Koordinate: 43° 16′ 28" SGŠ, 21° 55′ 25" IGD
Gabrovac je naseljeno mesto u gradskoj opštini Palilula na području grada Niša u Nišavskom okrugu. Nalazi se u dolinskom prostoru Gabrovačke reke, u južnom delu Niša, udaljeno 6 km od centra grada. Godine 1878. selo je imalo 33 domaćinstva i 222 stanovnika (prosečno 6,7 po domaćinstvu) a 1930. godine 124 domaćinstva i 765 stanovnika. Prema popisu iz 2002. bilo je 1189 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1167 stanovnika).
U samom centru je ušće dva potoka, Vukmanovske i Berbatovske reke koji čine Gabrovačku reku - pritoku Nišave. Gabrovac je poznat po jednom od najstarijih manastira u Nišavskom regionu. Radi se o manastiru Svete Trojice koji je sagrađen u 13. veku i jedan je od najlepših u okolini Niša. U okolini Gabrovca nalaze se takozvani rimski i turski šanac. Obe lokacije sada koriste pripadnici Vojske Srbije.
Preistorijski i antički nalazi, a zatim tragovi starohrišćanske crkve na lokalitetu Manastira Svete Trojice, ukazuju na davnu istorijsku naseljenost ovog prostora. Da je Gabrovac još u srednjem veku formirano selo pokazuju najraniji turski izvori, jer ga je popis iz 1498. godine zatekao sa 84 kuće (6 samačkih, 8 udovičkih) i 3 vodenice koje melju pola godine, i sa prihodom sela od 10.350 akči. Prema turskom popisu nahije Niš iz 1516. godine, mesto je bilo jedno od 111 sela nahije i nosilo je isti naziv kao danas, a imalo je 10 kuća, 3 udovička domaćinstva, 3 samačka domaćinstva [1]. Uoči oslobođenja od Turaka selo je bilo pod gospodarlukom Jusuf-bega iz Niša.
U periodu Srbije i međuratne Jugoslavije selo postepeno gubi naturalne karakteristike orijentišući se ka tržišnoj i prigradskoj poljoprivredi. Posle 1945. godine razvoj sela ispoljio je dvojake osobine: tendenciju iseljavanja autohtonog stanovništva bliže Nišu ili u Niš i privlačnost za useljavanje stanovništva drugih sela. U tom procesu postepeno gubi tradicionalne poljoprivredne karakteristike i od 1950/55. godine najpre se transformisao u prigradsko mešovito naselje, a od 1970/75. godine u radničko-seljačku periferijsku mesnu zajednicu.
U strukturi domaćinstava, prema izvoru prihoda, bilo je 1971. godine 45 poljoprivrednih, 86 mešovitih i 150 nepoljoprivrednih domaćinstava. Šireći se duž puta u dolini Gabrovačke reke, kao i parcelacijom i naseljavanjem meštana i pridošlica na lokacijama pored puta, došlo je tokom 1970-1980. godine do fizičkog spoja i srastanja Niša sa Gabrovcem. Osim toga, nastupio je posle 1970/75. godine i interes Nišlija za otkupom zemljišta radi rekreacije i odmora. Tako je tokom osme decenije 20. veka u dolinskom prostoru do manastira Svete Trojice i iznad njega izrasla jedna od niških vikend zona.
U naselju Gabrovac živi 995 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,6 godina (41,9 kod muškaraca i 43,3 kod žena). U naselju ima 387 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,07.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
- Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
|
|
Stanovništvo prema polu i starosti [3]
|
|---|
|
m |
|
|
ž |
| ? |
1 |
|
|
7 |
| 80+ |
10 |
|
|
22 |
| 75-79 |
12 |
|
|
22 |
| 70-74 |
31 |
|
|
30 |
| 65-69 |
35 |
|
|
40 |
| 60-64 |
48 |
|
|
43 |
| 55-59 |
39 |
|
|
32 |
| 50-54 |
58 |
|
|
52 |
| 45-49 |
48 |
|
|
51 |
| 40-44 |
50 |
|
|
50 |
| 35-39 |
36 |
|
|
34 |
| 30-34 |
31 |
|
|
30 |
| 25-29 |
41 |
|
|
33 |
| 20-24 |
42 |
|
|
41 |
| 15-19 |
40 |
|
|
38 |
| 10-14 |
27 |
|
|
35 |
| 5-9 |
22 |
|
|
27 |
| 0-4 |
20 |
|
|
11 |
| prosek |
41.9 |
|
|
43.3 |
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
204
|
219
|
275
|
281
|
322
|
343
|
387
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
56
|
107
|
74
|
87
|
34
|
25
|
3
|
1
|
-
|
-
|
3.07
|
|
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
522
|
142
|
338
|
31
|
9
|
2
|
525
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
96
|
335
|
74
|
18
|
2
|
|
|
|
|
|
|
|
Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja
| Pol
|
Ukupno
|
Poljoprivreda, lov i šumarstvo
|
Ribarstvo
|
Vađenje rude i kamena
|
Prerađivačka industrija
|
Proizvodnja i snabdevanje...
|
Građevinarstvo
|
Trgovina
|
Hoteli i restorani
|
Saobraćaj, skladištenje i veze
|
| Muški
|
251
|
6
|
-
|
-
|
101
|
4
|
9
|
28
|
7
|
25
|
| Ženski
|
154
|
8
|
-
|
-
|
43
|
-
|
1
|
31
|
12
|
6
|
| Oba
|
405
|
14
|
-
|
-
|
144
|
4
|
10
|
59
|
19
|
31
|
| Pol
|
Finansijsko posredovanje
|
Nekretnine
|
Državna uprava i odbrana
|
Obrazovanje
|
Zdravstveni i socijalni rad
|
Ostale uslužne aktivnosti
|
Privatna domaćinstva
|
Eksteritorijalne organizacije i tela
|
Nepoznato
|
| Muški
|
1
|
3
|
17
|
4
|
13
|
5
|
-
|
-
|
28
|
| Ženski
|
2
|
4
|
7
|
9
|
19
|
3
|
-
|
-
|
9
|
| Oba
|
3
|
7
|
24
|
13
|
32
|
8
|
-
|
-
|
37
|
- ↑ „Istorijski arhiv Niš: „DETALjNI POPIS NAHIJE NIŠ IZ 1516. GODINE“”. Arhivirano iz originala na datum 2012-03-15. Pristupljeno 2014-08-24.
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
- Enciklopedija Niša: Priroda, prostor, stanovništvo; izdanje Gradina - Niš, 1995. g. pp. 23.
Srbija
