Zygmunt Żuławski

W 1901 roku został członkiem Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego (w latach 1911–1918 członek Komitetu Wykonawczego PPSD); w latach 1905–1908 sekretarz Krajowej Komisji Zaw. w Galicji. Od 1905 był prezesem krakowskiej Kasy Chorych, a po 1918 prezesował ogólnopaństwowemu związkowi tej organizacji. Poddawał krytyce działalność militarno-polityczną Józefa Piłsudskiego, wypowiadając się za tworzeniem robotniczej organizacji wojskowej. Z chwilą wybuchu I wojny światowej demonstracyjnie nie wstąpił do Legionów Polskich, ale pozwolił się zmobilizować do armii austriackiej. Walczył na frontach wschodnim i południowym; był kilkakrotnie ranny.

W październiku 1918 z ramienia Polskiej Komisji Likwidacyjnej objął funkcję starosty w powiecie chrzanowskim. Po odzyskaniu niepodległości: od 1919 w PPS i członek jej władz (w latach 1919–1939 członek Rady Naczelnej PPS, w latach 1924–1928 wiceprzewodniczący, w latach 1937–1939 przewodniczący Rady Naczelnej, w latach 1922–1939 członek CKW PPS). W latach 1919–1922 przewodniczący Komisji Centralnej Związków Zawodowych, następnie do 1939 sekretarz KCZZ. W latach 1919–1935 poseł na Sejm RP. Poddawał krytyce linię polityczną sekretarza generalnego partii Kazimierza Pużaka, poszukującego dróg porozumienia z sanacją.

Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę (wrzesień 1939), nie uznał decyzji o zawieszeniu działalności partii i utworzeniu konspiracyjnej PPS-WRN. W styczniu 1940 roku został przewodniczącym organizacji w Krakowie, a w maju tego roku usunął się z niego na skutek różnicy zdań z Józefem Cyrankiewiczem w kwestii uznania WRN. Po aresztowaniu Cyrankiewicza powtórnie objął funkcję przewodniczącego; zajmował postawę pojednawczą wobec różnych odłamów i kierunków ruchu socjalistycznego. W 1945 przewodniczący Rady Naczelnej i CKW).

W czerwcu 1945 uczestnik konferencji moskiewskiej w sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, po odmowie PPR zalegalizowania Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej w latach 1945–1946 w koncesjonowanej PPS (w 1946 członek Rady Naczelnej). Od 1946 poseł do KRN, od 1947 – do Sejmu Ustawodawczego (jako niezależny socjalista z listy wyborczej opozycyjnego PSL pod prezesurą Stanisława Mikołajczyka).

• Zygmunt Żuławski, Refleksje, Warszawa 1939, wyd. Komisja Centralna Związków Zawodowych;
• Zygmunt Żuławski, Bogactwo, Wolność i Moralność, Kraków 1947, Nakładem Spółdzielni Księgarskiej „Czytelnik”;
• Zygmunt Żuławski, Wspomnienia, Warszawa 1980;
• Zygmunt Żuławski, Listy, Przemówienia, Artykuły 1945–1948, Wrocław 1998, wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum.
• Słownik polityków polskich XX wieku, Poznań 1998, Wydawnictwo Poznańskie sp. z o.o.

• Publikacje Zygmunta Żuławskiego w serwisie Polona.pl