Tuńczyk pospolity

	Wartość odżywcza
	Tuńczyk w oleju
	(100 g)
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
Witaminy
Makroelementy
Mikroelementy
	Dane liczbowe na podstawie: ; Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

	Wartość odżywcza
	Tuńczyk świeży
	(100 g)
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
Witaminy
Makroelementy
Mikroelementy
	Dane liczbowe na podstawie: ; Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Tuńczyk pospolity
	Thunnus thynnus
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Podgromada	promieniopłetwe
Rząd	okoniokształtne
Podrząd	makrelowce
Rodzina	makrelowate
Podrodzina	Scombrinae
Rodzaj	Thunnus
Gatunek	tuńczyk pospolity
Synonimy
	Albacora thynnus (Linnaeus, 1758); Orcynus secondidorsalis (Storer, 1853); Orcynus thynnus (Linnaeus, 1758); Scomber thynnus Linnaeus, 1758; Thunnus secundodorsalis (Storer, 1853); Thunnus thynnus thynnus (Linnaeus, 1758); Thunnus thynus (Linnaeus, 1758); Thunnus vulgaris (Cuvier, 1832); Thynnus linnei Malm, 1877; Thynnus mediterraneus Risso, 1827; Thynnus secundo-dorsalis Storer, 1853; Thynnus secundodorsalis Storer, 1853; Thynnus thynnus (Linnaeus, 1758); Thynnus vulgaris Cuvier, 1832;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tuńczyk pospolity^[3], tuńczyk^[3], tuńczyk błękitnopłetwy^[4], tuńczyk błękitny^[5], tuńczyk czerwony^[6], tuńczyk niebieskopłetwy^[6], tuńczyk zwykły^[7], ton^[6], tuńczyk północny^[8] (Thunnus thynnus) – gatunek morskiej, wędrownej ryby z rodziny makrelowatych (Scombridae), spędzającej zimę w morzach subtropikalnych, a latem wędrującej do wód zimniejszych. Do osiągnięcia około 45 kg masy ciała wędruje w ogromnych ławicach. Większe ryby tworzą małe stada, a całkiem duże osobniki żyją przeważnie samotnie. Tuńczyki błękitnopłetwe z północnego Atlantyku, Oceanu Spokojnego i Indyjskiego klasyfikowane są czasami jako oddzielne gatunki lub podgatunki, jednak różnice pomiędzy nimi są bardzo nieznaczne. Tuńczyk błękitnopłetwy jest największym gatunkiem tuńczyka – osiąga do 700 kg. Mięso tuńczyka błękitnopłetwego jest pośród wszystkich innych gatunków tuńczyków najbardziej cenione przez smakoszy.

Morfologia

Ciało tuńczyka błękitnopłetwego ma kształt „cygara” i jest solidnie zbudowane. Głowa stożkowata, pysk duży. Może dożyć nawet 30 lat. Jednak z powodu zbyt intensywnych połowów tego gatunku, niewiele okazów osiąga wiek dojrzały. Typowa średnia długość tuńczyka to 2–2,5 metra, natomiast masa ciała około 350 kg. Największy udokumentowany okaz został złapany w okolicach Nowej Szkocji^[9], ważył 679 kg, miał długość około 3,7 m. Barwa ciemnoniebieska powyżej i szara poniżej. Tuńczyka błękitnopłetwego łatwo można odróżnić od innych członków rodziny makrelowatych dzięki dłuższym płetwom piersiowym. Wątroba ryby ma pewną wyjątkową cechę – jest pokryta naczyniami krwionośnymi. U innych tuńczyków z krótkimi płetwami piersiowymi, takie naczynia krwionośne nie występują, lub są obecne, ale w niewielkiej liczbie i tylko wzdłuż krawędzi gruczołu.

