|
[[Plik:Anime cell 1917.jpg|thumb|Kadr z filmu ''Namakura Gatana'' (1917), jednego z najstarszych japońskich filmów animowanych, który zachował się do naszych czasów]]
{{Dopracować|POV|WER}}{{OR}}
{{Nihongo|'''Anime'''|アニメ}} – skrót słowny w [[Język japoński|języku japońskim]], pochodzący od angielskiego słowa „animation”, które jest wymawiane po japońsku ''animēshon''. Oznacza ono [[film animowany]], z tym że w [[Japonia|Japonii]] terminem tym określa się wszystkie filmy i seriale animowane, bez względu na kraj ich pochodzenia. Natomiast poza Japonią słowo ''anime'' służy do określenia japońskich filmów animowanych. Teoria o pochodzeniu terminu ''anime'' od francuskiego słowa ''animé'' (animowany) lub ''les dessins animés'' (animowane obrazy)<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.etymonline.com/index.php?term=anime | tytuł = Etymology Dictionary Reference: Anime | praca = Etymonline | język = en | data dostępu = 2013-04-22}}</ref> jest dyskusyjna{{r|ann-anime}}. Obie formy – pierwotna ''animēshon'' i skrócona ''anime'' – są używane przez [[Japończycy|Japończyków]]<ref>{{cytuj stronę |url=http://jisho.org/words?jap=%E3%82%A2%E3%83%8B%E3%83%A1%E3%83%BC%E3%82%B7%E3%83%A7%E3%83%B3+&eng=&dict=edict&romaji=on |data dostępu = 2009-06-12|tytuł=Denshi Jisho – Online Japanese dictionary |język=en}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url=http://jisho.org/words?jap=%E3%81%82%E3%81%AB%E3%82%81&eng=&dict=edict |data dostępu = 2009-06-12|tytuł=Denshi Jisho – Online Japanese dictionary |język=en}}</ref>.
== Historia anime ==
[[Plik:Wikipe-tan full length.png|thumb|Wikipe-tan]]
{{Osobny artykuł|Historia anime}}
{{Portal}}
[[Plik:Katsudō Shashin.jpg|mały|Klatka z filmu ''[[Katsudō-shashin]]'': najstarszej zachowanej do dziś japońskiej animacji, powstałej prawdopodobnie w 1907 roku<ref name="historia-1"/>]]
'''Anime''' ([[język japoński|jap.]] アニメ – '''anime''') – skrócone [[język angielski|angielskie]] słowo {{Nihongo|'''animation'''|アニメーション|animēshon}} oznaczające [[film animowany]]. W [[Japonia|Japonii]] terminem tym określa się wszystkie filmy i seriale animowane, bez względu na kraj ich pochodzenia. Poza Japonią słowo ''anime'' służy wyłącznie do określenia japońskiej animacji<ref>{{cytuj stronę
Pionierami japońskiego filmu animowanego byli {{nihongo|[[Ōten Shimokawa]]|下川凹天|Shimokawa Ōten}}, {{nihongo|Jun'ichi Kōuchi|幸内純一|Kōuchi Jun’ichi}} oraz {{nihongo|Seitarō Kitayama|北山 清太郎|Kitayama Seitarō}}, którzy swoje pierwsze prace zaprezentowali w 1917 roku<ref name="historia-1">{{Cytuj książkę | nazwisko = Novielli | imię =Maria Roberta | tytuł =Floating Worlds A Short History of Japanese Animation | wydawca = CRC Press| miejsce = Stany Zjednoczone | rok = 2018 | strony = 5-8 | isbn = 9781138571280|url = https://www.routledge.com/Floating-Worlds-A-Short-History-of-Japanese-Animation/Novielli/p/book/9781138571280}}</ref><ref name="historia-2">{{Cytuj książkę | nazwisko = Litten| imię =Frederick S. | tytuł =Some remarks on the first Japanese animation films in 1917 | wydawca = Nordersted| miejsce = Niemcy | rok = 2017 | isbn = 978-3-7448-3052-2|url =http://litten.de/fulltext/ani1917.pdf}} Fragment udostępniony przez autora książki na jego oficjalnej stronie internetowej.</ref>. Za pierwszy komercyjnie rozprowadzany japoński film animowany uznaje się 5-minutowy film Ōtena Shimokawy zatytułowany {{nihongo|''Imokawa Mukuzō genkanban no maki''|芋川椋三玄関番の巻|Opowieść o odźwiernym Mukuzō Imokawie}}, który został rozdystrybuowany w styczniu 1917 roku<ref name="historia-1"/><ref name="historia-new">{{Cytuj stronę|url = https://www.reuters.com/article/us-japan-anime-pioneers-idUST23069120080327 |tytuł=Japan finds films by early "anime" pioneers |opublikowany=2008-03-27|autor= Reuters Staff|data dostępu=2022-06-18|język=en}}</ref>.
| url = http://www.animemetro.com/control.cfm?ID=232
| tytuł = History of Anime
| data dostępu = 6 lutego 2007
| język = en
}}</ref>. Istnieje także teoria, że termin ''anime'' pochodzi od [[język francuski|francuskiego]] słowa ''animé'' (animowany) lub ''les dessins animés'' (animowane obrazy). Obie formy – pierwotna ''animēshon'' i skrócona ''anime'' – są rozpoznawane przez Japończyków<ref>{{cytuj stronę |url=http://jisho.org/words?jap=%E3%82%A2%E3%83%8B%E3%83%A1%E3%83%BC%E3%82%B7%E3%83%A7%E3%83%B3+&eng=&dict=edict&romaji=on |data dostępu= 12 czerwca 2009|tytuł=Denshi Jisho — Online Japanese dictionary |język=en }}</ref><ref>{{cytuj stronę |url=http://jisho.org/words?jap=%E3%81%82%E3%81%AB%E3%82%81&eng=&dict=edict |data dostępu= 12 czerwca 2009|tytuł=Denshi Jisho — Online Japanese dictionary |język=en }}</ref>.
W okresie [[militaryzm]]u – od połowy lat 30 XX w. i podczas II wojny światowej – anime służyły japońskiemu rządowi do celów propagandowych umacniających nacjonalizm i kult cesarza w społeczeństwie. Kultową animacją okazały się opowieści o ''Momotarō'' autorstwa Mitsuyo Seo.
