Zagórzany (powiat gorlicki)
Zagórzany – wieś w Polsce, położona (263 m n.p.m.) w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Gorlice. Leży nad potokiem Moszczanka.
| wieś | |
 Pałac Skrzyńskich | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
2404[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
38-333[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KGR |
| SIMC |
0425952 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Gorlice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorlickiego  | |
 49°41′57″N 21°09′21″E/49,699167 21,155833[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego. 1 września 1977 znaczną część Zagórzan (119 ha) włączono do Gorlic[4].
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0425975 | Garbacz | część wsi |
| 0425981 | Góra | część wsi |
| 0425998 | Nowa Wieś | część wsi |
| 0426006 | Podlesie Dolne | część wsi |
| 0426012 | Podlesie Górne | część wsi |
| 0426029 | Stawiska | część wsi |
Historia
edytujPrzypuszczalnie lokowana w XIII wieku, pierwsza wzmianka pochodzi z 1319. Stanowiły własność zakonu benedyktynów z klasztoru tynieckiego w powiecie bieckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[7]. Po kasacji dóbr klasztornych przez władze austriackie, Zagórzany zostały zakupione przez Wielopolskich z Kobylanki, następnie drogą koligacji rodzinnych przeszły w posiadanie Skrzyńskich.
Nowy właściciel Tadeusz Skrzyński wybudował tutaj w latach 1834–1839 dwór w stylu neogotyckim według projektu arch. Franciszka Lanciego. Zamek został odnowiony w roku 1900, a w latach 1928–1929 rozbudowany (według projektu Juliusza Nagórskiego). W zamku Tadeusz Skrzyński założył szkołę dla zubożałych szlachcianek, w której wykładał poeta i geograf Wincenty Pol. Tam też napisał część swoich utworów, m.in. szeroko znany poetycki opis regionów Polski pt. „Pieśń o ziemi naszej”. Przebywał tu także w czasach swojej młodości i malował Artur Grottger. W czasie II wojny światowej zamek został zniszczony i zdewastowany, po 1945 wyremontowany. Od 1950 mieścił się w nim państwowy dom dziecka.
Obecnie zamek jest malowniczą opustoszałą ruiną. Wokół ruin dawny park krajobrazowy, założony w I połowie XIX wieku, ze starym drzewostanem i romantycznym mostkiem. Otacza go zniszczone, neogotyckie ogrodzenie z bramą i kordegardą z okresu budowy zamku.
Niedaleko parku znajduje się monumentalne mauzoleum Skrzyńskich, zaprojektowane przez Mariana Teodora Talowskiego. W mauzoleum spoczywa m.in. hr. Aleksander Józef Skrzyński, były właściciel majątku ziemskiego w Zagórzanach.
Zabytki
edytujObiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[8].
- cmentarz wojenny nr 125 z I wojny światowej;
- zespół pałacowy;
- pałac,
- 2 budynki gospodarcze,
- park,
- kordegarda,
- ogrodzenie z bramą,
- stodoła plebańska, przeniesiona do skansenu w Szymbarku.
Inne zabytki
edytujKościół w Zagórzanach wzniesiony w 1816 r.(w miejscu starego drewnianego) murowany bez wyraźnych cech stylowych, w ostatnich czasach rozbudowany.
Osoby związane z Zagórzanami
edytuj- Witold Taszycki (1898–1979) – historyk języka polskiego, badacz onomastyki i dialektologii.
- Aleksander Skrzyński – polski premier, polityk
- Kazimierz Sterkowicz – samorządowiec, burmistrz Gorlic w latach 2002–2010
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 156016
- ↑ Bank Danych Lokalnych. Dane dla jednostki terytorialnej: Zagórzany, małopolskie, NSP 2011 [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2023-08-20]..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1578 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 27, poz. 117
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 102.
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-21].
Linki zewnętrzne
edytuj- Zagórzany 4(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 263.