Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]
Wikipedija

1774

godina
Ovo je članak o godini 1774.

Godina 1774 (MDCCLXXIV) bila je redovna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u srijedu po julijanskom kalendaru.

Milenijum: 2. milenijum
Vjekovi: 17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija: 1740-e  1750-e  1760-e  – 1770-e –  1780-e  1790-e  1800-e
Godine: 1771 1772 1773 – 1774 – 1775 1776 1777
Rusija 1762-1801 - crvenim zaokruženi dobici po Kučuk-kajnardžijskom miru
1774. po kalendarima
Gregorijanski 1774. (MDCCLXXIV)
Ab urbe condita 2527.
Islamski 1187–1188.
Iranski 1152–1153.
Hebrejski 5534–5535.
Bizantski 7282–7283.
Koptski 1490–1491.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat 1829–1830.
• Shaka Samvat 1696–1697.
• Kali Yuga 4875–4876.
Kineski
• Kontinualno 4410–4411.
• 60 godina Yang Drvo Konj
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11774.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Događaji

uredi

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

uredi
 
Abdul Hamid I
  • 21. 1. - Nakon smrti Mustafe III novim osmanskim sultanom postaje Abdul Hamid I (do 1789). Novi sultan je religiozan, pacifista; u blagajni nema novca za uobičajeni poklon janičarima.
  • 27. 1. - John Wilkinson je patentirao bor mašinu za dubljenje topovskih cevi iz punog komada železa. Takođe može proizvoditi i cilindre za parne strojeve (→ Boulton and Watt sledeće godine).
  • početkom godine - Završava se kuga na Balkanu, koja je trajala od oko 1762. - u Srbiji je stradalo dosta Turaka u Beogradu i Nišu, ali i Srba u okolnim selima.[1]
  • februar? - Grigorij Potemkin postaje caričin ljubavnik u ovo vreme, dobija mnoga zvanja, npr. generalni guverner Novorusije.

April/Travanj – Jun/Lipanj

uredi
  • april, početkom - Mehmed-paša Bušatlija je u Podgorici, sprema pohod protiv Kuča, naročito Drekalovića. Među njima i drugim brdskim i crnogorskim plemenima vlada glad. Rovci su im pomogli i preveli ih kod sebe, preko Bratonožića, za šta su ovi kažnjeni - od plena je, po lokalnoj legendi, izgrađen Vezirov most, zapravo stariji. Po narodnom predanju, Kuči-Drekalovići se potucaju sedam godina po Crnoj Gori.[2]
  • 26. 4. - Kralj Luj XV je oboleo, ispostavlja se od boginja; Madame du Barry napušta Versaj 3. 5. po njegovoj želji.
 
Luj XVI
  • 10. 5. - Nakon smrti Louisa XV, na francusko prijestolje dolazi njegov unuk Louis XVI (do 1792). Zemlja je prezadužena, raste neprijateljstvo prema apsolutnoj monarhiji. Parižani slave kraljevu smrt na ulici (u provinciji ne).
    • Grof de Maurepas, nakon 25 godina nemilosti, postaje faktički prvi ministar u maju (do smrti 1781). Fiziokrat Turgot je u avgustu postavljen za generalnog kontrolora finansija (do 1776), značajno je smanjio deficit i podigao nacionalni kredit.
    • Stil Louis XVI označava prelaz iz baroka u neoklasicizam.
  • 20. 5. - Nepodnošljivi zakoni, Zakon o vladi Masačusetsa: poništena je povelja te kolonije, guverner, imenovan od krune, dobija široka ovlašćenja. Za vojnog guvernera ovog meseca je stigao gen. Thomas Gage.
  • 3. 6. - Jedno urbarsko naređenje u Hrvatskoj - obaveze kmeta prema gospodaru.[3]
  • 14. 6. - Zvanično je otvoren Bydgoszczki kanal u Poljskoj, veza između sliva Visle i Odre, dugačka oko 25 km.
  • 16. 6. - Osnovan Harrodsburg, Kentucky, prvo belo naselje u kasnijoj državi i zapadno od Apalača.
  • 16. 6. - James Cook video nenaseljen atol Palmerston; u ovo doba je video i Niue, ali pošto mu urođenici nisu dali iskrcati se, prozvao ga je Divlji otok.
 