== Historia ==
Historia japońskiej animacji sięga początków [[XX wiek]]u, kiedy to japońscy filmowcy eksperymentowali z technikami animacji znanymi we [[Francja|Francji]], [[Niemcy|Niemczech]], [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] i [[Rosja|Rosji]]. Za pierwszy światowy sukces uznana została animacja Kitayamy Seitarō: ''[[Momotarō]]'' z 1918 roku. W okresie [[militaryzm]]u -
od połowy [[Lata 30. XX wieku|lat 30. XX wieku]] i podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] - anime służyły japońskiemu rządowi do celów [[propaganda|propagandowych]] umacniających [[nacjonalizm]] i kult cesarza w społeczeństwie. Kultową animacją okazały się opowieści o ''[[Momotarō]]'' autorstwa Mitsuyo Seo.
Po wojnie i w [[lata 50. XX wieku|latach 50.]] nastąpił zastój w japońskim przemyśle filmowym, głównie z powodu popularności produkcji amerykańskich, pochodzących z wytwórni [[The Walt Disney Company|Walt Disney]], [[Metro-Goldwyn-Mayer]] i [[Warner Bros.|Warner Bros]]. Na ten okres przypada jednak rozwój komiksu określanego w [[Japonia|Japonii]] mianem [[manga|mangi]]. W [[lata 60. XX wieku|latach 60.]] nastąpił ponowny rozwój produkcji animowanych (głównie seriali telewizyjnych). Symbolami sukcesu okazały się: ''[[Astro Boy (serial)|Astro Boy]]'' Tezuki(reż. [[Osamu Tezuka|Osamu Tezuki]]), ''[[Sally czarownicaczarodziejka]]'', ''[[Czarodziejskie zwierciadełko]]'' i ''[[BiałyKimba, lewbiały Kimbalew]]''.
W [[lata 70. XX wieku|latach 70.]] popularność anime gwałtownie wzrosła i zaczęły powstawać (w dużej części na podstawie mang) filmy animowane wyróżniające się spośród innych produkcji. Anime kierowane było coraz częściej do młodzieży i dorosłych. Powstały nowe gatunki, takiena jakprzykład [[mecha]] opowiadający o humanoidach i robotach, [[tokusatsu]] o herosach, czy [[sciencefantastyka fictionnaukowa]]. Następujące wówczas w krajach rozwiniętych: gwałtowna [[modernizacja]], postęp techniczny, [[konsumpcjonizm]], nowe ruchy religijne i [[rewolucja seksualna|zmiany obyczajowe]], znajdowały swoje odbicie także w powstających anime. ReżyserzyReżyserowie coraz częściej uwypuklali indywidualizm i niezależność bohaterów, których cele i idee nie zawsze pokrywająpokrywały się z celami większości. Modne też stały się fantastyczne światy, magia, nadprzyrodzone zdolności, przemoc, brutalizm i epatowanie seksualnością. Z tych stylów narodziły takiesię seriale animowane, jak: ''[[Tygrysia maskaMaska]]'', ''[[Generał Daimos]]'', ''[[Bia -– czarodziejskie wyzwanie]]'', ''[[Magiczne igraszki]]'', ''[[Yattaman]]'' czy, ''[[Fantastyczny świat Paula]]''.
W [[lata 80. XX wieku|latach 80.]] filmy anime podbiły rynki poza granicami kraju (zwłaszcza w [[Australia|Australii]], [[USA]]Stanach Zjednoczonych, [[Kanada|Kanadzie]], [[Francja|Francji]], [[Belgia|Belgii]] i [[Włochy|Włoszech]]), a w Japonii zostały uznane za jeden z najważniejszych nurtów produkcji filmowej. Anime stały się wytworami współczesnej kultury japońskiej, ale także odzwierciedleniem dokonujących się w niej przemian, a dzięki promocji i ekspansji eksportowej rozwinęły się w osobną branżę gospodarki przynoszącą Japonii ogromne dochody. Od [[lata 90. XX wieku|lat 90.]] anime zaczęły podbijać także rynki wielu krajów Azji Wschodniej, Ameryki Południowej i Europy Wschodniej.
== Synonimy ==
=== ''Anime'' w języku polskim ===
W krajach anglojęzycznych anime bywa czasami nazywane [[zbitka wyrazowa|zbitką wyrazową]] ''japanimation'', ale obecnie termin ten wychodzi z użycia. Określenie to używane było najczęściej w latach 70. i 80., wraz z pierwszą i drugą falą [[Fandom mangi i anime|fandomu]], ale w połowie lat 90. zaczęło być wypierane przez ''anime''. Termin ten częściej używany jest w Japonii. Odkąd słów ''anime'' i ''animēshon'' zaczęto używać do określania wszystkich typów animacji, terminem ''japanimation'' odróżnia się japońskie filmy animowane od pozostałych<ref>{{cytuj stronę | url = https://www.animenewsnetwork.com/encyclopedia/lexicon.php?id=46 | tytuł = Japanimation | praca = [[Anime News Network]] | język = en | data dostępu = 2013-04-22}}</ref>.
W [[język polski|języku polskim]] słowo ''anime'' występuje jako [[rzeczownik]] rodzaju nijakiego (''to anime'' lub ''te anime''). Jest wyrazem nieodmiennym, zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej. Niepoprawna jest zatem pisownia ''anime'ami'', ''anime'ów'' itp., ponieważ ''e'' na końcu jest wymawialne. Przykładowe stwierdzenie ''oglądam anime'' może odnosić się zarówno do jednego konkretnego anime, oglądanego w danym momencie, jak i stwierdzenia ogólnego 'oglądam japońskie animacje'.
=== Synonimy ===
W krajach anglojęzycznych anime bywa czasami nazywane [[portmanteau]] ''japanimation'', ale obecnie termin ten wychodzi z użycia. Określenie ''japanimation'' używane było najczęściej w latach 70. i 80., wraz z pierwszą i drugą falą [[fandom]]u, ale w połowie lat 90. zaczęło być wypierane przez ''anime''. Termin ten częściej używany jest w Japonii. Odkąd słów ''anime'' i ''animēshon'' zaczęto używać do określania wszystkich typów animacji, terminem ''japanimation'' odróżnia się japońskie filmy animowane od pozostałych.
