Rugia
Rugia (niem. Rügen, wym. MAF: [ˈʁyːɡn̩], ⓘposłuchaj, w dialekcie rugijskim Rȯjana, Rāna[1]; pol. hist. także Roja, Ruja, Rujana[2]) – największa wyspa Niemiec oraz Pomorza położona w południowo-zachodniej części Bałtyku. Administracyjnie w całości należy do powiatu Vorpommern-Rügen.
 Zdjęcie satelitarne wyspy | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen | |
| Powierzchnia |
926 km² |
| Populacja (czerwiec 2005) • liczba ludności • gęstość |
|
Położenie na mapie Niemiec  | |
Położenie na mapie Meklemburgii-Pomorza Przedniego  | |
 54°25′N 13°22′E/54,416667 13,366667
| |
| |
Geografia
edytujPowierzchnia wyspy wynosi 926 km², najwyższy punkt (161 m n.p.m.) to Piekberg na półwyspie Jasmund. Rugia jest silnie rozczłonkowana z licznymi zatokami (największa i najgłębiej wcięta Jasmundzka na północy wyspy oraz Tromper Wiek), półwyspami (największe: Jasmund, Wittow na północy oraz Zudar i Mönchgut na południu), wysepkami (m.in. Hiddensee, Ummanz), a od lądu jest oddzielona wąską cieśniną Strelasund (t. Strela), nad którą przerzucono drogowo-kolejową przeprawę mostową Strelasundquerung. Obecnie[kiedy?] obok niego wybudowany jest nowy most autostradowy. Na Rugii znajdują się liczne miejscowości wypoczynkowe i uzdrowiskowe. Najliczniejszym miastem wyspy jest leżące na północno-wschodnim wybrzeżu, nad zatoką Prorer Wiek, Sassnitz. Kilka kilometrów na południe od miasta, w Neu Mukran, znajduje się terminal promowy, zapewniający połączenie morskie z krajami skandynawskimi.
Na północ od Sassnitz, na kredowym półwyspie Jasmund zlokalizowany jest Park Narodowy Jasmund z klifowymi formacjami skalnymi m.in. Wissower Klinken, Stubbenkammer i centrum wystawowo-edukacyjnym Königsstuhl.
Liczne zatoki zachodniej części wyspy wraz z pasem wybrzeża, łącznie z sąsiednią wyspą Hiddensee i leżącym na stałym lądzie (powiat Vorpommern-Rügen) półwyspem Darß, wchodzą w skład kolejnego parku narodowego – „Vorpommersche Boddenlandschaft”.
Kolejnym obszarem chronionym na Rugii jest Park Natury Rügen[potrzebny przypis] (zob. EUROPARC Deutschland), rozciągający się na większości obszaru wyspy z wyłączeniem niewielkiej części jej wnętrza oraz południowo-wschodniego półwyspu Mönchgut, na którym to (i na wyspie Vilm) wytyczono rezerwat biosfery Südost-Rügen.
Historia
edytujW I w. n.e. wyspa była zasiedlona przez germańskie plemię Rugiów.
Pod rządami słowiańskich Ranów, wpływy polskie
edytujPocząwszy od VII wieku wyspę zamieszkiwało zachodniosłowiańskie plemię Ranów, z ośrodkiem religijnym w Arkonie na północnym półwyspie Wittow oraz świeckim w Gardźcu Rugijskim (niem. Garz) na południu wyspy (ogółem znajdowało się tu ponad dwadzieścia grodów i osad wczesnosłowiańskich). Podstawą silnej pozycji militarnej Ranów była ich flota i dogodne położenie geograficzne. W trójkącie Barth-Jasmund-Gristow zbudowano liczne grody plemienne, które wzmacniały obronę wyspy. Arkona, gród-świątynia poświęcona bogu Świętowitowi, zyskała znaczenie daleko poza granicami Rugii, a po upadku Radogoszczy (Retry) stała się głównym sanktuarium wszystkich pogańskich północno-zachodnich Słowian. Ważnym świeckim ośrodkiem państewka Ranów był gród Charenza, a głównym ośrodkiem handlowym był Ralswiek w najbardziej wysuniętym na południe punkcie Wielkiej Zatoki Jasmunderskiej. W roku 1130 wyspa została opanowana przez Bolesława Krzywoustego, który posiłkował się flotą pożyczoną od księcia duńskiego Magnusa. Do bitwy morskiej połączonej z planowanym desantem nie doszło, ponieważ Ranowie bez walki uznali zwierzchnictwo księcia Bolesława[3]. W 1135 polskie władztwo na Rugii uznał w Merseburgu cesarz rzymski Lotar III[4].
