Үүт

Үүт диэн кыыллар тыhыларын эмиийдэригэр оҥоһуллар иҥэмтэлээх убаҕас. Саҥа төрөөбүт оҕолоро, улаатан атын аhы сиир буолуохтарыгар дылы, үүтүнэн эрэ аhыыллар. Хайа баҕар сиикэй үүт элбэх хойуу сыалаах, протеиннаах уонна кальцийдаах.

Тымныы сиргэ харайыллыбытаҕана, үүт сотору буолан баран аһыйар. Сылытыллаҕына эмиэ аһыйыан сөп.^[1] Лактобактерия ферментациятын түмүгэ буолар. Лактобактериялар үүккэ баар саахары молочнай кислотаҕа кубулатар. Сорох үрүҥ аһы оҥорорго ферментация сорук оҥостон оҥороллор.

Үүтү харайарга атыыга барыан иннинэ пастеризациялааччылар.

Киһи толору баланстаах диетатыгар үүт олус улахан суолталаах. Киһи унуоҕа үүнэригэр элбэх кальцийдаах. Ону тэҥэ белоктардаах, уонна араас битэмииннэр элбэхтэр. Үүт биир ыстакаана киһиэхэ күҥҥэ наадалаах битэмииннэри 44% биэрэр. Сорох үрүҥ аска кальций олус кыра эбэтэр суох, ол курдук мороженайга, сырга уонна сүөгэйгэ. ^[2]

Тымныйа сылдьар кэмнигэр үүтү элбэхтэ иһэр сүбэлэнэр. Тоҕо диэтэххэ үүккэ чэпчэкитик киһи организымыгар иҥэримтиэ белоктаах. Онтон белок иммуноглобулины оҥорорго көмөлөһөр. Ол эрэн белогу үүттэн эрэ буолбахха, атын астартан эмиэ ылыахха сөп. Ол иһин үүт ыалдьыбыт киһи организымыгар тугу гынарын ырытыахха. Бастатан туран, гириибинэн ыалдьа сылдьар киьиэхэ үүт лактаза фермиэнин оҥоһулларыгар мэһэйдиир уонна ахсаанын кыччатар. Онтон сылтаан киһи үүтү истэҕинэ организыма үүтү тулуйуо суоҕун сөп. Онтон ыалдьа сылдьар киһи састайаанньата хайдах да тупсар кыаҕа суох. Иккиһинэн, ыалдьыбыт киһи үүтү истэҕинэ сыраана-сыына элбиир, ыарыыта бэргээн биэрэр. Өйдөөн көрдөххө киһи учугэй аһынан аһаатаҕына доруобуйата тупсар. Үсүһүнэн, киһи үүттэн сылтаан күөмэйэ иһиэн сөп. Ол иьин быраастар оҕуруот аьын сүбэлииллэр. Түмүктээн эттэххэ, үксүн туох да улахан туһатын аҕалбакка эрэ, ыалдьа сылдьар киьи састайаанньатын бэргэтиннэрэр диэххэ сөп.