Dawniej w krajach europejskich anime określano także terminem ''manga'', co może wiązać się z użyciem tego słowa w Japonii, gdzie ''mangą'' nazywa się czasem zarówno animację, jak i komiks. Mimo wszystko animacja zostaje tam nazywana ''mangą'' głównie przez ludzi niezorientowanych w temacie. W Polsce najczęściej używany jest termin ''anime'', chociaż dużą popularnością cieszy się także ''japońska animacja''.
== Wyróżniki ==
Japońska animacja cechuje się rozmaitością stylów, które skierowane są do ogromnego grona odbiorców – kobiet i mężczyzn, dziewczyn i chłopców, osób w każdym wieku, o każdej [[orientacja seksualna|orientacji seksualnej]], biznesmenów i robotników, gospodyń domowych i kobiet robiących karierę itd.
Cechą charakterystyczną większości anime jest styl rysowania. Postacie anime mają duże oczy, a włosy cieniowane są w charakterystyczny sposób. Inną cecha charakterystyczną są pojawiające się w niektórych produkcjach bardzo uproszczone wizerunki bohaterów (tzw. [[Super deformed]]).
Cechą charakterystyczną większości anime jest styl rysowania. Postacie anime mają duże oczy, a włosy cieniowane są w charakterystyczny sposób. Inną cechą charakterystyczną są pojawiające się w niektórych produkcjach bardzo uproszczone wizerunki bohaterów (tzw. [[super deformed]]).
Niegdyś wiele anime powstawało jedynie przy użyciu tradycyjnych metod animacji, jednak w ostatnich latach do produkcji coraz większej części z nich używa się [[komputer]]ów. Komputery wykorzystywane są w różnym stopniu: w niektórych filmach ich praca jest praktycznie niezauważalna, ponieważ twórcy ograniczyli ich użycie do minimum, np. pomagając sobie przy co trudniejszych animacjach. Inne z kolei anime, bardzo dużo zawdzięczają komputerom – animacja do ''[[Appleseed]]'' powstawała przy pomocy [[grafika trójwymiarowa|grafiki trójwymiarowej]] oraz techniki ''[[motion capture]]''. Ostatnim serialem anime, który powstaje wyłącznie przy użyciu tradycyjnych metod, jest ''[[Sazae-san]]''<ref>{{cytuj stronę
Niegdyś wiele anime powstawało jedynie przy użyciu tradycyjnych metod animacji, jednak w ostatnich latach do produkcji coraz większej części z nich używa się [[komputer]]ów. Komputery wykorzystywane są w różnym stopniu: w niektórych filmach ich praca jest praktycznie niezauważalna, ponieważ twórcy ograniczyli ich użycie do minimum, np. pomagając sobie przy co trudniejszych animacjach. Inne z kolei anime, bardzo dużo zawdzięczają komputerom – animacja do ''[[Appleseed]]'' powstawała przy pomocy [[Grafika 3D|grafiki trójwymiarowej]] oraz techniki ''[[Przechwytywanie ruchu|motion capture]]''. Ostatnim serialem anime, który powstaje wyłącznie przy użyciu tradycyjnych metod, jest ''[[Sazae-san]]''<ref>{{cytuj stronę
| url = http://www.animenewsnetwork.com/news/2007-08-29/sazae-san-is-last-tv-anime-using-cels-not-computers
| tytuł = Anime News Network
| data dostępu = 18 lutego 2008-02-18
| język = en
}}</ref>.
=== Gatunki i podgatunki ===
Istnieje wiele gatunków anime, w tym także odpowiednich dla tradycyjnego kina aktorskiego. Owe gatunki mogą zawierać w sobie elementy [[film akcji|akcji]], [[przygodaGatunek filmowy|przygody]], historii dla dzieci, [[komedia|komedii]], [[dramat]]u, [[erotyzmErotyka (seksualizm)|erotyzmu]]u ([[hentai]]), [[średniowiecze|średniowiecznego]] [[fantasy]], [[okultyzm]]u, [[horror]]u, [[romansRomans (współczesny gatunek literacki)|romansu]], [[fantastyka naukowa|science fiction]] itd.
Większość anime łączy w sobie elementy kilku różnych gatunków, jak i wiele różnych tematów, co utrudnia jednoznaczne ich kategoryzowanie. Może wydawać się, że dane anime ma prostą fabułę, ale jednocześnie może cechować się ono o wiele większą złożonością, głębokością przedstawionej historii oraz jej bohaterów. Przykładowo, w jakimś anime największy nacisk położono na akcję, np. efektowne bijatyki lub pościgi, ale jednocześnie w tym samym filmie (serialu) znaleźć można elementy m.in. humoru.
