Stare Jabłonki
Stare Jabłonki (dawniej niem. Alt Jablonken[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Ostróda[4][5], na Pojezierzu Iławskim, około 11 km od Ostródy, nad jeziorem Szeląg Mały.
| wieś | |
 Budynek stacji kolejowej Stare Jabłonki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2019) |
677 |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
14-133[2] |
| Tablice rejestracyjne |
NOS |
| SIMC |
0485434 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostródzkiego  | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Ostróda  | |
 53°41′19″N 20°05′59″E/53,688611 20,099722[1]
| |
W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
Okoliczne tereny są atrakcyjne pod względem turystycznym, a sama wieś jest ośrodkiem letniskowym.
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0485440 | Jabłonka | część wsi |
| 1047222 | Nowe Jabłonki | część wsi |
| 0485457 | Zawady Małe | część wsi |
| 0485463 | Żurejny | część wsi |
Komunikacja i transport
edytujTransport drogowy
edytuj- od północnej strony miejscowość obiega droga krajowa nr 16
Transport kolejowy
edytuj- miejscowość położona jest na trasie linii kolejowej nr 353: Poznań Główny – Żeleznodorożnyj
- stacja kolejowa Stare Jabłonki
Transport lokalny
edytujPrzez miejscowość biegnie kilka lokalnych tras komunikacji autobusowej[6]:
- PKS Ostróda, linia: Nowe Miasto Lubawskie – Olsztyn,
- PKS Ostróda, linia: Lubawa – Olsztyn,
- PKS Olsztyn, linia: Olsztyn – Ostróda,
- PKS Ostróda, linia: Olsztyn – Lidzbark,
- PKS Brodnica, linia: Brodnica – Olsztyn,
- PKS Brodnica, linia: Golub-Dobrzyń – Olsztyn.
Transport wodny
edytuj- przystań wodna na jeziorze Szeląg Mały (początek szlaku wodnego Kanału Elbląskiego)
Historia
edytujNajstarsze znane wzmianki na temat Starych Jabłonek pochodzą z dokumentu z 1584 roku[7], wspominane są w dokumentach jako majątek książęcy. W 1619 r. Albrecht Finck otrzymał (wraz z prawem dziedziczenia) od Jana Zygmunta z Lipowa 5 włók na prawie magdeburskich w Starych Jabłonkach. W latach 1628–1675 wspomniane 5 włók należało do Albrechta Fincka, Krzysztofa Fincka oraz mieszczanina ostródzkiego - Jerzego Fahrenholza. Jerzy Fahrenholz sprzedał swoje udziały Krzysztofowi Rostkowi (Krzysztof Roch Jabłoński), w zamian za dostarczanie smoły przez dwa lata i kupowanie piwa i wina.
W 1701 r. nadleśniczy odstawił dwie włoki Janowi Jabłońskiemu i Markowi Rostkowi z siedmioma latami wolnymi od czynszu. Przez cały wiek XVIII we wsi żyła rodzina Rostków: Jan, Krzysztof i jego żona Anna, z domu Kierska. Pod koniec XVIII w. Krzysztof Rostek sprzedał za tysiąc talarów 2,5 włoki Abrahamowi Dondowi. W 1820 r. we wsi było 5 domów z 29 mieszkańców. W 1861 r. w majątki i wsi, obejmujących 534 morgi ziemi, mieszkało łącznie 56 mieszkańców.
W 1925 r. we wsi było 240 mieszkańców. W latach 30. XX w. sosny z okolicznych lasów były bardzo cenione w niemieckim przemyśle lotniczym, a praca przy ich wyrębie była dla wielu mieszkańców miejscowości głównym źródłem utrzymania. Drzewa ze Starych Jabłonek nazywano „sosnami lotniczymi”.
W 1938 r., w ramach akcji germanizacyjnej zmieniono urzędowa nazwę wsi na Altfinken[3][8]. 16 lipca 1938 r. w miejsce nazwy Alt Jablonken wprowadzono nazwę Altfinken[3]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Stare Jabłonki[8].
W 1939 r. we wsi było 276 mieszkańców. W końcu stycznia 1945 r. w Starych Jabłonkach, na obszarze Zawad Małych, rozstrzelano 120 więźniów konwojowanych z obozu koncentracyjnego Soldau (KL) w Działdowie[9].
Demografia
edytuj| Dane historyczne | ||
|---|---|---|
| Rok | Ludność | Zm., % |
| 1933 | 259 | – |
| 1939 | 276 | 6,6% |
| 2006 | 700 | 153,6% |
| Tab. Zmiany ludnościowe Starych Jabłonek[3] | ||
Instytucje publiczne
edytuj- Ochotnicza Straż Pożarna w Starych Jabłonkach
- kościół parafialny Matki Boskiej Królowej Polski
- Nadleśnictwo Stare Jabłonki
Turystyka
edytujAtrakcje turystyczne
edytuj- Kanał Elbląski, mający swój początek na jeziorze Szeląg Mały
- tunel między jeziorami Szeląg Mały i Szeląg Wielki
- Rezerwat przyrody Sosny Taborskie
- bunkry w lesie w Starych Jabłonkach, stanowiące początek fortyfikacji Pozycji Olsztyneckiej[10]
Imprezy cykliczne
edytuj- Mazury Open – międzynarodowy turniej siatkówki plażowej z cyklu World Tour (od 2004)
- Festiwal Ryby, Wędki i Muzyki „Sielawa Blues” (od 1998)
Sport
edytuj- Szeląg Stare Jabłonki – piłka nożna
W dniach od 1 do 7 lipca 2013 roku, w Starych Jabłonkach odbyły się 9. w historii mistrzostwa świata w siatkówce plażowej.
W lipcu 2019 roku odbyły się Mistrzostwa Europy w plażowej piłce ręcznej.
Osoby związane ze Starymi Jabłonkami
edytuj- prof. Józef Szarek – wykładowca UWM-u w Olsztynie, członek PAN-u, urodzony w Starych Jabłonkach[11]
- hrabia Anders – niemiecki szlachcic, pierwszy właściciel obszarów, na których obecnie znajduje się Hotel Anders Resort & SPA[12]
Społeczeństwo
edytuj- Stowarzyszenie Przyjaciół Starych Jabłonek[13] – stowarzyszenie promocji i rozwoju wsi Stare Jabłonki.
Ulice Starych Jabłonek
edytuj- Akacjowa
- Błękitna
- Brzozowa
- Kolejowa
- Kościelna
- Ogrodowa
- Olsztyńska (wyjazd na DK 16 w stronę Zawad Małych i Olsztyna)
- Piękna
- Pocztowa (wyjazd na DK 16 w stronę Kątna i Ostródy)
- Polna
- Poprzeczna
- Radosna
- Różana
- Słoneczna Polana
- Sosnowa
- Spacerowa (trasa na Samagowo)
- Sportowa
- Tęczowa
- Turystyczna (trasa na Idzbark)
- Wczasowa
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129027
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1195 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c d Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Ostpreußen, Kreis Osterode. 2006. [dostęp 2012-10-16]. (niem.).
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ PKS w Olsztynie S.A.. [dostęp 2009-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-06)].
- ↑ Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 54
- ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Administrator: „Apel Ku Czci Pomordowanych”. Urząd Gminy Ostróda. [dostęp 2012-10-16]. (pol.).
- ↑ Cezary Markiel: FORTYFIKACJE PRUS WSCHODNICH 1914-45 GIŻYCKI REJON UMOCNIONY TWIERDZA BOYEN MAUERWALD WOLFSCHANZE TRÓJKĽT LIDZBARSKI BUNKRY SCHRONY OSTPREUSSEN MAZURY WARMIA EKSPLORACJA. [dostęp 2012-10-16]. (pol.).
- ↑ Prof. Józef Szarek, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2012-10-16].
- ↑ Sebastian Woźniak. Alfabet turnieju w Starych Jabłonkach. „Gazeta Wyborcza Olsztyn”, 2008-06-03.[martwy link]
- ↑ KRS 0000057577 STOWARZYSZENIE PRZYJACIÓŁ STARYCH JABŁONEK. www.krs-online.com.pl, 2011-09-14. [dostęp 2012-10-16]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.