Valdenzi
Valdenzi, valdežani ili Lionski siromasi su hrišćanski verski pokret nastao u 12. veku u Francuskoj. Pokret je osnovao Pierre Valdo.
Valdenzi su se zalagali za društvenu jednakost i ravnopravnost žena, a protivili ratovima i vlasti katoličke crkve. Slični su im bili Katari iz južne Francuske.
Katolička crkva ih je vekovima surovo progonila i ubijala, ali su u neznatnom broju uspeli da prežive do danas.
Pokret je osnovao Pierre Valdo (1140-1218), bivši trgovac iz Liona, koji je doživeo preobražaj 1173. godine, podelio siromasima svoja bogatstva i počeo propovedati siromaštvo i pokajanje.[1] Petar je bos, u prostom odelu apostola, lutao je drumovima i gradovima, privlačeći sebi učenike. Tako je obrazovana zajednica propovednika, »apostola«, koja u početku nije ostavljala utisak da je neprijateljski raspoložena prema crkvi. Ali kada su u pokret ušle siromašne mase Liona i drugih gradova, onda je zbog svoje popularnosti počeo da dobija za crkvu opasan karakter. Lionski je episkop zabranio Valdu i njegovim pristalicama propoved.[1] Oni su apelovali na papu, koji je odbacio odluku episkopa, ali je propovedničku delatnost valdenza učinio zavisnom od dobre volje sveštenstva onih mesta u kojima se nalaze.[1] »Lionski siromasi« nisu se povinovali tom rešenju, pa ih je sinod u Veroni pod papom Lucijem III 1184. godine proglasio jereticima i isključio iz crkve.
Valdenzi su nalazili pristalice u siromašnim slojevima stanovništva, pretežno građanima i seljacima koji su bili pritisnui feudalnim ugnjetavanjem. Iz francuske širili su se u Švajcarsku, Njemačku, Češku i Italiju. Među valdenzima su žene imale pravo da izvode obrede, da propovedaju, krste i steknu sveštenički status. Zabeleženo je da su se valdenzi odvojili od ortodoksije kada je lokalni biskup odbio da dopusti ženama da propovedaju.[2]
Kada su valdenzi isključeni iz crkve, njihovi uspesi dobijaju za crkvu toliko opasan karakter, da je sledeći papa, Inoćentije III, stupio s njima u pregovore.[1] Priznavši im neke osobenosti u obredima i načinu života, pošlo mu je za rukom da odvoji od valdenza one elemente koji se još nisu konačno odvojili od katoličke crkve. Tako je nastala zasebna grupa takozvanih katoličkih siromaha (franjevci).[1] Katolički siromasi pretstavljali su u neku ruku "desno krilo" valdenskog pokreta; oni su primili kompromis s crkvom i ostali u njenom krilu.[1] Drugi deo valdenza sve se više udaljavao od crkvenih dogmi i približavao katarima, ili albižanima. Slično katarima, organizuju zasebnu crkvu sa izbornim sveštenstvom na čelu.[1]
Samo u Strazburu 1211. godine je spaljeno više od 80 "Lionskih siromaha". Valdežani su masovno spaljivani i u Tuluzu i drugim gradovima.
Valdenzi su odbacivali papu, feudalnu državu, prolivanje krvi, tražili vraćanje crkve siromaštvu i oštro se suprostavljali krstaškim ratovima. Jedan inkvizitor je valdenze opisao kako „izbegavaju svaki oblik trgovine, da ne bi lagali, varali i kleli“, da idu bosonogi, nose vunenu odeću, nemaju nikakvo lično vlasništvo i, kao apostoli, svime raspolažu zajednički.[2]
Valdenstvo je imalo jako uporište u onim oblastima Francuske i Italije, gde su se još sačuvali ostaci stare slobode, na koju su feudalci vršili sve veći pritisak.[1] Posebno su odbacivali monopol crkve u pitanjima života i smrti. U regenburškom Cod. X5 iz 15. veka, kaže se za valdeneze: "Oni ne priznaju crkveni pokop, nego govore i veruju, da se jednako može pokopavati svukuda. Oni takođe ne veruju da je groblje više sveto nego njiva ili koje drugo mesto, voćnjak ili koja mu draga zemlja".[3]
Valdenze su nemilosrdno iskorenjivali ognjem i mačem, ne štedeći ni njihove žene i decu.[1] Usled viševjekovnog progona od katoličke crkve ova sledba je bila skoro uništena.
Posle mnogo godina progona i istrjebljivanja 1848. su stekli pravnu slobodu na teritoriji sadašnje Italije (Pijemont) i Francuske (Savoja). 1856. prvi Valdenzi su iz Italije stigli u Južnu Ameriku.
U italiji su 1975 Valdenžanska crkva i italijanska Metodistička crkva formirale savez "Valdenžanske i Metodističke crkve". Broje oko 50.000 članova (45.000 Valdenza od toga: 30.000 u Italiji, a 15.000 u Argentini i Urugvaju) i 5.000 Metodista. U SAD postoji par crkvenih opština, koje su nezavisne u odnosu na "Valdenžansku i Metodističku crkvu" u Italiji. U Njemačkoj su pretežno asimilirani od strane luteranaca.
- Cameron, Euan, The Waldenses: Rejections of Holy Church in Medieval Europe, (2001)
- Comba, Emilio, History of the Waldenses of Italy, from their origin to the Reformation, (1978)
- American Waldensian Society, North America
- Iglesia Valdense, South America
- www.chiesavaldese.org Arhivirano 2010-02-18 na Wayback Machine-u