Nazwy i krótkie opisy gatunkówpojęć charakterystycznych dla anime i [[manga|mangi]]:
* [[anime progresywne]] – "film„film artystyczny"artystyczny”, produkcja łamiąca jakieś kanony; termin trudny do jednoznacznego zdefiniowania, stąd też nie można podać konkretnych przykładów anime progresywnych, ale wymienia się wśród nich m.in. ''[[FLCL|Furi kuri]]'', ''[[Mind Game]]'', ''[[Meikyū monogatari]]'' czy ''[[Wirtualna Lain|Wirtualną Lain]]''{{fakt|data=2013-12}}
* [[bishōjo]] – jap. 'piękna„piękna dziewczyna'dziewczyna”; anime, w którym ważną rolę odgrywają piękne dziewczyny, np.'' [[To Love-Ru]]''
* [[bishōnen]] – jap. 'piękny„piękny chłopak'chłopak”, np. ''[[Tajemnica przeszłości]]''
* [[ecchi]] – anime o podtekstach erotycznych, niewybrednym humorze erotycznym, aczkolwiek bez pokazywania stosunków płciowych, np. ''[[ChobitsGreen Green]]'', ''[[Green GreenChobits]]''
* [[hentai]] – jap. 'zboczeniec'„zboczeniec” erotyczne i pornograficzne, w Japonii termin nie jest stosowany, a samo słowo jest odbierane negatywnie, np. ''[[Chōjin densetsu Urotsukidōji]]'',
** [[yaoi]] – erotyczne bądź romantyczne anime [[gej]]owskie, np. ''[[Ai no kusabi: Miłość na uwięzi]]''
** [[yuri]] – erotyczne bądź romantyczne anime [[lesbijka|lesbijskie]] np. ''[[Kapłanki przeklętych dni]]''
** [[shōtacon]] lub [[Shotacon|shōtakon]] – od ''shōtaro complex''; erotyczne anime z młodymi chłopcami np. ''[[Boku no Pico]]''
** [[lolicon]] lub rorikon – od ''lolita complex''; erotyczne anime z młodymi dziewczętami
* [[Josei-manga|josei]] – jap. 'młoda„młoda kobieta'kobieta”; anime przeznaczone dla młodych kobiet, rzadko spotykane, np. ''[[Paradise Kiss]]''
* [[mecha]] – anime z wielkimi robotami lub [[humanoid]]ami, np. ''[[Neon Genesis Evangelion]], [[Darling in the Franxx]]''
* [[moe]] – anime lub manga zawierające postaci bardzo zuchwałe lub słodkie np. ''[[Lucky Star (manga)|Lucky Star]]''
* [[Seinen-manga|seinen]] – anime przeznaczone dla starszej młodzieży, np. ''V''
* [[sentai]], [[Super Sentai|super sentai]] – jap. 'walcząca„walcząca drużyna'drużyna”; anime, które wśród głównych postaci zawiera drużynę superbohaterów
* [[shōjo-manga|shōjo]] – jap. 'młoda„młoda panienka'panienka” lub 'mała„mała dziewczynka'dziewczynka”; anime przeznaczone głównie dla dziewczyn, np. ''[[Służąca przewodnicząca]]''
* [[shōnen-manga|shōnen]] – jap. 'chłopiec'„chłopiec”; anime przeznaczone głównie dla chłopców, np. ''[[Dragon Ball]]'', ''[[Naruto (anime)|Naruto]]'', [[Bleach (anime)|Bleach]]
* [[mahō -shōjo]] (magical girls) – anime o nastoletnich bohaterkach, posiadających nadprzyrodzone moce., np. ''[[sailorCzarodziejka z moonKsiężyca]]''
* [[mahō -shōnen]] (magical boys) – odpowiednik mahō shōjo z chłopcami, np. ''[[Binan Kōkō Chikyū Bōei-bu Love!]]''
* [[Yuri|shōjo-ai]] – jap. 'dziewczęca„dziewczęca miłość'miłość”; anime o romansach między żeńskimi postaciami, np. ''[[Rewolucjonistka Utena]]''; termin nie obowiązuje w Japonii, utworzony został na Zachodzie na wzór shōnen-ai, aby odróżnić lesbijski romans od erotyki
* [[shōnen-ai]] (lub BL, boys love) – jap. 'chłopięca„chłopięca miłość'miłość”; anime o romansach między męskimi postaciami, np. ''[[Gravitation]]'', ''[[Ai no kusabi: Miłość naJunjō uwięziRomantica]]''
Niektóre anime powstają dla specjalnej grupy odbiorców, węższej nawet niż niektórych z podanych powyżej. Przykładowo, ''[[Initial D]]'', ''[[Wangan Midnight]]'' i ''[[éX-Driver]]'' skupiają się na wyścigach samochodowych i [[tuning samochodów|tuningu]] (swoiste odpowiedniki filmów w rodzaju ''[[Szybcy i wściekli|Szybkich i wściekłych]]''), ''[[Ashita no Jō]]'' opowiada o [[boks]]ie, a ''[[Hanaukyō meido tai]]'' (''Hanaukyō Maid Team'') bazuje na fantasy o... francuskich [[pokojówka]]ch).
W roku [[2006]] National Child Exploitation Coordination Centre of Canada sklasyfikowało cały ogół anime jako [[hentai]], niewłaściwie określając treści większości serii anime i mang. Skargi na zawartość artykułu i niewłaściwe sformułowania zmusiły NCECC do sprawdzenia owych sformułowań, ale nie jego zawartości. Obecnie dokument został usunięty.
=== Muzyka ===
Bardzo ważnym elementem anime jest [[muzyka]]. [[Ścieżka dźwiękowa|Ścieżki dźwiękowe]] do anime często tworzone są przez znanych muzyków, [[kompozytor]]ów oraz gwiazdyi muzykikompozytorów. Seriale rozpoczynające się specyficzną czołówką (po angielsku ''opening'') wykorzystują otwierającą piosenkę jako szybkie wprowadzenie do programu. Tło muzyczne wykorzystuje się, aby nadać odpowiednie tempo akcji.
''Openingi'' zwykle odpowiadają tonowi, w jakim utrzymane jest dane anime i mają zachęcić widza do dalszego oglądania. Wykorzystane utwory oraz piosenka kończąca odcinek (''ending'') mogą stanowić komentarz do ogólnej fabuły całości lub wysuwać na pierwszy plan szczególnie ważny dla serialu element. Openingi i endingi (a także utwory w samym anime) nierzadko wykonywane są przez popularnych muzyków.
''Openingi'' zwykle odpowiadają tonowi, w jakim utrzymane jest dane anime i mają zachęcić widza do dalszego oglądania. Wykorzystane utwory oraz piosenka kończąca odcinek (''ending'') mogą stanowić komentarz do ogólnej fabuły całości lub wysuwać na pierwszy plan szczególnie ważny dla serialu element. Openingi i endingi (a także utwory w samym anime) nierzadko wykonywane są przez popularnych muzyków. Dodatkowo do niektórych anime wydawane są specjalne płyty z [[seiyū]], nazywane ''image albumami''. Pomimo użycia słowa ''image'' (obraz, wyobrażenie, wizerunek), płyty zawierają jedynie muzykę lub "wiadomości„wiadomości głosowe"głosowe”, w których to seiyū rozmawiają z publicznością lub mówią o samych sobie, co wywołuje u słuchacza wrażenie, że postać śpiewa. Innym rodzajem płyt są drama [[Płyta kompaktowa|CD]], na których znajdują się piosenki i opowiadane przez seiyū historie, niekoniecznie związane z głównym wątkiem danego anime.
