Pont: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Pontosmap en.pngsvg|thumb|280px|Mapa Pontu]]

[[Plik:PonticKingdom.png|thumb|Królestwo Pontu za [[Mitrydates VI Eupator|Mitrydatesa VI Eupatora]]{{Legenda|#990099|na początku jego panowania}}{{Legenda|#cc99cc|przed I wojną z Rzymem}}{{Legenda|#ff66ff|w czasie I wojny z Rzymem}}]]
W czasie wojen [[diadochowieDiadochowie|diadochów]] [[Mitrydates I Ktistes]], syn tyrana Hersonezu[[Chersonez Taurydzki|Chersonezu]] Mitrydatesa, założył tam niezależne królestwo. Władcy Pontu prowadzili wojny z koloniami greckimi, m.in. [[Synopa|Synopą]], [[Trabzon|Trapezuntem]], [[Samsun|Amisos]]. Okres świetności Pontu zapoczątkował [[Farnakes I]], który zdobył Synopę i ogłosił ją stolicą państwa. Za [[Mitrydates V Euergetes|Mitrydatesa V Euergetesa]] i [[Mitrydates VI Eupator|Mitrydatesa VI Eupatora]] Pont był najsilniejszym państwem w Azji Mniejszej. Mitrydates VI opanował całą [[Anatolia|Anatolię]], [[Królestwo Bosporańskie]] na [[KrymPółwysep Krymski|Krymie]]ie, [[Armenia MałaInferior|Małą Armenię]], [[Kolchida|Kolchidę]] i wybrzeża [[Morze Czarne|Morza Czarnego]].

Rywalizacja o władzę na terenieobszarze Azji Mniejszej wywołałowywołała [[Wojny Rzymu z Mitrydatesem|wojny]] z [[CesarstwoRepublika rzymskierzymska|Rzymem]], trwające [[8888–63 p.n.e.|88]]-[[63 p.n.e.]]. PodczasW trwaniatrakcie wojny domowej w [[starożytny Rzym|Rzymie]], w latach [[49 p.n.e.|49]] – [[45 p.n.e.]], królestwo Pontu było sojusznikiem [[Pompejusz]]a. W roku [[47 p.n.e.]] [[Gajusz Juliusz Cezar|Juliusz Cezar]] pokonał króla Pontu [[Farnakes II|Farnakesa II]], pod [[Bitwa pod Zelą (47 p.n.e.)|Zelą]], o czym zawiadomił rzymski [[Senat rzymski|Senat]] słowami "„[[Veni, vidi, vici]]"” – "Przybyłem„Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem"zwyciężyłem”.

Pont pozostał królestwem [[klientelizmKlientelizm (starożytny Rzym)|klienckim]] Rzymu do [[33]] r., kiedy to cesarz [[Tyberiusz]], po śmierci królowej Pythodoris, ustanowił w nim [[namiestnikNamiestnik (urzędnik)|namiestnika]]a w randze [[prokuratorProkurator (starożytny Rzym)|prokuratora]]. [[Kaligula]] przywrócił królestwo Pontu, nadając je przyjacielowi z dzieciństwa [[Polemon II|Polemonowi II]] (synowi [[Tracja|trackiego]] króla Kotysa VIII i Antonii TryfajonyTryfajny). W [[64]] [[Neron]] ostatecznie zlikwidował królestwo, a Pont włączył do prowincji [[Galacja]].

{{mainosobny artykuł|Cesarstwo Trapezuntu}}

[[Plik:Trabz-ess-004.jpg|thumb|120pxupright|Portal kościoła Mądrości Bożej (Hagia Sofia) w [[Trabzon|Trapezuncie]]]]

W 1204 r. Pont, stanowiący wcześniej część [[Cesarstwo Bizantyńskie|Cesarstwa Bizantyńskiego]], po zdobyciu [[Stambuł|Konstantynopola]] przez uczestników [[IV wyprawa krzyżowa|IV wyprawy krzyżowej]] stał się centrum [[Cesarstwo Trapezuntu|Cesarstwa Trapezuntu]] rządzonego przez władców z [[Komnenowie|dynastii Komnenów]]. W 1461 r. Trapezunt został zdobyty przez [[Mehmed II Zdobywca|Mehmeda II Zdobywcę]] i przyłączony do [[imperiumImperium osmańskieOsmańskie]]go.

[[Plik:Evler2b.jpg|thumb|right|Tradycyjna architektura terenów podmiejskich Pontu]]

[[Plik:Matzouka macukali.jpg|thumb|right|Autochtoniczni mieszkańcy Pontu, (lata 50. XX w.)]]

