Uniwersytet Paryski

 

 

Pod koniec XI wieku Wilhelm z Champeaux zaczął nauczać w Paryżu sztuk wyzwolonych i teologii. Kiedy po latach przeniósł się poza Paryż, dołączając do wiktorynów, jego były uczeń, Piotr Abelard, założył własną szkołę, poza murami miejskimi Paryża, w Montagne Sainte-Geneviève (lata trzydzieste XII wieku). W latach czterdziestych XII wieku w Paryżu nauczało już wielu mistrzów, takich jak Albéric de Monte, Robert z Melun, Peter Helias, Adam du Petit-Pont, Gilbert z Poitiers, Thierry z Chartres czy Piotr Lombard. Paryż stał się jednym z najważniejszych centrów intelektualnych Europy, do którego żacy przybywali po nauki z daleka. W tym też czasie zaczęły się kształtować podstawy instytucjonalne późniejszego uniwersytetu paryskiego^[2].

 

Początkowo nie trzeba było spełniać żadnych warunków, by rozpocząć nauczanie. Kwestie te zostały stopniowo unormowane pod koniec XII wieku przez papieży, którzy określili sposoby otrzymania licencji na nauczanie (licentia docendi). Z 1208 roku pochodzi pierwsza wzmianka o korporacji (universitas) mistrzów (nauczycieli). W tym okresie mistrzowie byli więc już zrzeszeni i cieszyli się autonomią instytucjonalną w stosunku do lokalnych władz, obejmującą m.in. własną jurysdykcję karną^[3]. Paryż, Bolonia i Neapol stworzyły trzy odmienne modele uniwersytetu. Model boloński i neapolitański stopniowo zostały zarzucone, natomiast paryski stał się podstawą ustroju współczesnych uniwersytetów. Uniwersytet Paryski był podporządkowany bezpośrednio miejscowemu biskupowi, który często wpływał na kształt i dobór nauczanych treści. Obowiązywały na nim ścisłe, podobne do zakonnych, reguły, a większość nauczających i uczących się stanowili duchowni. Rektor wybierany był z grona nauczającego^[4].

Uniwersytet nie miał jednolitej struktury. Nauka podzielona była na fakultety: teologiczny, sztuk wyzwolonych, prawa, później również medycyny. W ramach uniwersytetu działały też organizacyjnie odrębne kolegia. Były to fundacje, które miały służyć pomocą dla uboższych studentów. Początkowo były to bursy z własnymi źródłami finansowania i statutami organizacyjnymi danymi przez fundatora, w których żacy prowadzili wspólne życie kierowane podobną do klasztornej regułą. Z czasem rola kolegiów rosła. Zyskiwały one własne budynki w których prowadzono nauczanie, budynki sakralne, biblioteki. Pod koniec średniowiecza w Paryżu było ok. siedemdziesiąt kolegiów, z których najsłynniejsze było Collège de Sorbon założone około 1257 roku przez kapelana Roberta de Sorbon, które przekształciło się w dzisiejszą Sorbonę^[5][6].

Dodatkowo, członkowie uniwersytetu podzieleni byli na nacje – korporacje akademickie, opierające się o ogólną przynależność geograficzną scholarów. Na Uniwersytecie Paryskim działały nacje: francuska (dla scholarów z Île-de-France i obszaru śródziemnomorskiego), normańska (Normandia i Bretania), pikardyjska (Pikardia i Niderlandy) oraz angielska (Anglia, Niemcy i Skandynawia). Nacje zachowywały pewną autonomię i miały wpływ na organizację studiów swoich członków. Pod koniec średniowiecza zaczęły tracić na znaczeniu^[5].

Pod koniec średniowiecza Uniwersytet Paryski stracił na znaczeniu. Poszczególne monarchie narodowe otwierały własne uniwersytety, co w konsekwencji przynosiło ograniczenie liczby zagranicznych żaków w starszych placówkach. Stopniowo traciły one na międzynarodowym znaczeniu^[5].

W XV wieku legat papieski Guillaume d’Estouteville przystąpił do reformy uniwersytetu, mającej oczyścić go z błędów i nadużyć. Większe zmiany zostały przeprowadzone w wieku XVII przez świeckie władze Francji, przystosowującego jego nauczanie do warunków epoki nowożytnej^[7]. Na znaczeniu zyskiwała Sorbona, która przestała być tylko kolegium wspomagającym uczniów, lecz stała się na wpół odrębną instytucją, nauczającą teologii. Jej uczniowie i wykładowcy (Société de Sorbonne) zaczęli odgrywać najważniejszą rolę na uniwersytecie. W pierwszej połowie XVII w. staraniem absolwenta Sorbony, kardynała Richelieu, wybudowano nową siedzibę Sorbony i to tutaj przeniósł się ciężar działalności całego uniwersytetu^[8].

Uniwersytet Paryski zakończył swoją działalność podczas rewolucji francuskiej. Decyzją Konwentu Narodowego z 15 października 1793 roku uniwersytet utracił wydziały teologii, medycyny, sztuk oraz prawa^[7].

W 1806 roku odtworzono Uniwersytet Paryski, umiejscawiając jego administrację w budynkach Sorbony^[9]. Stąd odrodzony uniwersytet był często określany tą nazwą. W tej postaci uniwersytet istniał do roku 1970, kiedy wskutek protestów studenckich w 1968 roku podzielono go na 13 odrębnych uczelni:

• Université de Paris I Panthéon-Sorbonne,
• Université de Paris II Panthéon-Assas,
• Université de Paris III Sorbonne Nouvelle,
• Université de Paris IV Paris-Sorbonne,
• Université de Paris V Descartes,
• Université de Paris VI Pierre et Marie Curie,
• Université de Paris VII Diderot,
• Université de Paris VIII Vincennes Saint Denis,
• Université de Paris IX Dauphine,
• Université de Paris X Nanterre,
• Université de Paris XI Paris-Sud,
• Université de Paris XII Val de Marne,
• Université de Paris XIII Paris-Nord.

W styczniu 2018 Université Pierre et Marie Curie został włączony do Sorbonne Université^[10].

• Charles Radding: Universities. W: Medieval France. An Encyclopedia. William W. Kibler; Grover A. Zinn; Lawrence Earp (eds.). New York – London: Garland Publishing Inc., 1995, s. 1775-1779.