== Typy produkcji ==
Większość anime można podzielić na następujące kategorie:
* '''[[film]]y''', trafiające głównie do kin, charakteryzują się najwyższym budżetem, a co za tym idzie – najlepszą techniczną jakością. Niektóre filmy anime przynoszą olbrzymie dochody, np. ''[[Akira]]'', ''[[Ghost in the Shell]]'' czy ''[[Spirited Away: W krainie bogów]]''. Część anime prezentowanych jest jedynie na festiwalach filmowych (lub filmów animowanych); są one krótsze od zwykłych filmów, przykładami mogą być ''[[Fuyu no hi]]'' czy ''[[Mori no densetsu]]'' [[Osamu Tezuka|Osamu Tezuki]]. Innym typem produkcji są filmowe kompilacje, powstające z połączenia fragmentów serialu i zaprezentowane w kinach z różnych powodów.;
* '''[[serial telewizyjny|seriale telewizyjne]]''', emitowane regularnie w [[telewizja|telewizji]]. Większość odcinków trwa około dwudziestu trzech minut, które wraz z przerwą na reklamy zapełniają pół godziny czasu antenowego. Pełny sezon to dwadzieścia sześć odcinków, wiele tytułów liczy jednak połowę sezonu, czyli trzynaście epizodów. Większość seriali posiada opening i ending oraz tzw. ''eyecatcheeyecatch'' – bardzo krótkie scenki, często humorystyczne lub głupie, sygnalizujące początek lub koniec przerwy na reklamę. ''Eyecatche'' często pojawiają się w serialach, generalnie związane są z serią. Po endingu zazwyczaj pojawia się zapowiedź następnego odcinka.;
* '''[[OAVOriginal video animation|OVA]]''' (''originalOriginal animatedvideo videoanimation''; czasami nazywane także '''OVAOAV''' – ''original animated video''), porównywane z [[miniserial]]ami. Mogą mieć dowolną ilośćliczbę odcinków i długość; jednoodcinkowe OAVOVA są szczególnie krótkie, zazwyczaj krótsze od filmu pełnometrażowego. Zazwyczaj wypuszczane bezpośrednio na [[DVD]] (dawniej [[VHS|kasetach video]]). Przeważnie są dobrej jakości technicznej, zbliżonej do filmów. Czasami pojawiają się w nich opening, ending i ''eyecatche''.
Ilość odcinków serialu bądź OAV może być naprawdę bardzo duża. Częste w przypadku [[shōnen]]ów i [[shōjo]] jest tworzenie długich serii, np. ''[[Dragon Ball Z]]'' liczył 291 odcinków, co wraz z pozostałymi dwiema seriami daje łącznie 508 odcinków; pięć serii ''[[Czarodziejka z Księżyca|Czarodziejki z Księżyca]]'' to 200 odcinków. Rekordzistami są jednak następujące tytuły (podana ilość odcinków obejmuje jedną serię):
* ''[[Sazae-san]]'' ([[1969]]-do dziś) – ponad 2000 odcinków (6200+ jeśli doliczyć podczęści, z których składa się cały odcinek).
* ''[[Doraemon]]'' (1973; 1979-2005; 2005-do dziś) – 1049 odcinków (najdłuższa seria); 26 odcinków (seria z 1973); 200+ odcinków (seria rozpoczęta w 2005 roku, emitowana do dziś).
* ''[[Anpanman]]'' (1988-do dziś) - ponad 1000 odcinków.
* ''[[Bajki japońskie]]'' ([[1976]]-[[1994]]) – 1471 odcinków.
* ''[[Hoka hoka kazoku]]'' ([[1976]]-[[1982]]) – 1428 odc.
* ''[[Kirin ashita no calendar]]'' ([[1980]]-[[1984]]) – 1306 odc.
* ''[[Sekai monoshiri ryoko]]'' ([[1971]]-[[1974]]) – 1006 odc.
=== Lista 10 obecnie emitowanych anime z największą liczbą odcinków ===
{| class="wikitable"
|- style="background-color: #efefef;"
! Tytuł
! Rok rozpoczęcia
! Liczba odcinków
|-
|''[[Sazae-san]]''
|1969-obecnie
|2041
|-
|''[[Doraemon]]''
|1973,1979-2005,2005-obecnie
|26+1049+200+
|-
|''[[Anpanman]]''
|1988-obecnie
|1000+
|-
|''[[Chibi Maruko-chan]]''
|1990-1992,1995-obecnie
|142+700+
|-
|''[[Crayon Shin-chan]]''
|1992-obecnie
|685+
|-
|''[[Pokémon (anime)|Pokémon]]'', Pokémon: Advanced Generation, obecnie Pokémon: Diamond & Pearl
|1997-2002,2002-2006,2006-obecnie
|626
|-
|''[[Case Closed]]''
|1996-obecnie
|561
|-
|''[[One Piece]]''
|1999-obecnie
|433
|-
|''[[Naruto (anime)|Naruto]]'', obecnie ''[[Naruto (anime)|Naruto: Shippūden]]''
|2002-2007,2007-obecnie
|220+142
|-
|''[[Sgt. Frog]]''
|2004-obecnie
|296
|}
Nieznana jest dokładna liczba odcinków ''[[Shin-chan]]a'', który powstaje od [[1992]] roku – według niektórych źródeł serial liczy ponad dwa tysiące odcinków. Najbardziej obszernym [[OAV]] jest natomiast ''[[Ginga eiyū densetsu]]'' – w latach [[1988]]-[[1997]] wydano 110 dwudziestoczterominutowych odcinków.
== Dystrybucja poza Japonią ==
=== Zainteresowanie anime ===
Zróżnicowanie gatunkowe powoduje, że anime znajduje wielu fanów, co pozwoliło na powstanie fandomu poza Japonią. Popularność ta wynika również z odmienności od popkultury Zachodu<ref>{{Cytuj |autor = Anna Koralewska, Piotr Siuda |tytuł = Japonizacja: anime i jego polscy fani |data = 2014-03-31}}</ref>. W wielu krajach zachodnich japońskie animacje są bardzo opłacalne, podobnie jak wczesne zachodnie ich adaptacje, np. ''[[Tetsuwan Atomu]]''.
