Osocze krwi
Osocze krwi (plazma) – zasadniczy płynny składnik krwi, w którym są zawieszone elementy morfotyczne (komórkowe). Stanowi ok. 55% objętości krwi[1][2]. Osocze uzyskuje się z krwi pobranej po odwirowaniu elementów morfotycznych lub za pomocą zabiegu plazmaferezy[3] Gdy dojdzie do krzepnięcia osocza, wydziela się skrzep, a pozostały płyn to surowica[4].
Nazwę plazma wprowadził czeski fizjolog Jan Evangelista Purkyně; pochodzi ona od późnołacińskiego słowa plasma, a ono od starogreckiego πλάσμα plasma „kształt, odlew, obraz”[5].
Właściwości
edytujOsocze krwi jest płynem składającym się przede wszystkim z wody, transportującym cząsteczki niezbędne komórkom (elektrolity, białka, składniki odżywcze), ale również produkty ich przemiany materii[1]. Z powodu zdolności krzepnięcia odgrywa podstawową rolę w hemostazie. Białka osocza pełnią różne funkcje: odpowiadają za równowagę kwasowo-zasadową, ciśnienie onkotyczne, lepkość osocza, obronę organizmu, a w przypadku głodu są źródłem aminokwasów dla komórek. Osocze ma na ogół zabarwienie słomkowe[6], ale może przybierać także inne barwy w zależności od stanu fizjologicznego organizmu i spożytych pokarmów, np.:
- zielony – u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną,
- brązowy – w przypadku chorób wątroby,
- żółta – w przypadku spożycia dużej ilości tłuszczu[7].
Skład osocza człowieka:
- 90–92% – woda
- 6–8% – białka
- albuminy (ok. 58% białek osocza)
- globuliny (ok. 37% białek osocza)
- globuliny α1
- globuliny α2
- globuliny β
- globuliny γ
- fibrynogen (ok. 4% białek osocza)
- inne białka krzepnięcia krwi
- białka regulatorowe
- białka dopełniacza
- inne substancje rozpuszczone
- lipoproteiny: chylomikrony, HDL, IDL, LDL, VLDL
- jony wapnia, sodu, potasu, żelaza, wodoru, chlorkowe, wodorowęglanowe
- gazy oddechowe
- składniki odżywcze (glukoza, cholesterol, aminokwasy, witaminy, kwasy tłuszczowe)
- zbędne produkty metabolizmu (np. mocznik, kwas mlekowy, kreatynina, bilirubina, amoniak)[1][2].
W medycynie osocze jest stosowane jako jeden z preparatów krwiopochodnych, np.:
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Anthony L. Mescher, Histologia Junqueira. Podręcznik i atlas, wyd. XV, Wrocław: Edra Urban & Partner, 2020, s. 253–254, ISBN 978-83-66548-20-6.
- ↑ a b Wojciech Sawicki, Jacek Malejczyk, Histologia, wyd. VI uaktualnione i rozszerzone, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2020, s. 219–220, ISBN 978-83-200-4349-5.
- ↑ Elżbieta Nowacka, ZABURZENIA KRZEPNIĘCIA KRWI DLA ANESTEZJOLOGÓW, PZWL, 2014 (pol.).
- ↑ Zdzisława Traczyk, 16.2.6. Osocze i płyny zewnątrzkomórkowe, [w:] Władysław Traczyk, Andrzej Trzebski (red.), Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 416, ISBN 83-200-3020-X.
- ↑ Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, πλάσμα [online], www.perseus.tufts.edu [dostęp 2019-11-04].
- ↑ Skład krwi i funkcje składników krwi [online], www.dkms.pl [dostęp 2023-09-08] (pol.).
- ↑ Bawarski Czerwony Krzyż: Ein Blick in die Blutverarbeitung Wiesentheid. 2011-12-14. (niem.).