeni troškovi američkog rata - što podstiče novo zaduživanje.
Mart/Ožujak
uredi- 1. 3. - Carskim reskriptom je određeno naizmenično služenje na grčkom i srpskom u hramu sv. Spiridona u Trstu - Grci se nakon ovoga odvajaju od ovog hrama.[1]
- 1. 3. - Američka revolucija: Drugi kontinentalni kongres počinje primjenjivati Članke o konfederaciji kao ustav Sjedinjenih Država (do 1789).
- Jedina savezna institucija je Kongres, bez ovlašćenja za oporezivanje ili sprovođenje svojih odluka.
- 9. 3. (26. 2. po j.k.) - Umro crnogorski vladika Sava Petrović Njegoš, nasleđuje ga sestrić Arsenije Plamenac (do 1784) - nije naročito ugledan ni popularan, među glavarima su podele.
- 13. 3. - Britanski astronom William Herschell otkriva planetu Uran - prva neklasična planeta.
- 15. 3. - Bitka kod Guilfordske većnice, danas Greensboro, North Carolina: Cornwallisovi Britanci odnose skupu pobedu nad Greeneovim Amerikancima
- mart - Britanci uzimaju holandske kolonije Essequibo i Demerara u današnjoj Gvajani, ove godine osnivaju glavni grad te zemlje Georgetown.
- mart - Túpac Katari opseda La Paz (do juna, i opet od avgusta do oktobra).
- 16. 3. - Bitka kod rta Henry u Virdžiniji: strateška pomorska britanska pobeda, što omogućava pojačanja Benedictu Arnoldu.
- 16. 3. - Pobuna komunerosa u Socorru, Vicekraljevstvo Nova Granada, dan. Kolumbija, povodom povećanja poreza - ugušena je do oktobra.
- 30. 3. - Jozefinizam: ius placeti - papina pisma upravljena na ugarsku i hrvatsku crkvu mogu se proglasiti samo ako su prije toga stekla odobrenje vladara.
April/Travanj
uredi- 6. 4. - Túpac Amaru II je uhvaćen nakon izdaje, pogubljen je sledećeg meseca a pobuna traje još godinu dana.
- 16. 4. - Anglo-francuski rat: Bitka u Porto Prayi na portugalskim Zelenortskim ostrvima je strateški francuski uspeh - uspeli su pomoći holandski garnizon na Rtu dobre nade, kuda su se uputili i Britanci.
- 29. 4. - Bitka kod Fort Royala ispred Martinika: pristigli de Grasseov konvoj je prošao Hoodovu blokadu.
Maj/Svibanj
uredi- 10. 5. - Španjolci Bernarda de Gálveza uzimaju Britancima nakon dvomesečne opsade Pensacolu, glavni grad Zapadne Floride.
- maj - Guvernadur Radonjić je opet u poseti Beču, delegacija traži da car uzme u zaštitu zemlju kako bi se uveo red iznutra i pripremila odbrana.[2]
- 19. 5. - Smenjen je francuski ministar finansija Jacques Necker, usled neprijateljstva de Maurepasa i de Vergennesa.
- 22. 5. - Ségurov edikt određuje da kandidati za francuske oficire moraju imati bar četiri generacije plemstva - nezadovoljstvo buržoazije i novijeg plemstva.
- maj-jun - Dogovorena je Austro-ruska alijansa. U narednom periodu Josip II i Katarina Velika razgovaraju o podeli Osmanskog carstva, gde bi Austrija uzela BiH i Srbiju, kao i, sada mletačke, Istru i Dalmaciju,[3] dok Katarina sledi Grčki projekt, stvaranje Neovizantije. Austrijanci organizuju obaveštajnu službu u Srbiji,[4] u kojoj ima dosta sveštenika, kaluđera i trgovaca.[5] (→ Austrijsko-turski rat (1787–1791), Rusko-turski rat (1787–1792)).
Jun/Juni/Lipanj
uredi- 10. 6. - Temišvarski episkop Mojsije Putnik, "dvorski kandidat",[6] izabran je za karlovačkog mitropolita (do 1790).
Jul/Juli/Srpanj
uredi- 1. 7. - Drugi anglo-mysorski rat: Britanci su porazili mnogobrojnije mysorske snage u bici kod Porto Nova (dan. Parangipettai).
- 27. 7. - Francuz François Henri de la Motte je obešen zbog špijuniranja pred 80.000 gledalaca u Tyburnu, delu Londona.
