Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]
Wikisłownik

Polska

Podobna pisownia Podobna pisownia: polska • Pólska • pólska

Polska (język polski)

edytuj
 
Polska (1.1)
wymowa:
IPA: [ˈpɔlska], AS: [polska], ​?/i
podział przy przenoszeniu wyrazu: Pol•ska[1][2]
homofon: polska
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński, nazwa własna

(1.1) geogr. polit. państwo w Europie Środkowej ze stolicą w Warszawie; zob. też Polska w Wikipedii
(1.2) kib. reprezentacja polska
odmiana:
(1.1-2) [3]
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikPolskaPolski
dopełniaczPolskiPolsk
celownikPolscePolskom
biernikPolskęPolski
narzędnikPolskąPolskami
miejscownikPolscePolskach
wołaczPolskoPolski
przykłady:
(1.1) Urodziłem się w Polsce.
(1.1) Zakładamy, że budowa płotu przed dzikami wzdłuż wschodniej granicy Polski powinna ruszyć we wrześniu[4].
(1.1) Oto w Polsce mamy dwa kraje, de facto dwie Polski – wiejską i miejską. Te dwie Polski oddziela od siebie znaczny, wręcz dramatyczny, dystans[5].
(1.1) Mamy dwie Polski i dwa polskie narody[6].
(1.2) Oby tylko Polsce udało się wyjść z grupy!
składnia:
kolokacje:
(1.1) mieszkać w Polsce • jechać do Polski • obywatel / prezydent / premier / … Polski • marszałek Polski • Polska Ludowa • rozbiór Polski
synonimy:
(1.1) ofic. Rzeczpospolita Polska; skr. RP; hist. PRL, Polska Rzeczpospolita Ludowa, Królestwo Polskie, Korona; peryfr. kraj nad Wisłą, pogard. Wolska
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
(1.1) Europa
meronimy:
(1.1) Wielkopolska, Małopolska, Śląsk, Mazowsze, Podlasie, Warmia, Mazury, Pomorze, Kujawy, Prusy, Polesie, Ruś Czerwona, Suwalszczyzna, Orawa, Spisz, Łużyce
wyrazy pokrewne:
rzecz. antypolskość ż, odpolszczenie n, Polak mos, polak mrz/mzw, Polaczek mos, polaczek mos, Polka ż, Polanin m, polski mrz, polskość ż, polszczenie n, polszczyzna ż, spolszczanie n, spolszczenie n, wypolszczanie n
czas. odpolszczyć dk., polszczyć ndk., spolszczać ndk., spolszczyć dk., wypolszczać ndk.
przym. antypolski, polski, spolszczony, polskawy
związki frazeologiczne:
a to Polska właśnie![7] • iść w Polskę • Młoda Polska • Polska A / Polska B[2] (rzad. t. Polska C) • w lipcowym skwarze w Polsce jak na Saharze • zimowa stolica Polski
etymologia:
  • Pochodzenie nazwy Polska nie jest jednoznaczne. Historycznie nazwa Polska jest regularnym przymiotnikiem rodzaju żeńskiego utworzonym od rzeczownika pole[8] – otwartej przestrzeni na danym terytorium. Składa się z dwóch części: nazwy „Pol” – „pole” oznaczającej otwartą przestrzeń lub uprawne pole oraz przyrostkowego formantu przymiotnikowego „-ska”. Nazwa „Polska” to gramatycznie przymiotnik utworzony od rzeczownika „pole” za pomocą przyrostka „-sk”, który jest formantem przymiotnikowym, kontynuantem z języka prasł. -ьskь-jь określającym przynależność do czegoś[9]. Dodawany jako końcówka przymiotnikowa, w nazewnictwie pol. oraz ogsłow. jest to również formant produktywny dla nazw topograficznych i dzierżawczych; oboczności tego formantu np. „-sk”, „-sko”, „-ck”, „-cko” oraz „-zk”, „-zko” charakterystyczne są dla bardzo dawnych nazw miejscowych nadawanych miejscowościom na terenie Polski (por. Gdańsk • Bużesk • Łańsk • Płońsk • Płock • Wąchock • Rajsko • Bielsko • Kłodzko • Radomsko • Sławsko • Słupsk itp.). Do wieku XIX funkcjonowała także archaiczna odmiana „w Polszcze” zamiast „w Polsce”[10], będąca wynikiem lingwistycznego procesu językowego, który nastąpił w wyniku wymiany prasłowiańskiej grupy „-sk” na „-sc”[11].
  • Nazwę Polska odnotowano w wielu źródłach średniowiecznych spisanych po łacinie, w annałach, dziełach geograficznych, żywotach świętych oraz wielu kronikach z gatunku gesta opisujących historie poszczególnych europejskich państw, narodów i władców. W średniowiecznych źródłach spisanych po łacinie zachowało się wiele wzmianek zawierających nazwę kraju Polska w zlatynizowanych formach: Polania, Palania, Polenia, Bulania i innych.