=== Licencja ===
Poza Japonią anime wydawane są w odpowiedniej dla danego kraju formie. Nagrana zostaje między innymi [[dubbing]]owana ścieżka dialogowa, którą wstawia się w miejsce oryginalnych dialogów. Dystrybutor może edytować anime w taki sposób, aby zastąpić rzeczy niezrozumiałe dla widza spoza Japonii oraz potencjalnie nieodpowiednie bądź obraźliwe, nawet poprzez wycięcie lub przerobienie niektórych scen. W taki sposób Amerykanie [[cenzura|ocenzurowali]] np. ''[[Wojna planet|Wojnę planet]]'' czy ''[[Teknoman]]a'', aby nadawały się one na rynek amerykański. Proces ten był szczególnie intensywny dawniej, kiedy na zachodzieZachodzie anime było jeszcze mało znane, ale obecnie dystrybutorzy coraz rzadziej decydują się na cenzurę, ze względu na coraz większe zapotrzebowanie rynku na anime w oryginalnej wersji. Na cenzurę dystrybutor decyduje się najczęściej ze względu na mocne sceny erotyczne w produkcjach dla starszych widzów. Jeśli anime jest przeznaczone dla dzieci, dystrybutor często decyduje się na wycięcie co brutalniejszych scen – w anime rany i obrażenia są naturalnym następstwem przemocy.
=== Dystrybucja anime w Polsce ===
Historia dystrybucji anime w Polsce zaczęła się w latach 70. XX wieku, za pierwszy film anime który miał premierę w Polsce uznaje się [[Kot w butach (film 1969)|''Kota w Butach'']] od [[Toei Animation|studia Toei]], polska premiera miała miejsce w sierpniu 1972 roku. Natomiast jedną z pierwszych emisji anime w polskiej telewizji była [[Pszczółka Maja (serial animowany 1975)|Pszczółka Maja]] 26 grudnia 1979 roku. Popularny był też serial [[Wojna planet|Załoga G]]<ref name=":0">{{Cytuj pismo|tytuł=Idziemy do kina|czasopismo=Film|wolumin=29|strony=15|data=1972-07-16|wydawca=Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe|miejsce=Warszawa}}</ref><ref>{{Cytuj stronę|url=https://nerdheim.pl/post/anime-w-polsce-przed-polonia-1/|tytuł=Anime w polskiej telewizji przed Polonią 1 – próba analizy|autor=Dagmara Niemiec|data=2021-02-09|data dostępu=|opublikowany=Nerdheim|język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj stronę|url=https://www.empik.com/pasje/poczatki-mangi-i-anime-w-polsce-najpopularniejsze-tytuly-minionych-lat,126920,a|tytuł=Początki mangi i anime w Polsce – najpopularniejsze tytuły minionych lat|autor=Piotr Markiewicz|data=2022-06-09|data dostępu=|opublikowany=Empik|język=pl}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj |autor = Łukasz Reczulski, Paula Gamus |tytuł = Historia łódzkiego fandomu mangi i anime w latach 1995–2010 |czasopismo = Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum |data = 2015 |data dostępu = 2024-03-12 |issn = 2450-1336 |wolumin = 21 |doi = 10.18778/0860-7435.21.03 |url = http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.hdl_11089_17343 |język = en}}</ref>. Na początku lat 90. anime emitowala stacja [[Polonia 1]], emitując seriale takie jak [[Yattaman]], [[Kapitan Jastrząb]] i [[Generał Daimos]]; wkrótce anime emitował też [[Polsat]], m.in. [[Czarodziejka z Księżyca|Czarodziejkę z Księżyca]]<ref>{{Cytuj |autor = Łukasz Reczulski |tytuł = Narodziny i rozkwit Polskiej Rzeczypospolitej Mangowej |data = 2023 |data dostępu = 2024-03-13 |isbn = 978-83-963463-7-7 |wydawca = Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego; Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Oddział w Łodzi |s = 46, 62-64 |url = https://depot.ceon.pl/handle/123456789/23932 |język = pl}}</ref>. O ile seriale te cieszyły się duża popularnością wśród młodych odbiorców, były dość krytykowane przez starszych krytyków w mediach, i "przedstawiano jako produkt niezwykle brutalny i przesiąknięty seksem" (zwłaszcza krytykowana była [[Tygrysia Maska]], serial dla starszej młodzieży, błędnie emitowany w paśmie dla najmłodszych)<ref>{{Cytuj |autor = Łukasz Reczulski |tytuł = Narodziny i rozkwit Polskiej Rzeczypospolitej Mangowej |data = 2023 |data dostępu = 2024-03-13 |isbn = 978-83-963463-7-7 |wydawca = Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego; Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Oddział w Łodzi |s = 79-88 |url = https://depot.ceon.pl/handle/123456789/23932 |język = pl}}</ref>.
Obecnie najbardziej powszechną formą legalnego dostępu do anime w Polsce są serwisy streamingowe, udostępniające seriale godzinę po emisji w japońskiej telewizji np. [[Crunchyroll]], [[Daisuki.net]]. Wydano również wiele wydań VHS, VCD, DVD, Blu-ray dzięki takim wydawcom jak Planet Manga, [[Anime Gate]], [[Monolith Films|Monolith Film]], MyFly, [[Anime Virtual]], IDG, Anime Eden.
W polskich kanałach telewizyjnych emitowane są głównie anime dla dzieci lub młodszej młodzieży, które czasem poddane cenzurze przez Amerykanów lub Brytyjczyków. Niektórych przypadkach następowało amerykanizowane serii i najczęściej dotyczyła ona imion (np. Satoshi, główny bohater ''Pokémonów'', w Polsce ma imię z angielskiego dubbingu – [[Ash Ketchum|Ash]], rodzice [[Shin-chan]]a natomiast nazywali się Harry i Mitsy, podczas gdy w oryginalnej wersji - Hiroshi i Misae).