Avgust/August/Kolovoz
uredi- 5. 8. - Anglo-holandski rat: pomorska Bitka na Dogger Banku bez jasnog pobednika.
- 18. 8. - Alojz I. je novi knez Lihtenštajna (do 1805).
- 30. 8. - Francuski pomorski general François Joseph Paul de Grasse stigao je sa flotom i trupama na ulaz u zaliv Chesapeake - britanski gen. Cornwallis je blokiran.
Septembar/Rujan
uredi- 4. 9. - Španjolci su osnovali El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles,
- 5. 9. - Američki rat za nezavisnost: Bitka u zalivu Chesapeake u kojoj francuska flota pod komandom admirala grofa de Grassea nanosi veliki poraz britanskoj floti, čime je prekinuta opskrba britanskih trupa u Virdžiniji.
- 6. 9. - Bitka na Grotonskim visovima: Arnoldovi Britanci zauzimaju Fort Griswold u Connecticutu, ubijeno mnogo branitelja koji su se predali. Poslednji veći okršaj na severu SAD je neuspešni pokušaj diverzije da Washington ne bi otišao u Virdžiniju.
- 17. 9. - Jozefinska kolonizacija: car je izdao patent za naseljavanje Galicije i Bukovine
- 28. 9. - Počinje Opsada Yorktowna, odlučujuća bitka Američkog rata: američke i francuske snage kopnene i pomorske snage su opsele britanskog generala Cornwallisa u Yorktown, Virginia.
Oktobar/Listopad
uredi- 13. 10. odn. 21. 12. - Jozefinizam - Edikt o vjerskoj toleranciji među kršćanskim vjerama: sloboda vjere za protestante i pravoslavce, uključujući i Ugarsku i Hrvatsku. Pravoslavci tako mogu osnivati svoje vjerske općine i u banskoj Hrvatskoj, npr. u Zagrebu 1786.[7] Sada se slobodno mogu naseljavati protestantski Slovaci i kalvinski Mađari u Banat odn. Bačku.[8]
- oktobar - Sofronije Kutovali je preuzeo iz Venecije upravu nad pravoslavnim crkvama u Veneciji, Istri, Dalmaciji i Boki kotorskoj kao egzarh vaseljenskog patrijarha.[9]
- 17. 10. - Španski lojalisti su rasturili Túpac Katarijevu opsadu La Paza, on je ubrzo uhvaćen i pogubljen sledećeg meseca.
- 19. 10. - Američki rat za nezavisnost: Opsada Yorktowna završena kapitulacijom britanskih snaga pod Lordom Cornwallisom američkim i francuskim trupama čime su praktički okončana neprijateljstva u Sjevernoj Americi.
- 20. 10. - Robert R. Livingston je prvi sekretar ino. poslova SAD (do 1783, naziv funkcije promenjen u državni sekretar 1789).
Novembar/Studeni
uredi- 1. 11. - Jozefinizam - Patent o kmetstvu: ukinuta lična zavisnost kmetova u austrijskoj polovini države.[10] (ili u češkim zemljama).
- 7. 11. - U Sevilji (Španija) rimokatolička inkvizicija posljednji put počinila zločin javnog spaljivanja "grešnika" optuženih za jeres.
- 11. 11. - Opsada Negapatama: Britanci zauzimaju glavnu holandsku luku na istoku Indije (Holandski Koromandel).
- 15. 11. - Car Josip je ukinuo Collegium Illyrico-Hungaricum, Hrvatski kolegij u Bologni.
- 21. 11. - Umro je francuski prvi ministar de Maurepas, nasleđuje ga de Vergennes (do 1787), koji je i ministar ino. poslova.
- 26. 11. - Francuske i irske trupe preotele Sint Eustatius Britancima.
- 29. 11. - Masakr na Zongu, prilikom koga posada istoimenog britanskog teretnog broda baca stotinjak prevoženih robova u more; kasniji pokušaj brodovlasnika da naplate osiguranje tereta izaziva sudski spor koji će dovesti do zgražanja javnosti i dati značajan poticaj abolicionističkom pokretu.
- 29. 11. - U Londonu osnovan Drevni red druida, prva organizacija koja nastoji obnoviti i njegovati druidske tradicije iz pret-kršćanskog doba.
Decembar/Prosinac
uredi- 12. 12. - Pomorska bitka kod Ushanta u Biskajskom zalivu: Britanci su zarobili deo brodova iz francuskog konvoja za Karibe.