Grecy pontyjscy, określający się jako Pontowie (''Πόντιοι'') zamieszkiwali tereny Pontu od czasów antycznych. Antyczne królestwo Pontu uznaje się za całkowicie zhellenizowane<ref>John Freely, ''„Children of Achilles: The Greeks in Asia Minor Since the Days of Troy”'', s. 70, wyd. I.B.Tauris, London – New York, 2010, {{ISBN|978-1-84511-941-6}}.</ref>. Na relatywnie wysokim poziomie stało lokalne, greckojęzyczne szkolnictwo, w 1890 roku obejmowało ponad 500 szkół różnego szczebla<ref>{{Cytuj |autor = E.Taksidis |tytuł = Szkolnictwo Greków w Poncie |data = 2013 |data dostępu = 2019-03-10 |wydanie = Bracia Kiriakidis |opis = artykuł, na podstawie książki |miejsce = Saloniki |opublikowany = ellinismos1922.gr |url = http://www.ellinismos1922.gr/pontos/paideia-ston-ponto.html |archiwum = https://web.archive.org/web/20190309053256/http://www.ellinismos1922.gr/pontos/paideia-ston-ponto.html |zarchiwizowano = 2019-03-09 }}</ref>, następnie było jeszcze rozwijane. Pod koniec [[I wojna światowa|I wojny światowej]] na tym terenie powstała grecka [[Republika Pontyjska]]. Rząd [[EleutheriosElefterios VenizelosWenizelos|Eleftheriosa Wenizelosa]], realizując politykę [[Megali Idea|Wielkiej Idei]] dążył do przyłączenia jak największej części terenów zamieszkiwanych przez Greków od czasów starożytnych; idea ta nie mogła jednak dotyczyć Pontu, jako zbyt oddalonego od Grecji<ref>John Freely, ''„Children of Achilles: The Greeks in Asia Minor Since the Days of Troy”'', s. 207, wyd. I.B.Tauris, London – New York, 2010, {{ISBN|978-1-84511-941-6}}.</ref>. Z tego powodu pojawiła się koncepcja federacji z sąsiednią [[Armenia|Armenią]] (w [[Traktat pokojowy w Sèvres 1920|traktacie z Sèvres]] ustalono, że rejon ten będzie częścią [[Armenia|Armenii]]), która wywołała drastyczną reakcję turecką w formie najpierw deportacji i eksterminacji [[Ormianie|Ormian]], a następnie Greków pontyjskich. Greccy badacze aktualnie oceniają ilośćliczbę ofiar mordów z lat 1913-19231913–1923 na około 360 tysięcy mieszkańców Pontu, w tym większą część mężczyzn. Inne, nowsze opracowania, wskazują jednak, że wymordowanych zostało zapewne około 250 tysięcy osób, czyli około 50% populacji. <ref>{{cytuj stronę | url = http://web.archive.org/web/20080719091612/http://www.aihgs.com/Aftermath.htm| |tytuł = The Genocide and Its Aftermath| data dostępu = 27.12.2009| praca = The Australian Institute for Holocaust and Genocide Studies| |język = en |data dostępu = 2009-12-27}}</ref> <ref>[https://archive.is/20120801091256/http://www.greek-genocide.org/pontus.html zestawienieZestawienie opracowań nt. ludobójstwa na Grekach pontyjskich].</ref> <ref>Łączna liczba greckiej ludności w Turcji, wymordowanej w tym okresie, może przekraczać 1,5 mln [https://web.archive.org/web/20110219063548/http://pontosworld.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1629&Itemid=87].</ref>.

W Poncie znajdują się ważne miejsca kultu chrześcijańskiego (zazwyczaj obecnie o statusie muzealnym, a nie liturgicznym). Najbardziej znanym z nich jest dawny [[Monaster Sumela|klasztor Panagia Soumela]], w którym od IV w. do 1930 r. przechowywano i czczono uznawaną za cudowną ikonę Matki Bożej z Soumela, której autorem według tradycji był [[Łukasz Ewangelista|św. Łukasz]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://web.archive.org/web/20070929121659/http://www.kultur.gov.tr/EN/BelgeGoster.aspx?17A16AE30572D313E603BF9486D4371D91FBF5F1F3911EBA| |tytuł = RELIGIOUS MONUMENTS Sumela Monastry | data dostępu = 2011-11-05| opublikowany = kultur.gov.tr| |język = en |data dostępu = 2011-11-05}}</ref>. Potomkowie prawosławnych uchodźców z Pontu, często wciąż kultywujący tradycje kulturowe i językowe, zamieszkują dziś głównie [[Grecja|Grecję]] (zwłaszcza prowincje [[Macedonia (Grecja)|Macedonia]] i [[Tracja Zachodnia]]), [[Stany Zjednoczone|USA]] oraz wybrzeża [[Morze Czarne|Morza Czarnego]] na terenach byłegodawnego [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]].

* [[Prowincje rzymskie]],

* [[Kayseri|Cezarea kapadockaKapadocka]]

* [{{Cytuj stronę | url = http://www.karalahana.com/english.html | tytuł = Kara Lahana: A travel guide of Turkey Black Sea Region (Pontus)] | opublikowany = karalahana.com | archiwum = https://web.archive.org/web/20080611152026/http://www.karalahana.com/english.html | zarchiwizowano = 2008-06-11}}