Właściwości odżywcze

Wartość odżywcza

Tuńczyk w sosie własnym

(100 g)

Wartość energetyczna

401 kJ (96 kcal)

Białka

21 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	46%	46%	46%	46%
M	38%	38%	38%	38%

Węglowodany

0 g

Tłuszcze

1,2 g

szczegółowe informacje

Kwasy tł. nasycone

0,28 g

Kwasy tł. nienasycone

0,2 g

0,31 g

0,27 g

0,01 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,9%	0,9%	0,9%	0,9%
M	0,6%	0,6%	0,6%	0,6%

omega-6

0,04 g

Linolowy (LA)

0,01 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,1%	0,1%	0,1%	0,1%
M	0,1%	0,1%	0,1%	0,1%

Woda

75,8 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,8%	2,8%	2,8%	2,8%
M	2,1%	2,1%	2,1%	2,1%

Witaminy

Witamina C

0 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Tiamina (B1)

0,05 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,5%	4,5%	4,5%	4,5%
M	4,2%	4,2%	4,2%	4,2%

Ryboflawina (B2)

0,06 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	5,5%	5,5%	5,5%	5,5%
M	4,6%	4,6%	4,6%	4,6%

Niacyna (B3)

13,5 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	96%	96%	96%	96%
M	84%	84%	84%	84%

Witamina B6

0,25 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	19%	19%	17%	17%
M	19%	19%	15%	15%

Foliany

0,015 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,8%	3,8%	3,8%	3,8%
M	3,8%	3,8%	3,8%	3,8%

Kobalamina (B12)

0,0021 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	88%	88%	88%	88%
M	88%	88%	88%	88%

Witamina A

0,37 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	53%	53%	53%	53%
M	41%	41%	41%	41%

Witamina D

0,0045 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	30%	30%	30%	23%
M	30%	30%	30%	23%

Witamina E

1,2 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	8,0%	8,0%	8,0%	8,0%
M	8,0%	8,0%	8,0%	8,0%

Makroelementy

Fosfor

170 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	24%	24%	24%	24%
M	24%	24%	24%	24%

Wapń

13 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,3%	1,3%	1,1%	1,1%
M	1,3%	1,3%	1,3%	1,1%

Magnez

43 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	14%	13%	13%	13%
M	11%	10%	10%	10%

Potas

182 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,9%	3,9%	3,9%	3,9%
M	3,9%	3,9%	3,9%	3,9%

Sód

515 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	34%	34%	40%	43%
M	34%	34%	40%	43%

Mikroelementy

Jod

0,02 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	13%	13%	13%	13%
M	13%	13%	13%	13%

Żelazo

1,4 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,8%	7,8%	18%	18%
M	18%	18%	18%	18%

Miedź

0,04 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,4%	4,4%	4,4%	4,4%
M	4,4%	4,4%	4,4%	4,4%

Cynk

0,88 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	11%	11%	11%	11%
M	8,0%	8,0%	8,0%	8,0%

Mangan

0,02 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,1%	1,1%	1,1%	1,1%
M	0,9%	0,9%	0,9%	0,9%

Dane liczbowe na podstawie: ^[10]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[11]

Rekordy

5 stycznia 2009 r. na aukcji rybnej w Tokio zapłacono 9,63 mln jenów (ponad 100 tys. dolarów amerykańskich) za oferowanego na niej 128-kilogramowego tuńczyka błękitnopłetwego, złowionego na japońskich wodach. Daje to w przeliczeniu 817 USD za kilogram tej ryby^[12].
W pierwszym dniu po przerwie noworocznej 2010 roku na giełdzie rybnej Tsukiji w Tokio za tuńczyka o masie 232 kg zapłacono równowartość 122 000 EUR^[13].
Tuńczyk błękitnopłetwy stał się też najdroższą zakupioną jadalną rybą w historii – w 2012 roku, podczas noworocznej aukcji na giełdzie rybnej w Tokio za 269 kg rybę zapłacono 736 000 USD^[14] Cena znacznie przewyższająca rynkową została zaoferowana przez właściciela sieci restauracji sushi, który jak tłumaczył, swym postępowaniem chciał wspomóc zniszczone ubiegłorocznym kataklizmem regiony Japonii^[15].
5 stycznia 2013 roku, w pierwszym dniu działalności rynku po przerwie świątecznej, na aukcji w Tokio tuńczyk błękitnopłetwy ważący 222 kilogramy został sprzedany za 1,38 mln euro. Rybę złowioną u północnych wybrzeży Japonii, w pobliżu miasta Oma, tuńczyka kupił właściciel sieci restauracji Sushi Zanmai – Kiyoshi Kimura, który również w roku 2012 wygrał aukcję – wówczas za tuńczyka również zapłacił ok. 6 tys. euro za kilogram ryby^[16].
5 stycznia 2020 na aukcji na tokijskim rynku Toyosu tuńczyk błękitnopłetwy ważący 276 kilogramów został sprzedany za 193,2 mln jenów (1,8 mln $). Tuńczyka kupił właściciel sieci restauracji Sushi Zanmai – Kiyoshi Kimura^[17].

Ekologia

W ciągu ostatnich 50 lat, w wyniku masowych połowów, populacja tego gatunku zmniejszyła się o co najmniej 51%^[2].

Przypisy

↑ Thunnus thynnus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Thunnus thynnus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
↑ Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby - Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991.
↑ Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.
↑ ^a ^b ^c Rozporządzenie Komisji (WE) NR 1638/2001 z dnia 24 lipca 2001 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 2597/95 w sprawie przekazywania przez Państwa Członkowskie prowadzące połowy na niektórych obszarach, innych niż Atlantyk Północny, danych statystycznych dotyczących połowów nominalnych. Komisja Europejska, 24 lipca 2001.
↑ StanisławS. Rutkowicz StanisławS., Encyklopedia ryb morskich, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982, str 496 nr 743, ISBN 83-215-2103-7 .
↑ Rozporządzenie Rady (WE) nr 2597/95 z dnia 23 października 1995 r. w sprawie przekazywania przez Państwa Członkowskie prowadzące połowy na niektórych obszarach, innych niż północny Atlantyk, danych statystycznych dotyczących połowów nominalnych. Rada Europejska, 23 października 1995.
↑ Blue Fin Tuna. The Greenwich Workshop. [dostęp 2014-09-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 268.289-290. ISBN 978-83-200-5311-1.
↑ ^a ^b ^c Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
↑ Rzeczpospolita, 5.01.2009 r. – Sto tysięcy dolarów za tuńczyka
↑ Tuna hits highest price in nine years at Tokyo auction BBC News, 5 stycznia 2010.
↑ [1] BBC News, 5 stycznia 2012
↑ [2] BBC News, 6 stycznia 2012.
↑ Japonia: ważący 222 kilogramy tuńczyk został sprzedany za 1,38 mln euro. [dostęp 2013-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
↑ Rekordowy tuńczyk. Zapłacono dwa mln dol.

Bibliografia

Ekologia, Środowisko, Przyroda, Tomasz Umiński, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, 1996, Encyklopedia Wędkarstwa, Wyd. Muza, 1995.

[itis-1] Thunnus thynnus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Thunnus thynnus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Nikolski-3] G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.

[Grabda-4] Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby - Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991.

[Zalachowski-5] Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.

[R1638-6] Rozporządzenie Komisji (WE) NR 1638/2001 z dnia 24 lipca 2001 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 2597/95 w sprawie przekazywania przez Państwa Członkowskie prowadzące połowy na niektórych obszarach, innych niż Atlantyk Północny, danych statystycznych dotyczących połowów nominalnych. Komisja Europejska, 24 lipca 2001.

[Rutk-7] StanisławS. Rutkowicz StanisławS., Encyklopedia ryb morskich, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982, str 496 nr 743, ISBN 83-215-2103-7 .

[R2597-8] Rozporządzenie Rady (WE) nr 2597/95 z dnia 23 października 1995 r. w sprawie przekazywania przez Państwa Członkowskie prowadzące połowy na niektórych obszarach, innych niż północny Atlantyk, danych statystycznych dotyczących połowów nominalnych. Rada Europejska, 23 października 1995.

[9] Blue Fin Tuna. The Greenwich Workshop. [dostęp 2014-09-02]. (ang.).

[Tab-10] Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 268.289-290. ISBN 978-83-200-5311-1.

[IOM-infobox-11] Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).

[12] Rzeczpospolita, 5.01.2009 r. – Sto tysięcy dolarów za tuńczyka

[13] Tuna hits highest price in nine years at Tokyo auction BBC News, 5 stycznia 2010.

[14] [1] BBC News, 5 stycznia 2012

[15] [2] BBC News, 6 stycznia 2012.

[16] Japonia: ważący 222 kilogramy tuńczyk został sprzedany za 1,38 mln euro. [dostęp 2013-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].

[17] Rekordowy tuńczyk. Zapłacono dwa mln dol.

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]