Plemiona polskie
Plemiona polskie – termin używany przez niektórych historyków[1] dotyczący plemion zachodniosłowiańskich z grupy plemion lechickich, które wywarły wpływ na etnogenezę oraz genotyp współczesnych Polaków[2]. Czynnikiem podstawowym dla powstania narodu był moment polityczny: zjednoczenie wszystkich plemion szczepu lechickiego przez dynastię Piastów w jedno państwo.
Historycy wskazują na podobieństwa kulturowe plemion polskich od VII w. – podobne metody budowy grodów, podobieństwo używanej ceramiki, narzędzi, broni i ozdób[3]. Liczba skupisk osadniczych identyfikowanych z plemionami była znacznie wyższa niż liczba nazw plemiennych znanych ze źródeł. W związku z tym stosuje się zwykle podwójne nazewnictwo plemienne[potrzebny przypis]: nazwami własnymi określa się plemiona, których nazwy zostały zachowane w źródłach (np. Wiślanie), a nazwami pochodzącymi od miejscowości – plemiona o nieznanych nazwach (np. plemię łęczyckie, plemię bonikowsko-przemęckie). Dla prawidłowej klasyfikacji plemion niezbędne jest rozróżnienie na plemiona (zwane też małymi plemionami, złożone z rodów lub opoli) oraz wielkie plemiona (zwane też związkami plemiennymi lub szczepami, złożone z plemion).
Prawdopodobnie wielkimi plemionami byli Goplanie, Pomorzanie, Wiślanie, Lędzianie i Mazowszanie. Istniały też związki plemienne, dla których nie potrafimy zidentyfikować nazw ogólnych (organizm wielkoplemienny prawdopodobnie powstał też na Śląsku[4]). Zdarzały się także plemiona niewchodzące w skład wielkich plemion, np. Lubuszanie.
Granice między plemionami polskimi stanowiły naturalne przeszkody geograficzne np. puszcze czy rzeki[5].
Niewiele pewnego wiadomo o religii ówczesnych polskich plemion, prawdopodobnie występował np. kult Świętowita. W IX w. z chrześcijaństwem zetknęli się Wiślanie[6].
Podobieństwo warunków ekonomicznych i bliskość etniczna, kulturowa oraz językowa innych plemion do plemienia Polan ułatwiła im[Komu? Polanom, czy innym plemionom?] opanowanie ziem polskich, utworzenie państwa. Stanowiło to przesłankę do kształtowania się narodowości polskiej w przyszłości[7].
Tradycyjnie dialekty języka polskiego i obszary historyczno-geograficzne łączy się z pięcioma przedpiastowskimi skupiskami plemiennymi – Pomorzanami (Pomorze), Polanami (Wielkopolska), Wiślanami (Małopolska), Mazowszanami (Mazowsze) i Ślężanami (Śląsk)[8].
Plemiona polskie według źródeł
edytujPlemiona występujące na obecnym obszarze ziem polskich wspomniane w Geografie Bawarskim z roku 845[potrzebny przypis], niektóre z podanych plemion nie muszą odnosić się do pochodzenia zachodniosłowiańskiego.