Księstwo rugijskie – lenno Danii
edytujDania, która w tym czasie odnosiła duże sukcesy w Wielkiej Brytanii i Skandynawii, aż do XII wieku nie była w stanie skutecznie stawić czoła Ranom i chronić swojego wybrzeża przed ich najazdami. Śmierć księcia Niklota w 1130 roku pozbawiła Ranów potężnego sprzymierzeńca. W 1160 roku król Danii Waldemar I Wielki i biskup Absalon rozpoczęli 8-letnią krucjatę w celu podbicia i chrystianizacji wyspy. Początkowo Ranowie przyjęli zwierzchnictwo króla Danii Waldemara, ale niedługo potem przy pomocy Sasów je zrzucili. W 1168 Waldemar i Absalon podjęli wielką wyprawę i zdobyli Arkonę ze słynną świątynią Świętowita, co doprowadziło do kapitulacji księcia Ciesława pod głównym grodem Charenza, który poddano bez walki[5]. W wyniku tego Duńczycy zniszczyli trzy świątynie słowiańskie w Charenzie, a przywódcy i możni Ranów złożyli królowi Danii hołd lenny, co stało się początkiem Księstwa Rugijskiego z własną dynastią zapoczątkowaną przez księcia Jaromara I, obejmującego także część terytoriów na stałym lądzie, naprzeciw wyspy.
W celu chrystianizacji wyspy Jaromar I nakazał w 1180 roku budowę kościoła w Górze, a Duńczycy niedaleko niego osiedlili cystersów w 1193 roku. W tym okresie na wyspę napłynęła duża liczba niemieckojęzycznych kolonistów, wypierając ludy słowiańskie. Ostatnia wzmianka o Słowianach połabskich pochodzi z 1404 roku, gdy wedle zapisu kronikarza zmarła ostatnia kobieta mówiąca językiem Ranów. Najprawdopodobniej język ten w odosobnionych wsiach przetrwał do XVI–XVII wieku.
Wyspa Rugia była lennem Danii do śmierci księcia Wisława III w 1325 roku.
Pod rządami pomorskich Gryfitów
edytujNa mocy układu ostatniego księcia rugijskiego Wisława III z księciem pomorskim Warcisławem IV przeszła na ponad 320 lat pod władzę książąt pomorskich z dynastii Gryfitów, choć jeszcze do 1354 wyspa była przedmiotem wojen pomorsko-meklemburskich.
Caspar David Friedrich (1818)
Rugia od 1474 wchodziła w skład Księstwa wołogoskiego (zob. Wolgast), które w 1478 roku Bogusław X zjednoczył z księstwem pomorskim.
Pod rządami Szwecji
edytujPo zawarciu traktatu westfalskiego w 1648 roku Pomorze Zachodnie zostało podzielone i Rugia, razem z Pomorzem Przednim, została na niemal 170 lat włączona do Szwecji, tworząc Pomorze Szwedzkie, z wyjątkiem okresów okupacji: duńskiej w l. 1678–1679 i francuskiej w l. 1807–1813.
Pod rządami Prus i Niemiec
edytujNa mocy traktatu kilońskiego w 1814 Rugia miała przejść ponownie pod panowanie duńskie, jednakże w 1815 roku została przejęta przez Królestwo Prus na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego, a następnie w 1871 roku weszła w skład Cesarstwa Niemieckiego. 4 maja 1945 Rugię bez walki zajęły oddziały Armii Czerwonej, dzięki czemu wyspa uniknęła zniszczeń. W latach 1949–1990 była częścią NRD. Obecnie wchodzi w skład kraju związkowego Meklemburgia-Pomorze Przednie.
Pozostałe informacje
edytujNa Rugii znajdowało się ostatnie pogańskie sanktuarium w zachodniej Europie. Była to świątynia Świętowita, spalona z rozkazu duńskiego króla Waldemara I 12 czerwca 1168 roku.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Tadeusz Milewski. Pierwotne nazwy wyspy Rugji i słowiańskich jej mieszkańców. „Slavia Occidentalis”. IX, s. 292-306, 1930.
- ↑ Janisław Osięgłowski, Wyspa słowiańskich bogów, Książka i Wiedza, Warszawa 1971, s. 30.
- ↑ Edmund Kosiarz, „Wojny na Bałtyku X-XIX w.”, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1978, str. 38.
- ↑ Jerzy Krasuski, Polska-Niemcy. Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze, Wrocław: Ossolineum, 2009, s. 51, ISBN 978-83-04-04985-7, OCLC 750890813.
- ↑ Tadeusz Wasilewski, Słowianie południowi i zachodni VI-XX wiek, Książka i Wiedza, Warszawa 2005, s.62
Linki zewnętrzne
edytuj- Oficjalna witryna regionu
- Rugia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 954.