Nomenklatura chemii nieorganicznej: Różnice pomiędzy wersjami

Wysiłki w celu opracowania spójnego systemu nazewnictwa związków nieorganicznych podejmowane były od lat 40. XX wieku. Wraz z rozwojem chemii nieorganicznej i pojawiającymi się tendencjami do ujednolicenia nazewnictwa związków organicznych i nieorganicznych zmieniały się zalecenia dotyczące nazewnictwa systematycznego i akceptowanego nazewnictwa tradycyjnego oraz nazw pośrednich. Wytyczne te opracowywane są od 2001 roku przez ''{{j|en|Division of Chemical Nomenclature and Structure Representation}}'' [[Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej|Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej]], a wcześniej przez ''{{j|en|IUPAC Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry}}''. Najnowsza publikacja (stan na rok 2016), tzw. ''{{j|en|Red Book}}'', z zaleceniami dotyczącymi m.in. nazewnictwa rekomendowanego, akceptowanego i niewskazanego, pochodzi z roku 2005. Zalecenia te obejmują symbole i nazewnictwo [[pierwiastek chemiczny|pierwiastków chemicznych]] oraz [[związki nieorganiczne|związków nieorganicznych]]. IUPAC proponuje trzy ogólne systemy nomenklaturowe oraz dwa uzupełniające dla [[kwasy tlenowe|kwasów tlenowych]] i ich [[pochodna (chemia)|pochodnych]], np. [[anion]]ów, [[sole|soli]] i [[estry|estrów]]. Ponadto odrębne rozdziały poświęcone są [[związki kompleksowe|związkom koordynacyjnym]] i [[związki metaloorganiczne|metaloorganicznym]] oraz ciałom stałym{{r|<ref name="Red Book 2005}}" />.

System nazewnictwa nieorganicznego opracowywany jest przez IUPAC w [[Język angielski|języku angielskim]], a następnie dostosowywany do innych języków przez odpowiednie organizacje współpracujące z IUPAC. W Polsce jest to Podkomisja Nomenklatury Nieorganicznej [[Polskie Towarzystwo Chemiczne|Polskiego Towarzystwa Chemicznego]], której ostatnie zalecenia zostały opublikowane w roku 1998 i były możliwie wiernym tłumaczeniem tzw. ''{{j|en|Red Book I}}'' z 1990 roku{{r|<ref name="PTCh1998}}" />. BrakW jest2021 tłumaczeńroku naPTChem językopublikował polskiroboczą nowszychwersję tłumaczenia niektórych rozdziałów zaleceń IUPAC z 2005 roku<ref>{{cytuj|url = https://ktch.ptchem.pl/wp-content/uploads/2021/11/Red_Book_2005-PL_2016-11-03.pdf |tytuł = Materiały w trakcie opracowywania |data = 2021-11 |opublikowany = Komisja Terminologii Chemicznej Polskiego Towarzystwa Chemicznego |dostęp = o |data dostępu = 2024-03-05}}</ref>.

Zarówno IUPAC, jak i PTChem zalecają stosowanie nomenklatury systematycznej{{r|<ref name="Red Book 2005|" /><ref name="PTCh1998}}" />, jednak dla wybranych kwasów tlenowych i ich pochodnych o ugruntowanym nazewnictwie akceptowane są także nazwy tradycyjne{{r|<ref name="IR-8.1|" /><ref name="IR-8.5|" /><ref name="IR-8.2}}" />.

Wzory chemiczne służą do symbolicznego zapisu składu pierwiastkowego lub budowy chemicznej danej substancji. W chemii nieorganicznej IUPAC wyróżnia trzy podstawowe typy wzorów chemicznych{{r|<ref name="IR-4}}" />:

Można zastosować również '''wzór półempiryczny''', będący formą pośrednią pomiędzy wzorem empirycznym a sumarycznym, np. dla dziesięciowodnego [[Tetraboran sodu|boraksu]]{{r|<ref name="Schubert}}" />:

O kolejności symboli pierwiastków we wzorze decyduje w pierwszym rzędzie ich przybliżona [[elektroujemność]]<ref name="IR-4" />. W związkach nieorganicznych wyróżnia się zazwyczaj składnik elektrododatni (np. [[metale|metal]]) i elektroujemny (np. [[niemetale|niemetal]] lub [[reszta kwasowa]]). W pierwszej kolejności we wzorze podaje się składnik elektrododatni, a następnie składnik elektroujemny, np.