"Bitka kod Kozludže"
 
Proširena Kanada, tj. Provincija Kvebek
  • 22. 6. - Nepodnošljivi zakoni: potpisan je britanski Zakon o Kvebeku, na snazi od sledeće godine - opozvana proklamacija iz 1763. kojom se želelo asimilirati Franko-kanađane, garantovana im je sloboda vere i vraćena imovinska prava. Kvebek je proširen na Zemlju Ohajo i deo Zemlje Ilinois.
  • 27. 6. - Rusi su blokirali Šumen i Ruščuk.
  • 30. 6. - "Kneginja Tarakanova" je sa saputnicima (npr. Karol Stanisław Radziwiłł) stigla u Dubrovnik - priča kako je kćerka ruske carice Jelisavete i pravi naslednik prestola, Radziwiłł je pripadnik Barske konfederacije, pokušava dobiti tursku pomoć - samozvanka ostaje u gradu do zime.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

uredi
  • jul - Španci konačno žele potvrditi svoje pretenzije na severozapadu Amerike: Juan José Pérez Hernández plovi do 54°40', pored dan. Britanske Kolumbije.
  • 21. 7. (10. 7. po j.k.) - Kučukkainardžijski mir okončava šestogodišnji rat Rusije i Otomanskog carstva -
    • njime je Rusija dobila Azov, Kerč, Jenikale i Kinburn na Crnom moru, deo Jedisana sa budućim Hersonom (osn. 1778), preuzela "zaštitu" formalno nezavisnog Krimskog Kanata (anektiran 1783), kao i s njim povezane Kabardije
    • dobila je pravo da štiti hrišćane u Turskoj (ili predloženu rusku crkvu u Carigradu, dvosmisleno tumačenje);
    • Moldavija, Vlaška i ostrva u egejskom Arhipelagu se vraćaju pod osmansko sizerenstvo i vlast
    • evidentno slabljenje Turske otvara proces koji će sljedeći vijek i pol biti poznat kao Istočno pitanje.
    • U Osmanskom carstvu su posle Kučuk-kajnardžijskog mira ponovljene zabrane čitlučenja, bez efekta. U Beogradskom pašaluku 1770-ih su prevladali janičari, koji se otimaju oko čitluka, njihovi prvaci imaju vojske svojih pristalica.[4]
  • 23 - 26. 7. (12 - 15. 7. po j.k.) - Pugačovljeva pobuna, Kazanska bitka: pobunjenici su prvo porazili carske trupe i opkolili ih u Kazanskom kremlju, ali su ih onda potukla carska pojačanja.
  • 28. 7. - 4. 8. - Turski desant na Krim, ne znajući za potpisani mir.
  • 29. 7. - Johann Thomas von Trattner je dobio dozvolu za tiskaru u Varaždinu, koja već radi (prvi varaždinski kalendar je tiskan 9. 1.).
  • leto - Schiehallionski eksperiment: Nevil Maskelyne meri otklon viska usled sile teže planine u Škotskoj, na osnovu čega će biti procenjena gustina zemlje (4,5 g/cm3, prava vrednost je oko 5,5, ćemu će Henry Cavendish biti vrlo blizu 1798).
 
Pristley je dobio kiseonik fokusiranjem Sunčeve svjetlosti na živin oksid
  • 1. 8. - Joseph Priestley je oslobodio "deflogistikovani vazduh", tj kiseonik, o čemu je izvestio sledeće godine - ima prioritet otkrića jer ga je prvi objavio (Lavoisier ga naziva "vitalni vazduh" zatim oxygène 1777). Pristley opisuje svoje eksperimente sa gasovima u šestotomnom Experiments and Observations on Different Kinds of Air 1774-86.
  • 6. 8. - Pripadnici milenarske sekte Shakersa stižu u Ameriku, Ann Lee i još osmoro.
  • 24. 8. - Sofronije Kirilović je potvrđen od carice za budimskog episkopa (do 1781).
 
Grobnica Klementa XIV (Canova, 1787)
  • 22. 9. - Umro je papa Klement XIV. Od oktobra počinje četvoromesečna konklava na kojoj su, pojednostavljeno, suprotstavljene projezuitska-kurijalna i antijezuitska-krunska struja; u februaru će na 265. glasanju biti izabran Pio VI.
 
"Čitanje iz Goetheovog Werthera" (Wilhelm Amberg, 1870)
  • 29. 9. - U Leipzigu anonimno objavljen roman "Jadi mladog Werthera", poluautobiografsko djelo Johanna Wolfganga von Goethea sa kojim počinje književni pokret Sturm und Drang, odnosno period romantizma u evropskoj književnosti i umjetnosti.
  • 29. 9. - Uputstvo za poboljšanje ilirskih i rumunskih škola u naslednim zemljama (Regulae directivae für die Verbesserung des illyrischen und walachischen nicht unierten Elementar oder Trivial-Schulwesens in k. k. Erblaendern).[5]

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

uredi
  • 5. 10. - U Kraljevini Sardiniji je osnovana Legija lakih trupa, za vojnu odbranu i finansijski nadzor granica - prethodnica današnje italijanske Guardia di Finanza.
  • 10. 10. - James Cook otkrio otok Norfolk, nenaseljen.
  • oktobar? - Austrijsko-osmanski pregovori: Habsburzi dobijaju Bukovinu (aneksija dogodine).
  • 19. 10. - Ugovorom iz Camp Charlottea je završen Rat lorda Dunmorea: Indijanci Shawnee pristali da neće loviti južno od Ohaja i neće dirati putnike na toj reci.
  • jesen - Zbog gladi u mletačkoj Dalmaciji, iseljava se 1.000 porodica, u tursku Bosnu i habsburški Srem.[6]
  • 8. 11. - George Bogle se sastao sa Pančen Lamom, čime je prvi put uspostavljen diplomatski kontakt između V. Britanije i Tibeta.
 