W polskich kanałach telewizyjnych anime są emitowane, zazwyczaj w wersjach przeznaczonych na rynek międzynarodowy. W niektórych przypadkach następowało amerykanizowane serii i najczęściej dotyczyła ona imion (np. Satoshi, główny bohater ''Pokémonów'', w Polsce ma imię z angielskiego dubbingu – [[Ash Ketchum|Ash]], rodzice [[Shin-chan]]a natomiast nazywali się Harry i Mitsy, podczas gdy w oryginalnej wersji – Hiroshi i Misae).
Anime regularnie emitowane są przez stację telewizyjną [[Polsat]], [[Jetix]], [[TV 4]] i [[Cartoon Network]], seriale dla starszych widzów oglądać można na kodowanych kanałach [[Hyper]] i [[Canal+]]. Dystrybucja kinowa również jest ograniczona, w ciągu ostatnich lat do kin weszło zaledwie kilka anime. Były to głównie filmy bazujące na ''[[Pokémon (anime)|Pokémonach]]'' i ''[[Dragon Ball]]u'', a także filmy [[Hayao Miyazaki]]ego – ''[[Księżniczka mononoke]]'', ''[[Spirited Away: W krainie bogów]]'' i ''[[Ruchomy zamek Hauru]]''. ''Księżniczkę Mononoke'' wydano jedynie w wersji z [[język angielski|amerykańskim]] dubbingiem i polskim lektorem, pozostałe dwa filmy zostały zdubbingowane na język polski.
Anime regularnie emitowane są przez stacje telewizyjne [[P1|Polonia 1]], [[Disney XD (Polska)|Disney XD]] i [[Cartoon Network (Polska)|Cartoon Network]] oraz Polsat Games. Dawniej głównie w [[Polsat]], [[Hyper+]], [[Canal+ Premium|Canal+]], [[AXN SciFi|AXN Sci-Fi]].
W ciągu ostatnich lat do kin weszło zaledwie kilka anime. Były to głównie filmy bazujące na ''[[Pokémon (anime)|Pokémonach]]'' i ''[[Dragon Ball]]u'', a także filmy [[Hayao Miyazaki]]ego: ''[[Księżniczka Mononoke|Księżniczka mononoke]]'', ''[[Spirited Away: W krainie bogów]]'' i ''[[Ruchomy zamek Hauru (film)|Ruchomy zamek Hauru]]''.
=== Fansuby ===
{{mainOsobny artykuł|fansub}}
Mimo że jest to pogwałceniem [[prawaPrawo autorskie|praw autorskich]] w wielu krajówkrajach, niektórzyczęść fanifanów oglądająogląda [[fansub]]y (nagrania serii lub filmów ze stworzonymi przez fanów napisami). Oglądanie oryginalnych japońskich wersji z napisami, niekoniecznie fansubów, jest formą preferowaną przez wielu entuzjastów. Etyczny aspekt tworzenia, dystrybuowania i oglądania fansubów jest przedmiotem wielu dyskusji i kontrowersji.
== Kontrowersje ==
Czasami pojawiają się kontrowersje dotyczące zakresu definicji słowa ''anime''. Wynikają one stąd, że w odniesieniu do anime panuje wiele [[stereotyp]]ów. Z anime kojarzone są np. duże oczy postaci, pozwalające łatwo wyrażać ich odczucia, smukłe sylwetki, a także często szczegółowe tła. Dlatego też wiele osób{{kto|data=2013-08}} nie chce wierzyć, że niektóre filmy animowane (jak np. ''[[Pszczółka Maja (serial animowany 1975)|Pszczółka Maja]]'') zostały wyprodukowane w [[Japonia|Japonii]]. Z tego powodu słowo ''anime'' może być używane w trzech znaczeniach:
# do określenia wszystkich filmów animowanych – znaczenie to stosowane jest jedynie przez Japończyków,
# do określenia japońskich filmów animowanych – to definicja najbardziej rozpowszechniona poza Japonią,
# do określenia filmów animowanych (niezależnie od kraju produkcji) nawiązujących do stereotypów związanych z japońskim komiksem i animacją.
Ze względu na to, że bez trudu można znaleźć produkcje anime nie pasujące do stereotypów, trzecia definicja nie może być uznana za dominującą, może jedynie pełnić rolę pomocniczą. Animowane produkcje czerpiące z anime bądź produkowane w takim stylu potocznie określa się terminem ''[[amerime]]'', a należą do nich np. ''[[Odlotowe agentki]]''. [[Amerime]] to także japońska wersja amerykańskiej bajki, jak np. ''[[Demashita! Powerpuff Girls Z]]'' – japońska wersja przygód [[atomówki|atomówek]] w konwencji [[mahō shōjo]].
Ze względu na to, że bez trudu można znaleźć produkcje anime nie pasujące do stereotypów, trzecia definicja nie może być uznana za dominującą, może jedynie pełnić rolę pomocniczą. Animowane produkcje czerpiące z anime bądź produkowane w takim stylu potocznie określa się terminem ''[[amerime]]'', a należą do nich np. ''[[Odlotowe agentki]]''. [[Amerime]] to także japońska wersja amerykańskich seriali animowanych, jak np. ''[[Demashita! Powerpuff Girls Z]]'' – japońska wersja przygód [[Atomówki|Atomówek]] w konwencji [[mahō-shōjo]].
== Popularność anime w Japonii ==
We wrześniu [[2005]] r. japoński kanał [[TV Asahi]] przeprowadził ogólnokrajową [[ankieta|ankietę]] pisemną oraz internetową<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.animenewsnetwork.com/news/2005-09-23/tv-asahi-top-100-anime-part-2 |tytuł=TV Asahi top 100 Anime part 2 |data dostępu = 12 czerwca 2009-06-12|praca=AnimeNewsNetwork |język=en }}</ref>, w której pytał Japończyków o ulubione seriale animowane (w grupie wiekowej: nastolatków, 20-latków, 30-, 40-, 50-, 60-latków i starszych). Ankieta nie ograniczała się jedynie do filmów japońskich, jednak, jak się okazało, z tytułów niejapońskich na listę trafili jedynie ''[[Tom i Jerry]]''. Wyniki ankiety zostały wyemitowane w specjalnym programie nadanym [[23 września]]. Wyniki ankiety internetowej były nieco inne, najwięcej głosów zebrała seria ''[[Fullmetal Alchemist]]'', która w ogólnokrajowej ankiecie znalazła się na 20. miejscu. Prawdopodobnie zadecydował o tym inny profil [[demografia|demograficzny]] głosujących.