Drugim kryterium kolejności zapisu symboli pierwiastków we wzorze jest porządek alfanumeryczny, np. {{chem2|AlK(SO4)2}} ({{nowrap|Al &nbsp;< &nbsp;K}}). Symbole jednoliterowe poprzedzają dwuliterowe (np. {{nowrap|B &nbsp;< &nbsp;Be}}), a grupy pierwiastków sortuje się według symbolu pierwszego pierwiastka (np. {{nowrap|{{chem2|NI3}} < {{chem2|PCl3}}}})<ref name="IR-4" />.

Ze względu na specyfikę języka polskiego, wzory odczytuje się w odwrotnej kolejności, tzn. najpierw składnik elektroujemny, potem elektrododatni:

*# [[Ligand (chemia)|ligandy]] (w kolejności alfabetycznej)

Sole złożone, [[addukt]]y (w tym [[hydraty]]) itp. zapisuje się, wymieniając w porządku alfabetycznym poszczególne składniki i rozdzielając je kropką w połowie wysokości znaków{{r|<ref name="IR-2.5.1}}" />, np.:

Alternatywnie wzory takie można zapisać w sposób{{r|<ref name="RB2005_81}}" />:

Stosowanie nomenklatury systematycznej zaleca się szczególnie dla nowych związków. IUPAC proponuje różne systemy nomenklaturowe, a wybór właściwego zależy od budowy związku i potrzeb autora, np. czy istotny jest skład [[stechiometria|stechiometryczny]], czy wskazanie budowy [[jon centralny|jonu centralnego]]{{r|<ref name="Red Book 2005}}" />:

W systemie tym przedstawia się jedynie skład atomowy cząsteczki poprzez podanie liczby atomów lub centrów koordynacyjnych (np. reszt kwasowych){{r|<ref name="IR-5}}" />. Odwrotnie niż we wzorze chemicznym, w nazwie podaje się najpierw składnik bardziej elektroujemny, np. [[Tlenek żelaza(III)|tritlenek diżelaza]], {{chem2|Fe2O3}}, [[Siarczan sodu|trioksydosiarczan disodu]], {{chem2|Na2SO3}} lub [[Błękit pruski|tris(heksacyjanidożelazian) tetrażelaza]], {{chem2|Fe4[Fe(CN)6]3}}. Liczbę atomów lub jonów określa się za pomocą [[Nomenklatura chemii nieorganicznej#przedrostki zwielokrotniające|przedrostków zwielokrotniających]]: di-, tri-, tetra-, penta- itd. W celu uniknięcia niejednoznaczności dla jonów złożonych stosuje się przedrostki: bis-, tris-, tetrakis-, pentakis- itd., np.:

Przedrostek „mono-” podaje się jedynie w szczególnych przypadkach dla podkreślenia stechiometrii{{r|<ref name="RB2005 str 70}}" />.

Przykładowo, dla związku o wzorze {{chem2|K2S}} poprawne są następujące nazwy{{r|<ref name="RB2005 str 136}}" />:

Stosowanie końcówek awy/owy dla wskazania stopnia utlenienia pierwiastka elektrododatniego (np. kationu) nie jest akceptowane przez IUPAC{{r|<ref name="RB2005 str. 252}}" />. Jego nazwę podaje się w formie rzeczownika w [[dopełniacz (przypadek)|dopełniaczu]], a nie przymiotnika, np.:

Nazwy anionów homopoliatomowych tworzy się, dodając do nazwy anionu jednoatomowego przedrostek zwielokrotniający. IUPAC dopuszcza stosowanie kilku nazw tradycyjnych{{r|<ref name="IR-5}}" />:

Nomenklatura podstawnikowa jest systemem zbliżonym do nomenklatury związków organicznych. Podstawą tworzenia nazwy w tym systemie jest [[wodorek macierzysty]], tj. [[wodorki|wodorek]] pierwiastka stanowiącego [[atom centralny]]{{r|<ref name="IR-6}}" />. Nazwa wodorku powinna być nazwą systematyczną, np. boran ([[Borowodory|{{chem2|BH3}}]]), metan ([[metan|{{chem2|CH4}}]]){{u|metan}}, silan ([[Krzemowodory|{{chem2|SiH4}}]]), azan ([[amoniak|{{chem2|NH3}}]]), fosfan ([[fosforowodór|{{chem2|PH3}}]]), oksydan ([[woda|{{chem2|H2O}}]]), sulfan ([[siarkowodór|{{chem2|H2S}}]]), selan ([[selenowodór|{{chem2|H2Se}}]]){{r|<ref name="IR-6.1}}" />. Standardowe wodorki zawierają następującą liczbę atomów wodoru:

W systemie tym wymienia się alfabetycznie kolejne [[Ligand (chemia)|ligandy]] [[atom centralny|atomu centralnego]] (w razie potrzeby stosując przedrostki zwielokrotniające, di-, tri- itp.), kończąc nazwą tego atomu{{r|<ref name="IR-7}}" />. Dla pochodnych (soli, estrów, anionów) nazwę atomu zastępuje się nazwą anionu, dodając w razie potrzeby ładunek jonu, np.:

Jest to system przewidziany do tworzenia systematycznych nazw kwasów tlenowych i ich pochodnych{{r|<ref name="RB2005_12}}" />.

Dla pochodnych kwasów, w których atom tlenu lub [[grupa hydroksylowa]] zostały zastąpione innym atomem lub grupą, można zastosować ''nomenklaturę wymiany funkcyjnej'', w której wymiana wskazana jest przez przedrostki (p) i wrostki (w), np.

|rowspan=2| {{chem2|H3PO3}}{{r|tab1ref2|grupa1=mini}}

| kwas fosforawy{{r|tab1ref2|grupa1=mini}}<br />[[kwas fosfonowy]]{{r|tab1ref2tab1ref3|grupa1=mini}}

| kwas fosforowy(III){{r|tab1ref2|grupa1=mini}}<br />kwas fosfonowy(III){{r|tab1ref2tab1ref3|grupa1=mini}}

| kwas trioksofosforowy{{r|tab1ref2tab1ref3|grupa1=mini}}, trioksofosforan triwodoru{{r|tab1ref2|grupa1=mini}}<br />kwas hydrydotrioksofosforowy{{r|tab1ref2|grupa1=mini}}, hydrydotrioksofosforan diwodoru{{r|tab1ref2tab1ref3|grupa1=mini}}

* <ref name="tab1ref1" group="mini">Nazwę można uzupełnić opcjonalnie o stopień utlenienia (np. trioksosiarczan(IV) diwodoru) lub ładunek jonu (np. trioksosiarczan(2−) diwodoru), jeśli uważa się to za pomocne.</ref>

* <ref name="tab1ref2" group="mini">Nazwa [[kwas fosfonowy|{{chem2|H3PO3}}]] zależy od jego [[tautomeria|formy tautomerycznej]].</ref>

| bis[dihydroksydodioksydofosforan(1−)] wapnia

Związki typu [[addukt]]ów mają nazwy systematyczne składające się z nazw poszczególnych komponentów rozdzielonych [[pauzaPauza (znaki typograficzny)półpauza|pauzami]], po których w nawiasie podaje się zawartość poszczególnych komponentów w związku. O kolejności komponentów decyduje liczba cząsteczek w związku, a następnie porządek alfabetyczny. Wyjątkiem jest woda, umieszczana zawsze na końcu nazwy. Nazwy komponentów można tworzyć, stosując nazewnictwo konstytucyjne, podstawnikowe lub addytywne. Dla związków addycyjnych zawierających wodę akceptowane są nazwy zawierające słowo „hydrat” („wodzian”){{r|<ref name="IR-5.5}}" />.