  • Istnieją dwie hipotezy na temat źródłosłowia nazwy „Polska”. Według jednej z nich nazwa wywodzi się od „pola” - nazwy mającej w języku polskim zarówno znaczenie przestrzenne jak też rolnicze. Druga z nich za źródło upatruje nazwę słowiańskiego plemienia „Polan”, którego nazwa również wywodzi się od wcześniej przytoczonej nazwy „pole”. Według jednej z teorii nazwa ta wywodzi się od plemienia Polan, zamieszkującego tereny obecnej Wielkopolski. Słowo Polanie zaś przeważnie wywodzone jest od słowa pole, w związku albo z rolnictwem jako głównym zajęciem plemienia, albo zamieszkiwaniem przez nich równinnych terenów (w odróżnieniu od innych plemion, np. Wiślan czy Mazowszan)[8].
  • Niektórzy historycy (np. Przemysław Urbańczyk i Zofia Hilczer-Kurnatowska) kwestionują samo istnienie Polan, którzy w źródłach piśmienniczych pojawiają się dopiero w XII wieku w spisanej przez Nestora w roku 1113 kronice Powieść minionych lat (Повѣсть времяньныхъ лѣтъ)[12]. Niezależnie od istnienia Polan nazwę Polski wywodzi się od ogsłow. wyrazu pole – oznaczającego pierwotnie równinę zdatną pod uprawę[13] (por. prasł. polje • czes. pole • słc. pole • ukr. по́ле • białor. поле • ros. поле • chorw. polje • serb. поље • mac. поле • bułg. поле • dłuż. pólo), wywodzącego się od praindoeur. członu *pelè- → pole, płaski teren; zob. też etymologia nazwy Polska w Wikipedii.
uwagi:
  • nie mylić z przymiotnikiem „polski” w zapisie wielką literą w nazwach własnych , np. Telewizja Polska, Polska Agencja Prasowa, Polskie Koleje Państwowe, Polski Koncern Naftowy itp.
  • zobacz też: indeks krajów Europy • indeks państw świata
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑ Hasło „Polska” w: Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny, red. Jerzy Podracki, Horyzont, Warszawa 2001, ISBN 83-7311-161-1, s. 928.
  2. ↑ 2,0 2,1 publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać  Hasło „Polska” w: Wielki słownik ortograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  3. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać  Hasło „Polska” w: Zygmunt Saloni, Włodzimierz Gruszczyński, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Danuta Skowrońska, Zbigniew Bronk, Słownik gramatyczny języka polskiego — wersja online.
  4. ↑ Polska Agencja Prasowa: Budowa płotu na wschodniej granicy Polski ruszy za kilka miesięcy. Koszt to ok. 300 mln zł (pl). wiadomosci.dziennik.pl, 2017-03-26. [dostęp 2018-05-26].
  5. ↑ Aleksander Kwaśniewski: Prezydent RP wziął udział w prezentacji raportu UNDP o rozwoju połecznym Polska 2000 – rozwój obszarów wiejskich (pl). 2001-04-23. [dostęp 2018-05-26].
  6. ↑ Andrzej Krajewski: Mamy dwie Polski i dwa polskie narody. Zróbmy więc sobie apartheid (pl). wiadomosci.dziennik.pl, 2017-01-28. [dostęp 2018-05-26].
  7. ↑ Wojciech Chlebda: Stereotyp jako jedność języka, myślenia i działania w: Język a kultura, t. 12, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne pod red. J. Anusiewicza, J. Bartmińskiego, Wrocław 1998, s. 38.
  8. ↑ 8,0 8,1 Krystyna Długosz-Kurczabowa, Jaka jest etymologia słowa Polska (nazwa kraju)?, Poradnia językowa PWN [dostęp 2008-12-06].
  9. ↑ Stanisław Rospond: Gramatyka historyczna języka polskiego z ćwiczeniami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 114, ISBN 978-83-01-13992-6.
  10. ↑ Katarzyna Staniewska, Jak powstała Polska, „Wiedza i Życie nr 4”, Warszawa.
  11. ↑ Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, ISBN 83-01-00995-0.
  12. ↑ Franciszek Sielicki: Kroniki staroruskie, PWN, Warszawa 1987, ISBN 83-06-01423-5​
  13. ↑ Tadeusz Lehr-Spławiński: Język polski. Warszawa 1978, s. 64.
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=Polska&oldid=8408141”