poz.: | nazwa | naz. polska | l. grodów |
---|---|---|---|
7 | Hehfeldi | Hawelanie | 8 |
15 | Miloxi | 67 | |
16, | Phesnuzi | 70 | |
17, | Thadesi | 200 | |
18, | Glopeani | Goplanie | 400 |
33, | Lendizi | Lędzice | 98 |
34, | Thafnezi | 257 | |
36, | Prissani | Pyrzyczanie | 70 |
37, | Uelunzani | Wieluńczanie | 70 |
38, | Bruzi | Prusowie | |
47, | Ungare | Węgrzy | |
48, | Vuislane | Wiślanie | |
49, | Sleenzane | Ślężanie | 15 |
50, | Lunsizi | Łużyczanie | 30 |
52, | Milzane | Milczanie | 30 |
56, | Lupiglaa | Głubczyce (?) | 30 |
57, | Opolini | Opolanie | 20 |
58, | Golensizi | Gołęszyce | 5 |
53, | Besunzane | Bieżuńczanie | 2 |
51, | Dadosesani | Dziadoszyce | 20 |
Z listy wymienionych wyżej plemion, na terenie dzisiejszej Polski (a w związku z tym także na terenie Polski wczesnopiastowskiej) zamieszkiwały następujące plemiona:
- Bieżuńczanie
- Dziadoszyce/Dziadoszanie
- Goplanie
- Głubczyce
- Golęszyce/Gołęszyce
- Lędzianie/Lędzice
- Opolanie
- Pyrzyczanie
- Ślężanie
- Wiślanie
- Wieluńczanie/ Wolinianie
- Uerizane (10 civitates) – Wiercanie lub Wierzyczanie
W Dokumencie praskim z 1086 r. wymienione są następujące plemiona polskie[9]:
- Zlasane – Ślężanie
- Terbouane – Trzebowianie
- Poborane – Poobrzanie lub Bobrzanie
- Dedosize – Dziadoszyce/ Dziadoszanie
Kronika Thietmara wymienia następujące plemiona polskie:
- Diedesisi/ Diedesi – Dziadoszyce/Dziadoszanie
- Cilensi/ Silensi – Ślężanie
W Dziejach saskich Widukinda wspomniani są:
- Licikaviki – prawdopodobnie Lubuszanie
Germania z IX w. mówi o:
- Wisle lond – kraj Wisły
Z późniejszych źródeł, a także z domniemywań naukowych wyłaniają się:
Przypisy
edytuj- ↑ Np. Kazimierz Popiołek w "Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku", Gerard Labuda w "Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna" i Feliks Koneczny w "Dzieje Polski"
- ↑ Czynnikiem podstawowym dla powstania narodu był moment polityczny: zjednoczenie wszystkich plemion szczepu lechickiego przez dynastię Piastów w jedno państwo. Autor omawia ślady niwelacji odrębności plemiennych, ułatwianej przez brak wybitnych granic fizjograficznych między plemionami. Z klei rozpatruje wpływ państwa na jednoczenie się plemion w zwarty organizm polityczny i moralny. Por. Kazimierz Dobrowolski, Zagadnienia świadomości narodowej w Polsce piastowskiej [w:] "IV Zjazd Historyków Polskich w Poznaniu 1925
- ↑ Pradzieje. W: Kazimierz Popiołek: Historia Śląska od pradziejów do 1945. Katowice: Wydawnictwo "Śląsk", 1972.
- ↑ Tablice historyczne, Najważniejsze wydarzenia dziejów Polski, ISBN 83-85655-12-3, str.130
- ↑ gazeta.pl/Historia: Początki państwa polskiego. [dostęp 2010-12-24].
- ↑ Feliks Koneczny, Dzieje Polski, Część I:Państwo społeczeństwu narzucone, reprint wydania z 1902, ISBN 83-87809-64-0, str.13
- ↑ Dzieje świata, Rozdz.Dzieje średniowiecza. 28.Polska (IX-XV w.), LSW, 1990, ISBN 83-205-3873-4
- ↑ Stanisław Dubisz, Halina Karaś, Nijola Kolis: Dialekty i gwary polskie. Wyd. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995, s. 169. ISBN 83-2140989-X.
- ↑ Plemiona czeskie i polskie w dokumencie biskupstwa praskiego z roku 1086. W: Gerard Labuda: Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Poznań: WPTPN, 2003, s. 63–64. ISBN 83-7063-381-1.
Linki zewnętrzne
edytuj- Lokalizacja plemion – mapka (ros.)
- Historia – teksty źródłowe, [w:] Maria Bednarska (red.), Pomoce dydaktyczne dla polskich dzieci i nauczyciel[sic]: materiały dydaktyczne do "national curriculum" / SZKOŁA GIMNAZJALNA – KLASA 1 / Teksty źródłowe [pdf], "Europejski program nauczania dla dzieci pracowników migrujących" nr: 87271-CP-1-2000-1-PL-COMENIUS-C2 [dostęp 2022-03-17] [zarchiwizowane 2009-05-27] .