* {{chem2|CaCl2*8NH3}}: chlorek wapnia—amoniakwapnia{{pauza}}amoniak (1/8)

** siarczan sodu—wodasodu{{pauza}}woda (1/10)

[[Plik:Trimetaphosphoric acid.png|thumb|150px180px|[[Kwas cyklo-trifosforowymetafosforowy|kwas ''cyklo''-trifosforowy]]<br />IUPAC: tri-μ-oksydo-tris(hydroksydooksydofosfor)]]

W systematycznej nomenklaturze chemicznej stosuje się szereg przedrostków określających cechy geometryczne i strukturalne, np. ''cis'', ''trans'', ''cyklo'', ''katena'', ''sym'' oraz litery greckie, np. μ, λ, Δ. Przedrostki te należy pisać kursywą (poza literami greckimi) i oddzielać od dalszej części nazwy łącznikiem, np. [[Kwas cyklo-trifosforowymetafosforowy|kwas ''cyklo''-trifosforowy]]. Do przedrostków tego typu częściej spotykanych w chemii nieorganicznej należą{{r|<ref name="V}}" />:

Podkomisja Nomenklatury Nieorganicznej PTChem zaleca stosowanie międzynarodowych przedrostków zwielokrotniających (greckich lub łacińskich){{r|<ref name="PTCh1998}}" />. Według niektórych autorów, ze względu na ugruntowane nazwy tradycyjne, dopuszcza się stosowanie przedrostków polskich{{r|<ref name="skrypt|Walkowiak}}." />

Wybrane przedrostki zwielokrotniające{{r|IV|<ref name="skrypt}}:" />

* 6 – heksa (sześcio)/...…{{r|tab2ref2|grupa1=mini}}

: ...…

* <ref name="tab2ref1" group="mini">Przedrostek „mono-” podaje się jedynie w szczególnych przypadkach dla podkreślenia stechiometrii ({{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=70|ref=nie}}).</ref>

* <ref name="tab2ref2" group="mini">Przedrostki typu bis, tris itd. stosuje się dla uniknięcia niejednoznaczności dla jonów złożonych. Niewymienione wyższe przedrostki tego typu tworzy się przez dodanie „kis” do przedrostka podstawowego.</ref>

Nazwy wybranych [[LigandyLigand (chemia)|ligandów]] częściej spotykanych w nazwach addytywnych i konstytucyjnych nieorganicznych związków chemicznych{{r|IX|<ref name="PTCh1998}}" /><ref name="IX" />:

„Liczba Stocka” oznacza [[stopień utlenienia]] pierwiastka lub centrum koordynacyjnego zapisywaną w nazwie [[Związek chemiczny|związku chemicznego]] bezpośrednio po danym składniku. Współczesny format zapisu to liczba rzymska w nawiasie okrągłym, bez spacji pomiędzy członem nazwy a nawiasem. IUPAC zdecydowanie zaleca stosowanie liczb Stocka dla wskazania wartościowości metalu w solach zamiast dawniej używanych końcówek -awy/-owy oraz przedrostków pod-/nad-.

* człon „-on-”: wyższy stopień utlenienia (IIIV); człon „-in-”: niższy stopień utlenienia (VIII)

:| [[Plik:Tautomerism of H3PO3.png|thumb|left|150px]] ||

:| [[Plik:Tautomerism of H3PO2.png|thumb|left|150px]] ||

* po lewej: [[kwas fosfinowy]] (zwycz.: kwas podfosforawy{{#tag:refrefn|Dawna nazwa kwasu fosfinowego, „kwas podfosforawy”{{r|<ref name="IUPAC1957|" /><ref name="Trzebiatowski}}" />, nie odzwierciedla występowania wiązania {{chem2|P\sH}} i nie jest wymieniana w nazwach akceptowanych przez IUPAC począwszy od roku 1970{{r|<ref name="IUPAC1970}}" />.|namenazwa=tab3ref1|groupgrupa=mini}}; IUPAC: dihydrydohydroksydooksydofosfor), {{chem2|HPH2O2}}

:| [[Plik:Tautomerism of H3PO.png|thumb|left|150px]] ||

* <ref name="tab3ref2" group="mini">Nazwa podstawnikowa; [[tautomeria|tautomer]] {{chem2|PH3O}} nie jest kwasem tlenowym.</ref>

