Wanuku suyu
Wanuku suyu nisqaqa (aymara simipi: Wanuku jach'a suyu; kastilla simipi: Departamento de Huánuco) huk suyum Piruw mama llaqtapi. Uma llaqtanqa Wanuku llaqtam.
| ||
|---|---|---|
| ||
| Waywash walla, Qarwaqucha | ||
| Wanuku suyu | Wallqanqa | |
 | ||
 | ||
| Unancha | ||
 | ||
| . | ||
| Mama llaqta |  Piruw
| |
| Tinkurachina siwikuna | ||
| Pruwinsyakuna | 11 | |
| Distritukuna | 75 | |
| Uma llaqta | Wanuku | |
| Simikuna | qhichwa simi, kastilla simi | |
| Runakuna | 762.223 (inei 2007) | |
| Runa ñit'inakuy | -runa / km² | |
| Hallka k'iti kanchar | 34.166 km² | |
| Hanaq kay | ||
| Kamasqa wata | 24 ñiqin qhulla puquy killapi 1859 watapi | |
| Kamachiq runa | Juan Alvarado Cornelio (2019-2022) | |
| Karu rimay yupay | +62 | |
| Pacha suyu | UTC-5 | |
| Qhichwa simipi llika tiyanan | [www.] | |
| Kastilla simipi llika tiyanan | regionhuanuco.gob | |
| Wanuku suyup pruwinsyankuna | ||
| ||
Wiñay kawsay
llamk'apuyKamasqa 24 ñiqin qhulla puquy killapi 1859 watapi.
Allpa saywachi
llamk'apuy- Amachasqa sallqa suyukuna: Anqas Walla mamallaqta parki - Tinku Mariya mamallaqta parki - Sira ayllu llaqta risirwa - Waywash walla risirwa suyu
- Mayukuna: Marañun - Pachitiya mayu - Urqumayu - Wallaqa mayu
- Quchakuna: Kisilluqucha - Lawriqucha - Mituqucha - Pichqaqucha - Qarpaqucha - Qarwaqucha - Siwlaqucha
- Urqukuna: Hatun Siwla (6.344 m) - Hirishhanka (6.094 m) - Huraw - Kisillu hirka - Kisilluhanka - Kulli - Liyun Waqanan - Ninashanka - Pishtaq hirka - Puskanturpa - Puywanqucha - Runtuy - Santa Rusa - Sarapu - Umiñaturri - Yarupaja - Yerupaja (6.617 m) - Wallakuna: Rawra walla - Waywash walla.
- Q'asakuna: Rawra (4.900 m) (Mayukillap Iskaynin pruwinsyapi); Qunkush (4.660 m) (Bolognesi pruwinsyapi)
Llaqta pusay rakiy
llamk'apuyChunka hukniyuq pruwinsyanmi kan.
| Pruwinsya | Runakuna (2007) [1] | Uma llaqta |
|---|---|---|
| Ampu | 55.483 | Ampu |
| Inka wamp'uwatana | 31.032 | Inka wamp'uwatana |
| Lawriqucha | 35.323 | Hisus |
| Leoncio Prado | 116.965 | Tinku Mariya |
| Awriq | 26.620 | Waqrachuku |
| Mayukillap Iskaynin | 47.008 | Tantasqa |
| Pachitiya | 60.321 | Panaw |
| Wamali | 66.450 | Llata |
| Wanuku | 270.233 | Wanuku |
| Waqaypampa | 20.408 | Waqaypampa |
| Yaruwillka | 32.380 | Chawinillu |
Runakuna
llamk'apuyWanuku suyupiqa Ashaninka, Cashibo-Cacataibo, Shipipu-Qunibu, Yanisha, Uni runakunam tiyanku.
Simikuna
llamk'apuySuyupiqa Wanuku nunashimi nisqata, kuntipitaq Anqash runashimi nisqatapas rimanku.
| Pruwinsya | Kastilla simita rimaqkuna /1 | % | Indihina simita rimaqkuna /1, /2 | % |
|---|---|---|---|---|
| Ampu | 36,767 | 74.3 | 12,642 | 25.5 |
| Inka wamp'uwatana | 23,930 | 89.2 | 2,840 | 10.6 |
| Lawriqucha | 27,846 | 89.3 | 3,304 | 10.6 |
| Leoncio Prado | 94,715 | 91.1 | 9,121 | 8.8 |
| Marañun | 17,185 | 74.7 | 5,743 | 25.0 |
| Mayukillap Iskaynin | 24,324 | 59.2 | 16,678 | 40.6 |
| Pachitiya | 27,210 | 52.0 | 25,029 | 47.8 |
| Wamali | 26,349 | 45.3 | 31,563 | 54.3 |
| Wanuku | 183,502 | 75.7 | 58,366 | 24.1 |
| Waqaypampa | 3,516 | 19.9 | 14,059 | 79.5 |
| Yaruwillka | 10,555 | 37.5 | 17,510 | 62.3 |
| Llapan | 475,899 | 70.6 | 196,855 | 29.2 |
/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata
/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)
Pukyu: [2]
Karu puriy
llamk'apuySuyupi paqarisqakuna
llamk'apuyApaykachana
llamk'apuyKaypipas qhaway
llamk'apuyWillay pukyukuna
llamk'apuyHawa t'inkikuna
llamk'apuyCommons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Wanuku suyu.
- Saywitu: Wanuku suyu
- www.regionhuanuco.gob.pe (kastilla simi)
- Wanuku qhichwa simi taqi: Rimaycuna - Quechua de Huánuco - Diccionario del quechua del Huallaga con índices castellano y inglés, 2008
| Wanuku suyu | ||
|---|---|---|
| Uma llaqta: Wanuku | ||
| Pruwinsyakuna: Ampu • Inka wamp'uwatana • Lawriqucha • Leoncio Prado • Marañun • Mayukillap Iskaynin • Pachitiya • Wamali • Wanuku • Waqaypampa • Yaruwillka | ||
| Amachasqa sallqa suyukuna: Anqas Urquwallqa mamallaqta parki • Sira ayllu llaqta risirwa • Tinku Mariya mamallaqta parki • Waywash Urqukuna risirwa suyu | ||
| Urqukuna: Hatun Siwla • Hatun Tsulla • Hirishhanka • Yerupaja - Waywash urqukuna | ||
| Quchakuna: Karpaqucha • Kisilluqucha • Lawriqucha • Mit'uqucha • Pichqaqucha • Qarwaqucha • Siwlaqucha • Waskaqucha | ||
| Mayukuna: Lawriqucha mayu • Marañun mayu • Nupi mayu • Pachitiya mayu • Pususu mayu • Santa Krus mayu • Urqumayu • Wallaqa mayu | ||
| Runa llaqtakuna: Ashaninka • Qhichwa • Uni (Cashibo-Cacataibo) • Shipibu-Qunibu • Yanisha | ||
| Simikuna: Wanuku suyupi rimaykuna • ashaninka simi • kastilla simi • panu simi • qhichwa • Wanuku rimay • yanisha simi | ||
| Mawk'a llaqtakuna: Piruru • Wanuku Pampa |
| Suyukuna (Piruw) | ||
|---|---|---|
| Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku |