SU-100

W końcu 1943 roku, w związku z planowanym przezbrojeniem czołgu T-34 w armatę 85 mm, konieczne stało się dalsze wzmocnienie uzbrojenia dział samobieżnych. Podjęto decyzję o skonstruowaniu nowego średniego działa samobieżnego, wyposażonego w armatę 100 mm. Zespół pod kierunkiem gen. F. Pietrowa z Fabryki Artyleryjskiej nr 9 w Swierdłowsku, skonstruował nową armatę oznaczoną D-10. Równocześnie, w fabryce „Uralmaszzawod” w Swierdłowsku, dokonano adaptacji kadłuba działa SU-85. Podstawowe modyfikacje zastosowane w nowym pojeździe, to:

- zmiana uzbrojenia z armaty kal. 85 mm na 100 mm

- pogrubienie pancerza czołowego z 45 do 75 mm

- dodanie wieżyczki dowódcy kompatybilnej z czołgiem T-34/85

- użycie nowo zaprojektowanych części z czołgu T-34/85

- wiele mniejszych zmian, np.: zamiana celownika MK-III na MK-IV

 

 

Nowe działo samobieżne przyjęto do uzbrojenia armii radzieckiej w lipcu 1944, a do końca 1944 roku dostarczono ok. 500 nowych dział. W pierwszej połowie 1945 wyprodukowano jeszcze ok. 700 wozów.

W 1944 roku zostało zaprojektowane działo Uralmasz-1, znane jako SU-101 i drugi prototyp uzbrojony w armatę 122 mm SU-102, jednak nie weszło do produkcji ze względu na koniec wojny.

Były one niezwykle efektywnym środkiem walki z nowymi typami czołgów niemieckich. Odegrały bardzo istotną rolę w końcowej fazie wojny, m.in. w operacji balatońskiej i berlińskiej.

Od kwietnia 1945 roku, działa SU-100 znalazły się w uzbrojeniu ludowego Wojska Polskiego, ale większe ich ilości dotarły dopiero po wojnie. Na uzbrojeniu Wojska Polskiego pozostawały do końca lat 60.

W okresie powojennym, działo SU-100 weszło na uzbrojenie armii państw Układu Warszawskiego oraz Kuby i państw arabskich. Zostało użyte bojowo w wielu regionalnych konfliktach zbrojnych (np. wojna koreańska, wojny arabsko-izraelskie). Do dziś pełnią służbę w kilku państwach.

Od 2015 roku działa SU-100, wraz z T-34 są używane w Jemeńskiej wojnie domowej, gdzie część tych maszyn została zniszczona przez lotnictwo, lub poprzez kierowane pociski przeciwpancerne.

 

•   Algieria: 50 w rezerwie^[1][2]
•   Jemen: 70^[1], część pojazdów została zniszczona.
•   Korea Północna: 100^[3]
•   Maroko: 25^[3] 8 w służbie^[1]
•   Rumunia: 47 w rezerwie (stan na 2016 rok)^[4]
•   Wietnam: 100^[3]

•   Angola: 40^[3] Wszystkie zostały zniszczone podczas angolskiej wojny domowej lub wycofane w późnych latach 80.^[5]
•   Albania: liczba nieznana
•   Bułgaria: 100^[3]
•   Chiny: 300^[3]
•   Czechosłowacja: 200^[3]
•   Egipt: 150^[3]
•   Irak: 250^[3]
•   Jemen Północny: 50^[3]
•   Jugosławia: 20^[6]
•   Kuba: 100^[3]
•   Mongolia: 10^[3]
•   III Rzesza – egzemplarze zdobyczne.
•   NRD: 50^[3]
•   Polska
•   Syria: 80^[3]
•   Węgry: 50^[3]
•   ZSRR^[7]

W Polsce zostało zachowane tylko jedno działo samobieżne SU-100. Pojazd znajduje się w Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu – oddziale Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

• Masa – 31,6 t.
• Załoga – 4 ludzi.
• Wymiary – długość całkowita 9,45 m, długość kadłuba 6,10 m, szerokość 3,00 m, wysokość 2,24 m, prześwit 0,40 m.
• Uzbrojenie – 1 armata 100 mm wz. 1944 D-10S, 2 pistolety maszynowe 7,62 PPSz, po wojnie: 2 karabinki AK i 1 wkm przeciwlotniczy DSzK; kąty ostrzału w płaszczyźnie poziomej 16 stopni, w płaszczyźnie pionowej od -2 stopni do +17 stopni. Przyrządy celownicze i obserwacyjne – 1 peryskopowy przyrząd dowódcy, 1 celownik teleskopowy TSz-19, 1 panorama artyleryjska Goertza, 3 peryskopy obserwacyjne, 5 szczelin obserwacyjnych (po wojnie urządzenia noktowizyjne).
• Amunicja – 34 naboje do działa, 300 nabojów do pm, 20 granatów ręcznych.
• Pancerz – spawany z płyt walcowanych o grubości – jarzmo armaty 110 mm, przód 75 mm, boki i tył 45 mm, dno i góra 20 mm.
• Napęd – silnik wysokoprężny, 4-suwowy, widlasty 12-cylindrowy W-2-34, średnica cylindrów 150 mm, skok tłoków 180–186 mm, stopień sprężenia 15, pojemność 38880 cm³, moc maksymalna 500 KM przy 1800 obr./min, chłodzony cieczą.
• Paliwo – olej napędowy, pojemność zasadniczych zbiorników paliwa 465 l, dodatkowych 270 l (Nie podłączone do układu paliwowego. Paliwo trzeba było przepompowywać do zbiorników głównych), zużycie paliwa 270 l/100 km drogi lub 350 l/100 km terenu.
• Instalacja elektryczna – jednoprzewodowa 24 V.
• Łączność – zewnętrzna – radiostacja krótkofalowa 10-RF-26F, wewnętrzna – wewnętrzny telefon czołgowy TPU-47.
• Osiągi – moc jednostkowa 11,6 kW/t (15,8 KM/t), nacisk jednostkowy 0,82 kg/cm, prędkość maksymalna 50 km/h, zasięg po drodze 310 km, w terenie 180 km.
• Pokonywane przeszkody – wzniesienia 35 stopni, rowy szerokości 2,50 m, ściany wysokości 0,73 m, brody głębokości 1,10 m.

• Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6. Brak numerów stron w książce

• EugeniE. Boldyrev EugeniE., SU-100 Tank Destroyer [online], battlefield.ru, 18 września 2004 [zarchiwizowane z adresu 2012-01-08]  (ang.).
• Russia's SU-100 Tank Destroyers [online], wwiivehicles.com [zarchiwizowane z adresu 2007-01-01]  (ang.).
• SU-100 [online], OnWar [zarchiwizowane z adresu 2011-05-13]  (ang.).