* <ref name="tab3ref3" group="mini">Dla związku {{chem2|PH3}} IUPAC zaleca nazwy „trihydrydofosfor”, „fosfan” lub „triwodorek fosforu” zamiast „fosfina”.</ref>

Poniżej przedstawiono zestawienie wybranych tradycyjnych (półsystematycznych) nazw kwasów tlenowych, które są akceptowane przez IUPAC{{r|<ref name="IR-8.1}}" />. Akceptowane są także odpowiednie nazwy pochodnych (np. [[anion]]ów, [[sole|soli]] i [[estry|estrów]]), które tworzy się, zastępując końcówki „-awy” i „-owy”, odpowiednio końcówkami „-yn/-in” i „-an”.

|- style="background-color:White"

! colspan=2| '''[[Borowce (chemia)|Grupa 13]]'''

! colspan=2| '''[[Węglowce|Grupa 14]]'''

| [[Kwasy krzemowe|kwas krzemowy]] (lub kwas ortokrzemowy)

| [[Kwasy krzemowe|kwas metakrzemowy]]

! colspan=2|''' [[Azotowce|Grupa 15]]'''

| [[Kwas nadjodowy|kwas ortonadjodowy]]

| [[kwas poddifosforowy]] (daw. kwas podfosforowy)

| [[Kwas cyklo-trifosforowymetafosforowy|kwas ''cyklo''-trifosforowy]] (daw. kwas trimetafosforowy)

* <ref name="tab4ref1" group="mini">Nazwy „kwas piorunowy” i „izopiorunowy” bywały stosowane niejednolicie i zaleca się stosowanie nazw systematycznych: karbidohydroksydoazot (HONC = [N(C)OH]) i (hydrydokarbonato)oksydoazot (HCNO = [N(CH)O]). Oryginalna nazwa „[[kwas piorunowy]]” dotyczy kwasu o strukturze HCNO, który w rzeczywistości nie jest kwasem tlenowym, natomiast [[estry]] nazywane w chemii organicznej „piorunianami” mają strukturę RONC, co odpowiada kwasowi HONC.</ref>

* <ref name="tab4ref2" group="mini">Nazwy podstawnikowe. Dla związków tych nie stosuje się zwykle słowa „kwas” w nazwie.</ref>

IUPAC akceptuje nazwy tradycyjne także dla niektórych pochodnych kwasów tlenowych, w których atom tlenu zastąpiony został innym atomem{{r|<ref name="IR-8.2}}" />:

| [[Kwas rodanowodorowy|kwas tiocyjanowy]]

| [[Kwas rodanowodorowytiocyjanowy|kwas izotiocyjanowy]]

Dla wybranych [[wodorosole|wodorosoli]] i wodoroanionów IUPAC akceptuje uproszczoną nomenklaturę wodorową, w której pomija się nawiasy i ładunek anionu. Ze względu na możliwe niejednoznaczności IUPAC nie zaleca stosowania tego typu uproszczeń poza poniższą listą{{r|<ref name="IR-8.5}}" />:

| {{j|en|rioxosulfurictrioxosulfuric acid}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}<br />{{j|en|hydrogen trioxosulfate}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}

|-

* <ref name="tab5ref1" group="mini">Nazwa niezalecana przez IUPAC.</ref>

* <ref name="Scopus" group="mini">Baza danych [[Scopus]] (tytuły, streszczenia, słowa kluczowe).</ref>

* <ref name="WoS" group="mini">Baza danych [[Institute for Scientific Information|Web of Science]] (tytuły, streszczenia, słowa kluczowe).</ref>

* <ref name="Scirus" group="mini">Baza danych [[Scirus]] (tytuły, streszczenia, słowa kluczowe, pełenpełny tekst).</ref>

* <ref name="metan">[[Metan]] jest [[związki organiczne|związkiem organicznym]].</ref>

* <ref name="Red Book 2005">{{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|ref=nie}}.</ref>

* <ref name="IR-2.5.1">IR-2.5.1 Dots. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=27–28|ref=nie}}.</ref>

* <ref name="IR-4">IR-4 Formulae. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=53–67|ref=nie}}.</ref>

* <ref name="IR-5">IR-5 Compositional Nomenclature, and Overview of Names of Ions and Radicals. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=68–82|ref=nie}}.</ref>