Znak Velikokikindskog dištrikta
  • 12. 11. - Osnovan Velikokikindski dištrikt, samoupravna jedinica na severozapadu Banata, mahom naseljena Srbima (ukinut 1876). Iz privilegije je izbačena odredba o pravu opština da odlučuju koga će primati u svoju sredinu, tako da distrikt ubrzo postaje mešovit a ne srpska oblast.[7][8]
  • 27. 11.? - Španac Domingo de Bonechea stiže na Tahiti radi aneksije i preobraćenja domorodaca - umire u januaru a misija je napuštena kasnije tokom 1775.
  • 1. 12. - Počinje bojkot britanske robe, prema odluci na Kontinentalnom kongresu.
  • 6. 12. - "Opće školsko uređenje" u austrijskim i češkim zemljama (u Ugarskoj Ratio educationis 1777) - polazište za osnivanje osnovnih škola.[9] Reformu vodi Johann Ignaz von Felbiger.
  • 9. 12. - Marokanski sultan započinje neuspešnu opsadu španske Melille (do marta).
  • 14 - 15. 12. - Američki patrioti uzimaju barut i topove iz Fort William and Mary blizu Portsmouth, New Hampshire.
  • zima - proleće 1774/75 - U Francuskoj je poskupeo hleb zbog nerodne godine, u aprilu će doći do "Brašnarskog rata", guerre des farines, nereda gladnih.

Kroz godinu

uredi
 
Vićentije Jovanović Vidak
  • Episkop temišvarski Vićentije Jovanović Vidak izabran je za karlovačkog - "na mig dvora", mada je bio "buntovnik" 1769. Narod sumnjiči arhijereje da su se opredelili za uniju pa raste nezadovoljstvo izazvano još Regulamentom iz 1770.[10] Na crkvenom saboru je uložen protest protiv Regulamenta; srpski arhijereji su odbili da se za Srbe ozvaniči jedan katihizis sa katoličkim elementima.[11]
  • Splitska Poljoprivredna akademija se prozvala Ekonomsko društvo.[12]
  • Opatija, ranije isusovačka, sada je u posjedu riječkoga kaptola.
  • Nemački grof Woldemar von Schmettau podnosi predlog preko francuske vlade da se obnovi Kneževina Srbija kao turska vazalna država - prvi takav poznati predlog.[13]
  • Alberto Fortis: Viaggio in Dalmazia, u njoj je prvi put objavljena "Asanaginica".
  • Johann Erich Thunmann: Untersuchungen über die Geschichte der östlichen europäischen Völker; iznosi ilirsku teoriju Albanaca.
  • Samuilo Sava Lazarević: Načalo učenija hotjaščim učitisja knig pismeni nemeckim.
  • Crkve: sv. Ivana Krstitelja u Vrpolju, sv. Ivana Krstitelja u Sibinju, sv. Elizabete u Jalžabetu, Rođenja Blažene Djevice Marije u Novoj Kapeli, sv. Antuna Opata u Velom Lošinju; Uspenska crkva u Novom Sadu.
  • Johan Gottlieb Gahn je izolirao mangan, Carl Wilhelm Scheele je opisao hlor.
  • Marija Terezija je ediktom donela kodeks pomorskih propisa.
  • Jean-Paul Marat je u Newcastleu napisao političko delo "Okovi ropstva".

Rođenja

uredi
Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1774.

Smrti

uredi
Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1774.

Reference

uredi
  1. ↑ Istorija s. n. IV-1, 354
  2. ↑ Istorija s. n. IV-1, 519
  3. ↑ Historija n. J. II, 1097-8
  4. ↑ Istorija s. n. IV-1, 328
  5. ↑ Istorija s. n. IV-1, 268
  6. ↑ Istorija s. n. IV-2, 14
  7. ↑ Istorija s. n. IV-1, 213
  8. ↑ Istorija s. n. IV-1, 266
  9. ↑ Historija n. J. II, 875
  10. ↑ Historija n. J. II, 1186
  11. ↑ Austriski porazi. rastko.rs
  12. ↑ Historija n. J. II, 1235
  13. ↑ Istorija s. n. IV-1, 425
Literatura
  • Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
  • Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=1774&oldid=41865175