{{Przypisy}}
== Zobacz też ==
{{Układ wielokolumnowy |szerokość=10em <!-- od 7 do 10 --> |liczba=2 |
* [[film animowany]]
* [[animacja]]
* [[kaoani]]
* [[manga]]
* [[amerimepowieść wizualna]]
* [[visual novel]]
* [[Gry komputerowe na podstawie mang i anime]]
'''; Terminologia'''
* [[amerime]]
* [[anime music video]]
* [[catgirl]]
* [[chibi]]
* [[cosplay]]
* [[dōjinshi]]
* [[eroge]]
* [[ganguro]]
* [[guro]]
* [[hentai]]
* [[j-pop]]
* [[loliconsuper deformed]]
}}
* [[otaku]]
* [[seiyū]]
* [[shotacon]]
* [[tokusatsu]]
* [[Ecchi]]
== Przypisy ==
'''Licencja i dystrybucja'''
<references>
* [[fansub]]
<ref name="ann-anime">{{cytuj stronę | url = https://www.animenewsnetwork.com/encyclopedia/lexicon.php?id=45 | tytuł = Anime | praca = [[Anime News Network]] | język = en | data dostępu = 2013-04-22}}</ref>
</references>
== Bibliografia ==
* [[Sandra Buckley]], ''The Encyclopedia of Contemporary Japanese Culture'', [[Taylor and Francis]], 2009 {{ISBN|978-0-415-48152-6}}.
* Jonathan Clements, Helen McCarthy, ''The Anime Encyclopedia: A Guide to Japanese Animation since 1917'', Stone Bridge Press, Berkeley, California, 2006, {{ISBN|1-880656-64-7}}.
== Linki zewnętrzne ==
<!-- ============================================================ -->
<!-- NIE DODAWAJ WIĘCEJ LINKÓW. WIKIPEDIA NIE JEST ZBIOREM LINKÓW -->
<!-- ANI MIEJSCEM NA TWOJĄ (LUB CZYJĄKOLWIEK) REKLAMĘ!!! -->
<!-- Jeżeli sądzisz, że Twój link może się przydać, zamiast tutaj -->
<!-- umieść go najpierw na stronie dyskusji tego artykułu. Linki -->
<!-- umieszczone bez przeprowadzonej weryfikacji zostanąZOSTANĄ usunięteUSUNIĘTE -->
<!-- WCZEŚNIEJ przeczytaj http://pl.wikipedia.org/wiki/WP:LZ -->
<!-- ============================================================ -->
{{commonscat|Anime}}
{{wikisłownik|anime}}
* [http://anidb.info/ AniDB] baza danych o anime {{lang|en}}
* [http://www.animenewsnetwork.com Anime News Network] – informacje i baza danych o japońskich produkcjach {{lang|en}}
* [http://anime.tanuki.pl Tanuki Anime] – baza danych i recenzje anime {{lang|pl}}
{{Manga i anime}}
* serwisy informacyjne
{{Kontrola autorytatywna}}
** [http://animedream.pl Anime Dream] – aktualności związane z anime, mangą i Japonią
** [http://www.kasumi.pl Kasumi Tendo] – serwis informacyjny, również o j-music
* encyklopedie
** [http://anidb.info/ AniDB] {{lang|en}}
** [http://www.animenewsnetwork.com Anime News Network] {{lang|en}} – baza anime, japońskich filmów aktorskich oraz pokrewnych produkcji
** [http://www.animenfo.com AnimeNfo.com] {{lang|en}}
** [http://anime.info.pl encyklopedia anime w Polsce] – anime, które oficjalnie trafiły do Polski
* recenzje
** [http://azunime.net Azunime] – recenzje anime i kina azjatyckiego, galeria i słownik anime, katalog stron
** [http://anime.tanuki.pl Tanuki Anime] – recenzje anime
{{Link GA|uk}}
{{link FA|it}}
{{link FA|ru}}
{{link FA|ka}}
{{Link GA|ca}}
[[Kategoria:Anime| ]]
[[Kategoria:Gatunki filmowe]]
[[als:Anime]]
[[ar:أنمي]]
[[an:Anime]]
[[ast:Anime]]
[[bn:এনিমে]]
[[bar:Anime]]
[[bs:Anime]]
[[bg:Аниме]]
[[ca:Anime]]
[[cv:Аниме]]
[[cs:Anime]]
[[da:Anime]]
[[de:Anime]]
[[et:Anime]]
[[el:Ανιμέ]]
[[en:Anime]]
[[es:Anime]]
[[eo:Animeo]]
[[eu:Anime]]
[[fa:انیمه]]
[[fr:Anime]]
[[gl:Anime]]
[[ko:일본의 애니메이션]]
[[hi:ऐनिमे]]
[[hr:Anime]]
[[id:Anime]]
[[is:Anime]]
[[it:Anime]]
[[he:אנימה (הנפשה)]]
[[ka:ანიმე]]
[[kk:Аниме]]
[[la:Anime]]
[[lv:Anime]]
[[lt:Anime]]
[[hu:Anime]]
[[mk:Аниме]]
[[ml:അനിമെ]]
[[ms:Anime]]
[[nl:Anime]]
[[ja:アニメ]]
[[nap:Anime]]
[[no:Anime]]
[[nn:Anime]]
[[oc:Anime]]
[[uz:Anime]]
[[pt:Anime]]
[[ro:Anime]]
[[qu:Anime]]
[[ru:Аниме]]
[[sah:Аниме]]
[[sq:Anime]]
[[simple:Anime]]
[[sk:Anime]]
[[sl:Anime]]
[[sr:Аниме]]
[[sh:Anime]]
[[fi:Anime]]
[[sv:Anime]]
[[tl:Anime]]
[[ta:அனிமே]]
[[tt:Аниме]]
[[th:อะนิเมะ]]
[[tr:Anime]]
[[uk:Аніме]]
[[vi:Anime]]
[[war:Anime]]
[[bat-smg:Anime]]
[[zh:日本动画]]
|