* <ref name="RB2005 str 70">{{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=70|ref=nie}}.</ref>

* <ref name="RB2005 str 136">{{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=136|ref=nie}}.</ref>

* <ref name="IR-5.5">IR-5.5 Names of (formal) addition compounds. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=80–81|ref=nie}}.</ref>

* <ref name="RB2005_12">{{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=12|ref=nie}}.</ref>

* <ref name="RB2005_81RB2005_336">{{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=81|ref=nie336 (przypis f)}}.</ref>

* <ref name="IR-6RB2005_81">IR-6 Parent Hydride Names and Substitutive Nomenclature. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=81–110|ref=nie81}}.</ref>

* <ref name="IR-6.1">Table IR-6.1 Parent namesHydride ofNames mononuclearand hydridesSubstitutive Nomenclature. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=85|ref=nie81–110}}.</ref>

* <ref name="IR-76.1">Table IR-76.1 Parent names of Additivemononuclear Nomenclaturehydrides. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=111–141|ref=nie85}}.</ref>

* <ref name="IR-8.17">Tabela IR-7 8.1Additive Nomenclature. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=127–132|ref=nie111–141}}.</ref>

* <ref name="IR-8.21">Tabela IR- 8.21. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=139–140|ref=nie127–132}}.</ref>

* <ref name="IR-8.52">Tabela IR-8.5 Abbreviated hydrogen names for certain anions2. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=137|ref=nie139–140}}.</ref>

* <ref name="RB2005 strIR-8. 2525">IR-8.5 CompositionalAbbreviated Nomenclature,hydrogen andnames Overviewfor ofcertain Names of Ions and Radicalsanions. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=252, 256|ref=nie137}}.</ref>

* <ref name="IVRB2005 str. 252">TableIR-5 Compositional Nomenclature, and Overview of Names of Ions and IVRadicals. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=258|ref=nie252, 256}}.</ref>

* <ref name="VIIV">Table VIIV. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=260|ref=nie258}}.</ref>

* <ref name="IXVI">Table IXVI. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=280–336|ref=nie260}}.</ref>

* <ref name="VIX">Table VIX. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=259|ref=nie280–336}}.</ref>

* <ref name="IUPAC1957IUPAC1940">{{cytuj pismo|imięautor = W.P. Jorissen, H. |nazwisko=Bassett, |imię2=A. |nazwisko2=SilvermanDamiens, |imię3=K.AF. |nazwisko3=JensenFichter, |imię4=G.H. |nazwisko4=CheesmanRémy |imię5=J.tytuł |nazwisko5=Benard |imię6=N.Rules |nazwisko6=Bjerrumfor |imię7=E.H.Naming |nazwisko7=BuchnerInorganic |imię8=W.Compounds: |nazwisko8=FeitknechtReport |imię9=L.of |nazwisko9=Malatestathe |imię10=A.Committee |nazwisko10=Olanderof |imię11=H.the |nazwisko11=RemyInternational |tytuł=NomenclatureUnion of Chemistry for the Reform of Inorganic ChemistryChemical Nomenclature, 1940 |czasopismo =J. Am.Journal Chem.of Soc.the American Chemical Society |wydanienumer =21 4 |wolumin =82 63 |stronys =5523–5544 889–897 |rokdata =1960 1941 |doi = 10.1021/ja01506a002ja01849a001 |dostęp = z}}</ref>

* <ref name="IUPAC1970IUPAC1957">{{cytujCytuj |autor = H. Bassett, A. Silverman, K.A. Jensen, G.H. Cheesman, J. Benard, N. Bjerrum, E.H. Buchner, W. Feitknecht, L. Malatesta, A. Olander, H. Remy pismo|tytuł = Nomenclature of Inorganic Chemistry: Second|czasopismo Edition= –Journal Definitiveof Rulesthe 1970American |czasopismo=PureChemical Appl.Society Chem.|numer |wydanie=1 21 |wolumin =28 82 |stronys =1–110 5523–5544 |rokdata =1971 1960 |doi = 10.13511021/pac197128010001ja01506a002 |dostęp = z}}</ref>