- krajem godine - Posebna sultanova naredba traži obustavljanje nasilja i da se raja odvraća od iseljavanja u Austriju - spahije, čitluk-sahibije i zakupci poreza vrše zulum nad rajom.[11] Početkom 1780-tih ipak prelaze manje grupe, npr. 30 porodica iz Bosne u Srem i Slavoniju u prvoj polovini ove godine.[12]
- 28. 12. - Pošto je ranije tokom godine crnogorski guvernadur Jovan Radonjić ponovo dolazio u Beč radi pomoći i zaštite, sada je u Crnu Goru došlo poslanstvo pukovnika Pavlića/Paulića - dogodine dogodine vrše snimanja i šalju izveštaje.[13][2]
Kroz godinu
uredi- Njemački filozof Immanuel Kant objavljuje Kritiku čistog uma.
- Car Josif II je naredio da se u srpske škole uvede latinica - nakon više predstavki će odustaje od te odluke 1785.[14]
- Dekret o Banatu: Josif II je nedavno inkorporirani Tamiški Banat podredio različitim dvorskim ustanovama, banatskim administrativnim tijelima i vojsci.[15]
- 1778-81 - Trgovac Avram Miletić je sastavio "Pesmaricu"[16] sa 129 pesama, urbanih lirskih i nekoliko epskih.
- Budimski episkop Sofronije Kirilović prelazi u Temišvar (do smrti 1786). Ove godine je završen ikonostas Saborne crkve u Sentandreji.
- 1781-83 - Draškovićevo vlastelinstvo Steničnjak se uključuje u Karlovački generalat.[17]
- Konačni Messierov katalog, sa 103 objekta - još sedam je priključeno u 20. st..
Rođenja
uredi- 26. 1. - Achim von Arnim, književnik († 1831)
- 30. 1. - Adelbert von Chamisso, njemački književnik i naučnik († 1838)
- 8. 2. - Ante Franjin Alačević, skupljač narodnih pjesama († 1856)
- 17. 2. - René Laennec, izumitelj stetoskopa († 1826)
- 6. 5. - Karl Christian Friedrich Krause, filozof († 1832)
- 9. 6. - George Stephenson, "otac železnice" († 1848)
- 21. 6. - Siméon Denis Poisson, matematičar, fizičar († 1840)
- 4. 7. - Aleksandar Benkendorf, ruski general, osnivač tajne policije († 1844)
- 5. 7. - Stamford Raffles, osnivač Singapura († 1826)
- 3. 9. - Eugène de Beauharnais, Napoleonov posinak, vicekralj Italije († 1824)
- 20. 10. - Jovan Došenović, filozof, pesnik i prevodilac († 1813)
- 11. 12. - David Brewster, fizičar, izumitelj u optici († 1868)
Smrti
uredi- 15. 2. - Gotthold Ephraim Lessing, filozof, pisac (* 1729)
- 18. 3. - Anne Robert Jacques Turgot, francuski ekonomist, bivši prvi ministar (* 1727)
- 10. 4. - Teodor Kračun, slikar, ikonopisac (* 1730)
- 16. 5. - Gašpar Petar Vinjalić, svećenik, povjesničar (* 1707)
- 18. 5. - Túpac Amaru II, vođa ustanka u Peruu (* ca. 1742)
- 18. 8. - Franjo Josip I., knez Lihtenštajna (* 1726)
- 7. 10. - Franjo Ksaver Pejačević, povjesničar (* 1707)
- 21. 11. - Jean-Frédéric Phélypeaux de Maurepas, prvi ministar Francuske (* 1701)
- Jovan Četirević Grabovan, ikonopisac (* 1720)
Reference
uredi- ↑ Црквена Општина. comunitaserba.org
- ↑ 2,0 2,1 Istorija s. n. IV-1, 524
- ↑ Historija n. J. II, 869
- ↑ Historija n. J. II, 1375
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 357
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 276
- ↑ Historija n. J. II, 1100
- ↑ Historija n. J. II, 1146-47
- ↑ Istorija s. n. IV-2, 58
- ↑ Historija n. J. II, 876
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 354
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 355
- ↑ Historija n. J. II, 1275
- ↑ Istorija s. n. IV-2, 92
- ↑ Historija n. J. II, 1165
- ↑ Istorija s. n. IV-2, 142
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 223
- Literatura
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)